Podstawy naukowe
Ogólny charakter słownika
Ogólna charakterystyka słownika.
W zamierzeniu jego autorów Wielki słownik języka polskiego PAN (WSJP PAN) ma być:
− słownikiem dokumentacyjnym, tzn. opartym na autentycznej bazie materiałowej. Bazą źródłową słownika jest przede wszystkim Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP). Drugim pod względem ważności źródłem – od momentu opublikowania w 2024 roku – stał się Korpus Współczesnego Języka Polskiego (KWJP). Źródłem trzecim jest polski Internet. W ograniczonym stopniu korzysta się również z innych zasobów leksykograficznych wytworzonych w IJP PAN. Możliwa jest własna ekscerpcja tekstów przez autorów haseł;
− słownikiem współczesnej polszczyzny (w szerokim tego słowa znaczeniu) – przyjęto zasięg czasowy od 1945 roku, jednak ze względu na specyfikę źródeł gros materiału pochodzić będzie z ostatnich dziesięcioleci XX i początków XXI wieku. Oznacza to, że w słowniku notowane jest również słownictwo najnowsze, jak donacjomat czy koronaparty;
− słownikiem deskryptywnym, a nie normatywnym – autorzy nie eliminują z opisu realizacji językowych uznawanych za niepoprawne, czy – z jakichkolwiek powodów – niegodne zanotowania w słowniku. Ograniczają się do informowania o nieakceptowalności normatywnej zanotowanych faktów, na podstawie Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN i kwalifikowania stylistycznego jednostek substandardowych;
− słownikiem akademickim, w tym sensie, że autorzy dążą do uwzględnienia w jak największym stopniu osiągnięć polskiego XX-wiecznego językoznawstwa, zwłaszcza w zakresie opisu semantycznego, fleksyjnego, składniowego jednostek leksykalnych, przy tym jednak opis w słowniku jest skierowany do możliwie jak najszerszej grupy użytkowników polszczyzny;
− słownikiem elektronicznym sensu stricto, tzn. zaplanowanym od początku jako słownik elektroniczny, nie zaś przeniesieniem do elektronicznej postaci słownika drukowanego. Dzięki temu można w nim zastosować taką strukturę hasła i taką postać jej prezentacji, która zrywa z ograniczeniami typowymi dla słowników papierowych. Ponadto słownik może być na bieżąco aktualizowany i codziennie wzbogacać się o nowe hasła.
Szczegółowe zasady opracowania
Bibliografia
Publikacje syntetycznie przedstawiające koncepcję i zasady opracowania słownika
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, komitet redakcyjny: P. Żmigrodzki, praca zbiorowa, komitet redakcyjny: P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko‐Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Instytut Języka Polskiego PAN/LIBRON, Kraków 2018, ss. 264. ISBN 978-83-64007-49-1.
Żmigrodzki P., 2018: Methodological issues of the compilation of the Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish, in: Proceedings of the XVIII EURALEX International Congress: Lexicography in Global Contexts, edited by: J. Čibej, V. Gorjanc, I. Kosem and S. Krek, Ljubljana University Press, Faculty of Arts, Ljubljana, pp. 209–219.
Najnowszy stan prac nad słownikiem
Żmigrodzki P., 2024: „Hasła dnia” w Wielkim słowniku języka polskiego PAN. Koncepcja, realizacja, perspektywy, "Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny", 23, s. 251–268.
Żmigrodzki P., 2022: Wielki słownik języka polskiego PAN jako słownik tematyczny, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny” 21, s. 153–166.
Żmigrodzki P., 2022: Wielki słownik języka polskiego PAN w 2022 roku - osiągnięcia, perspektywy, wyzwania, „Język Polski” 102 z. 3, s. 129-136.
Inne publikacje
Bobrowski J., Żmigrodzki P., 2021: Digitalizacja była, zanim zbudowano komputery. Z historii wyrazu digitalizacja w polszczyźnie, „Język Polski” 101, z. 4, s. 112–121.
Żmigrodzki P., 2021: Nazwy własne i wyrazy od nich pochodne w Wielkim słowniku języka polskiego PAN. Plany, stan obecny, perspektywy, „Onomastica” 65, nr 2, s. 41–53.
Żmigrodzki P., 2021: Przemiany społeczne i cywilizacyjne a problemy definiowania w słowniku językowym. Na wybranych przykładach z Wielkiego słownika języka polskiego PAN, w: E. Horyń i E. Młynarczyk, red., Dialog z Tradycją t. 9: Językowe świadectwo przemian społecznych i kulturowych, Collegium Columbinum, Kraków, s. 425–439.
Niepytalska‐Osiecka A., 2021: Stadiony świata, żądło i o błysk szprychy. Profesjonalizmy sportowe na materiale rejestrowanym przez Wielki słownik języka polskiego PAN, „Poradnik Językowy” z. 4, s. 19–27.
Bobrowski J., 2020: Historia leksemu badylarz (na marginesie prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN), „Język Polski” 100, z. 3, 100-112.
Żmigrodzki P., 2020: Co oznacza ichni? Z prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN, w: J. Ginter, A. Pstyga i L. Warda-Radys, red., Polszczyzna wczoraj i dziś, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 185–200.
Czelakowska A., 2020: W poszukiwaniu słownika aktywnego – casus Wielkiego słownika języka polskiego PAN, w: E. Kubicka, M. Berend, A. Walkiewicz, red., Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego V, Wydawnictwo Naukowe UAM, Toruń, s. 243–262.
Żmigrodzki P., 2020: O potrzebie nowej systematyzacji terminologii (meta)leksykograficznej. Na marginesie prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 76, s. 195–206.
Żmigrodzki P., 2019: Wielki słownik języka polskiego PAN – nowy początek, „Język Polski” 99, z. 1, s. 119–121.
Dębowiak P., Ostrowski B., Waniakowa J, 2018: Etymologia w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, w: M. Bańko, H. Karaś, red., Między teorią a praktyką. Metody współczesnej leksykografii, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 31–42.
Żmigrodzki P., 2018: Obraz kategorii gramatycznych polszczyzny w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, „Folia Philologica Macedono‐Polonica” t. 9–10, s. 131–143.
Dębowiak P., Ostrowski B., Waniakowa J., 2017: Etymology in the Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish, „Lexikos” 27, pp. 597–608, doi: dx.doi.org/10.5788/27-1-1417.
Kozioł‐Chrzanowska E., 2017: What Do Users of General Electronic Monolingual Dictionaries Search for? The Most Popular Entries in the Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish, in: Electronic lexicography in the 21st century. Proceedings of eLex 2017 Conference, eds. I. Kosem, J. Kallas, C.Tiberius, S. Krek, M. Jakubíček, V. Baisa., Brno, pp. 202–220.
Żmigrodzki P., 2017: Ogólna koncepcja metainformacji w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica” 12, s. 355–365.
Czelakowska A., 2016: Nieufnym okiem prawnika, czyli najnowszy (elektroniczny) słownik języka polskiego Polskiej Akademii Nauk z punktu widzenia wykładni językowej, „Kwartalnik Sądowy Apelacji Gdańskiej” 2, s. 7–27.
Węgrzynek K., Żmigrodzki P., 2016: O pracy nad frazeologią w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, w: Зборот збор отвора/ Зборник на трудови од Меѓународната научна конференција одржана во Скопје на 29 и 30 октомври 2016 г., red Biljana Mirčevska‐Boševa, Branko Tošović, Ivana Vidović‐Bolt, Piotr Żmigrodzki, Skopje, s. 331–342.
Żmigrodzki P., 2016: Od „słynnego cytatu” do nieciągłej jednostki języka. O kilku nowszych frazeologizmach filmowych w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, w: G. Dziamska-Lenart, J. Liberek, red., Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 117–133.
Żmigrodzki P., 2015: Wielki słownik języka polskiego PAN – historia, stan obecny i perspektywy rozwoju po 2018 roku, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 71, s. 177–187.
Żmigrodzki P., 2015: Z zagadnień opisu terminów wielowyrazowych w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, w: I. Kosek, R. Makarewicz, K. Zawilska, red., Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji V. Frazeologizmy, Olsztyn, s. 230–240.
Żmigrodzki P., 2015: Narodowy Korpus Języka Polskiego – z punktu widzenia leksykografa. Uwagi i postulaty w związku z pracą nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN, „Prace Filologiczne” 67, 2015, s. 335–343.
Żmigrodzki P., 2015: Wielki słownik języka polskiego PAN a obecna sytuacja językoznawstwa polskiego, „LingVaria” 19, nr 1, s. 109–119.
Biesaga M., Przybylska R., 2014: Wielki słownik języka polskiego w pracy nauczyciela polonisty, w: K. Biedrzycki, W. Bobiński, A. Janus‐Sitarz, R. Przybylska, red., Polonistyka dziś – kształcenie dla jutra, t. 2, Universitas, Kraków, s. 169–180 [preprint].
Kasza M., 2014: O możliwości wykorzystania automatycznej analizy źródeł w NKJP przy wyborze kwalifikatora dla jednostki słownikowej, „Język Polski” 94, z. 4, s. 399–416.
Żmigrodzki P., 2014: Polish Academy of Sciences [PAS] Great Dictionary of Polish – lexicographical workflow and summary of the project, COST IS 1305 Meeting, Bolzano, 19–20 July 2014.
Żmigrodzki P., 2014: Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish [Wielki słownik języka polskiego PAN], „Slovenščina 2.0” 2, nr 2, s. 37–52.
Przybylska R., Żmigrodzki P., Węgrzynek K, 2013: Zasady opisu związków frazeologicznych w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, w: G. Dziamska‐Lenart G., Liberek J., red., Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Między teorią a praktyką frazeograficzną, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 17–27.
Żmigrodzki P., 2013: O (kon)tekście i jego roli w budowaniu opisu leksykograficznego w jednojęzycznym słowniku ogólnym (na przykładzie Wielkiego słownika języka polskiego PAN), w: A. Knapik, W. Chłopicki, P. Chruszczewski, red., Język a komunikacja, t. 35, Słowo w kontekście, Tertium, Kraków, s. 313–327.
Żmigrodzki P., 2013: Wulgaryzmy jako problem dla leksykografa (nie tylko w związku z pracami nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia de Cultura” 4, s. 123–131.
Czelakowska A., 2012: Wielki słownik języka polskiego PAN jako słownik elektroniczny, „Język Polski” 92, z. 5, s. 336–347.
Kozioł‐Chrzanowska E., 2012: Funkcjonowanie Wielkiego słownika języka polskiego PAN w Internecie, „Język Polski” 92, z. 5, s. 348–352.
Suchacka D., 2012: Zawartość informacyjna i mikrostruktura Wielkiego słownika języka polskiego PAN, „Język Polski” 92, z. 5, s. 325–335.
Węgrzynek K., Przybylska R., Żmigrodzki P., 2012: Opis jednostek nieciągłych w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, „Język Polski” 92, z. 5, s. 353–367.
Żmigrodzki P., 2012: Wielki słownik języka polskiego PAN – stan obecny i przyszłość, „Język Polski” 92, z. 5, s. 321–324.
Żmigrodzki P., Przybylska R., 2012: Kilka uwag w związku z dyskusją nad Wielkim słownikiem języka polskiego, „Język Polski” 92, z. 5, s. 368–371.
Żmigrodzki P., 2011: Fakty leksykalne i gramatyczne w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, „Folia Philologica Macedono‐Polonica” t. 8, Poznań, s. 75–92.
Żmigrodzki P., 2011: Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish. History, presence, prospects, „Studies in Polish Linguistics” 6, s. 7–26.
Żmigrodzki P., 2010: Jednojęzyczny słownik ogólny jako środek komunikacji międzykulturowej (na marginesie prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 66, s. 35–49.
Żmigrodzki P., 2009: Najważniejsze zasady opisu semantycznego w Wielkim słowniku języka polskiego, „Linguistica Copernicana” 1, s. 183–197.
Publikacje archiwalne, dokumentujące wstępne prace nad koncepcją słownika
Żmigrodzki P., 2010: Wielki słownik języka polskiego (The Great Polish Dictionary) – presentation of the project, Issledovanija po slavjanskim jazykam, 15–1, Seul, s. 89–100.
Żmigrodzki P., 2010: Jak powstaje Wielki słownik języka polskiego, w: B. Czopek‐Kopciuch, P. Żmigrodzki, red., Język polski wczoraj – dziś – jutro, Kraków, s. 150–160.
Żmigrodzki P., Przybylska R, red., 2008: Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków.
Batko‐Tokarz B., 2008: Tematyczny podział słownictwa w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków, s. 31–48.
Drabik B., 2008: Strategie definiowania nazw kolorów w słownikach, „Polonica” t. 29, s. 227–246
Fedorowicz A., 2008: Dobór i zasady opisu skrótów i skrótowców w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków, s. 73–90.
Grochowski M., 2008: Założenia ogólne opisu tzw. wyrażeń funkcyjnych w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków, s. 12–22.
Przybylska R, 2008: Znaczniki semantyczne w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków, s. 23–29.
Rittner M, 2008: Zasady definiowania słownictwa sportowego w Wielkim słowniku języka polskiego, „Polonica” t. 29, s. 247–257.
Węgrzynek K., 2008: Szczegółowe zasady i konwencje techniczne notowania informacji składniowej w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków, s. 49–60.
Żmigrodzki P., 2008: Nowy Wielki słownik języka polskiego a problemy poprawności językowej, w: M. Święcicka, red., Siła słów i ludzi, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 88–100.
Żmigrodzki P., Przybylska R., red., 2007: Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków.
Fedorowicz A., 2007: Regularna polisemia rzeczownika w słownikach, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 47–68.
Górski R. L., 2007: Baza materiałowa, cytowanie, źródła i korpus dla Wielkiego słownika języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 23–28.
Kurkiewicz J., 2007: Kwalifikatory w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 29–45.
Pałka P., Żmigrodzki P., 2007: Z zagadnień opisu leksykograficznego przymiotników relacyjnych (na przykładzie przymiotników z sufiksem -owy), w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, t. 2, Lexis, Kraków, s. 91–104.
Przybylska R., 2007: Z problemów słownikowego opisu łączliwości rzeczownika, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 69–77.
Węgiel M., 2007: Gdy przysłowia umierają, ludy mądrość zatracają, czyli zarys propozycji opisu przysłów w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 101–110.
Węgrzynek K., 2007: Związki frazeologiczne w Wielkim słowniku języka polskiego, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 87–100.
Żmigrodzki P, Bańko M., Dunaj B., Przybylska R., 2007: Koncepcja Wielkiego słownika języka polskiego – przybliżenie drugie, w: P. Żmigrodzki, R. Przybylska, red., Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków, s. 9–21.
Żmigrodzki P., 2007: O projekcie Wielkiego słownika języka polskiego, „Język Polski” 88, z. 4, s. 265–267.
Żmigrodzki P., Przybylska R., Dunaj B., 2006: Zarys koncepcji Wielkiego słownika języka polskiego, „Polonica” t. 26–27, s. 5–16.
Żmigrodzki P., Przybylska R., Dunaj B., 2006: O potrzebie nowego słownika języka polskiego, „LingVaria” 1, nr 1, s. 171–179.