stać I - Wielki słownik języka polskiego PAN

15.

pilnować jakiejś osoby w czasie, w którym wykonuje ona jakąś czynność

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Zasady współżycia społecznego

ktoś stoi nad kimś jak kat nad dobrą duszą

Czy w takiej zabawowej atmosferze da się pracować?
Oczywiście, ale żeby sobie na to pozwolić, trzeba odpowiednio dobrać zespół ludzi, których nie trzeba bez przerwy kontrolować, stać nad nimi z zegarkiem i batem.

źródło: NKJP: emka: Prezes The Walt Disney Company Polska: Disney kontratakuje

Mama rzuciła inną robotę i wzięła się za prucie boków spódniczki. Ale że szyte było bardzo ciasnym ściegiem, to musiała nić wydłubywać powoli, igiełką. A baba stała nad nią i poganiała, bo pociąg, bo wyjazd, bo jeszcze nie była spakowana.

źródło: NKJP: Tomek Tryzna: Idź kochaj i niech ci nie pomoże żadna na ziemi rzecz, 2010

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	stoję	stoimy
2 os.	stoisz	stoicie
3 os.	stoi	stoją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stałem +(e)m stał	stałam +(e)m stała	stałom +(e)m stało	staliśmy +(e)śmy stali	stałyśmy +(e)śmy stały
2 os.	stałeś +(e)ś stał	stałaś +(e)ś stała	stałoś +(e)ś stało	staliście +(e)ście stali	stałyście +(e)ście stały
3 os.	stał	stała	stało	stali	stały

bezosobnik: stano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę stał będę stać	będę stała będę stać	będę stało będę stać	będziemy stali będziemy stać	będziemy stały będziemy stać
2 os.	będziesz stał będziesz stać	będziesz stała będziesz stać	będziesz stało będziesz stać	będziecie stali będziecie stać	będziecie stały będziecie stać
3 os.	będzie stał będzie stać	będzie stała będzie stać	będzie stało będzie stać	będą stali będą stać	będą stały będą stać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		stójmy
2 os.	stój	stójcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stałbym bym stał	stałabym bym stała	stałobym bym stało	stalibyśmy byśmy stali	stałybyśmy byśmy stały
2 os.	stałbyś byś stał	stałabyś byś stała	stałobyś byś stało	stalibyście byście stali	stałybyście byście stały
3 os.	stałby by stał	stałaby by stała	stałoby by stało	staliby by stali	stałyby by stały

bezosobnik: stano by

bezokolicznik: stać

imiesłów przysłówkowy współczesny: stojąc

gerundium: stanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	stanie	stania
D.	stania	stań
C.	staniu	staniom
B.	stanie	stania
N.	staniem	staniami
Ms.	staniu	staniach
W.	stanie	stania

imiesłów przymiotnikowy czynny: stojący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	stojący	stojący	stojący	stojące	stojąca
D.	stojącego	stojącego	stojącego	stojącego	stojącej
C.	stojącemu	stojącemu	stojącemu	stojącemu	stojącej
B.	stojącego	stojącego	stojący	stojące	stojącą
N.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym	stojącą
Ms.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym	stojącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	stojący	stojący	stojące	stojące
D.	stojących	stojących	stojących	stojących
C.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym
B.	stojących	stojących	stojących	stojące
N.	stojącymi	stojącymi	stojącymi	stojącymi
Ms.	stojących	stojących	stojących	stojących

Składnia

Rz_osobowy

+

stać

+

nad KIM

Pochodzenie

Współczesne formy czasownika nawiązują do dwu różnych pod względem etymologicznym podstaw prasłowiańskich: 1) *stati, *stanǫ 'stanąć, powstać, podnieść się, unieść się; zatrzymać się' (zwykle o ruchu pionowym) oraz 2) *stojati, *stojǫ 'stać, nie ruszać się, znajdować się w stanie bezruchu'. Ze względu na bliskość znaczeń trudno niejednokrotnie wskazać pierwotną motywację. Warto zaznaczyć, czasownik stanąć (zob.), pod względem formalnym, oparty jest na temacie czasu teraźniejszego pierwszej z przytoczonych form prasłowiańskich *stan-.