Z historii słownika

Najważniejsze fakty:

• koniec 2004 roku – Komitet Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk zwrócił się do wybranych językoznawców i instytucji z propozycją przygotowania ogólnej koncepcji wielkiego słownika języka polskiego, który miałby w roli podstawowego źródła wiedzy o słownictwie polszczyzny zastąpić mocno już zdezaktualizowany Słownik języka polskiego PAN pod redakcją Witolda Doroszewskiego, wydany w latach 1958–1969;

• 3 października 2005 roku – na posiedzeniu KJ PAN przedstawiono kilka wstępnych projektów koncepcji słownika, a w wyniku dyskusji Komitet powołał zespół słownikowy. Prace koncepcyjne toczyły się od początku pod egidą Instytutu Języka Polskiego PAN, który udzielił im wsparcia organizacyjnego, a także – w miarę istniejących możliwości – etatowego;

• 4 grudnia 2006 roku – zespół przedstawił uszczegółowioną koncepcję słownika na posiedzeniu KJ PAN. Najważniejszym założeniem autorów było to, że planowany słownik będzie miał postać wyłącznie elektroniczną i będzie udostępniany bezpłatnie w Internecie. Obejmie słownictwo polskie poświadczone w tekstach od roku 1945, przy czym w pierwszej kolejności opracowany zostanie podstawowy zasób leksemów polszczyzny, a później zbiór haseł będzie podlegał dalszej rozbudowie;

• od grudnia 2007 do grudnia 2012 roku – sformułowano zasady opracowania słownika, ustalono strukturę artykułu hasłowego, zaprojektowano i wykonano system informatyczny umożliwiający tworzenie słownika oraz opracowano hasła opisujące 15 tysięcy najczęściej używanych wyrazów języka polskiego (których listę uzyskano w wyniku analizy komputerowych korpusów tekstów, dostępnych w 2007 roku);

• od sierpnia 2013 roku – dalsza rozbudowa zasobu haseł słownika oraz rozwój jego struktury informatycznej i interfejsu użytkownika; prace toczyły się w głównej mierze dzięki finansowaniu w ramach projektów Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (zob. Granty), a także z funduszy pozostających w dyspozycji Instytutu Języka Polskiego PAN;

• 2022 rok – wprowadzono funkcję „Hasła dnia” oraz odrębny interfejs słownika tematycznego;

• lipiec 2024 roku – zasób haseł przekroczył 90 tysięcy; ukończono prace nad aplikacją dla urządzeń mobilnych (systemy Android i iOS), którą można bezpłatnie pobrać ze sklepów internetowych – odpowiednio: Google Play i App Store – i zainstalować na własnym smartfonie lub tablecie.

Dofinansowania pozyskane z programów rządowych:

• Wielki słownik języka polskiego – podstawowy zasób leksykalny polszczyzny (nr R 17 004 03); grant Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, realizacja 2007–2012;

• Wielki słownik języka polskiego – kontynuacja (nr 11H 12 014); grant MNiSW w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, realizacja 2013–2018;

• Wielki słownik języka polskiego – etap trzeci (nr 11 H 18 028086); grant MNiSW w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, realizacja 2018–2021;

• Wielki słownik języka polskiego 4.0. Dla młodzieży, dla seniorów, dla wszystkich (nr NdS/536903/2021/2022); grant MEiN w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa, realizacja 2022–2024;

• Wielki słownik języka polskiego IV – słownictwo rzadkie, archaiczne i wychodzące z użycia (NPRH/DN/SP/0002/2023/12); grant MNiSW w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, realizacja 2024–2026.

Patronaty i nagrody:

• honorowy patronat Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (2013);

• Nagroda Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk za „osiągnięcie w zakresie wytworzenia zasobów lub narzędzi językowych” (2023). Nagrodą KJ PAN uhonorowano wieloletni trud blisko stu osób, które w różnych okresach, w różny sposób i w różnym zakresie wzięły udział w pracach nad prezentowanym tu dziełem.

Więcej szczegółów z historii słownika można znaleźć w publikacjach podanych w dziale Bibliografia.