stać I - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

9.

znajdować się w stanie wskazującym na brak kontynuacji działania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA

Urządzenia i maszyny

funkcjonowanie urządzeń i maszyn

CZŁOWIEK I TECHNIKA

Przemysł

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Praca

Połączenia

stać bezczynnie, z założonymi rękami

Cytaty

	Z rybą to jest tak: nie ma jej, mamy kłopot. Rybacy poszukują łowisk, przetwórnie stoją z braku surowca, klienci narzekają. źródło: NKJP: STANISŁAW GOSZCZURNY: Między siecią a półmiskiem, Morze, nr 10, 1961
	Powiedziałem im, jak sprawa wygląda, że trzeba wywiesić flagi, że tyle zakładów stoi , oni powiedzieli, że sobie tutaj dadzą radę i wysłali na „Manifest” swoich przedstawicieli. źródło: NKJP: Jarosław Józef Szczepański: Górnik polski, 2005
	Zegar uparcie wskazuje tam południe. Pracownik tamtejszego punktu informacji MPK nie jest zaskoczony pytaniami o czasomierz. – Zegar stoi już miesiąc. Było już wiele interwencji w tej sprawie – mówi. źródło: NKJP: Arkadiusz Błaszczyk: Czas stanął w miejscu, Gazeta Krakowska, 2006-08-14
	Ci jednak, przyzwyczajeni do ręcznego sterowania, czekają na wytyczne z góry. Jeżeli wytyczne nie nadchodzą - praca stoi. źródło: NKJP: Wojciech Jankowski: Biały lis z Tbilisi, Gazeta Wyborcza, 1992-10-09
	Od początku listopada w gorzyckim zakładzie produkującym felgi aluminiowe trwa przestój. Produkcja stoi, zamówień brak, konto firmy jest puste. źródło: NKJP: Joanna Rybczyńska: Firmy zwalniają pracowników, Sztafeta, nr 49/2008, 2008-12-04

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	stoję	stoimy
2 os.	stoisz	stoicie
3 os.	stoi	stoją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stałem +(e)m stał	stałam +(e)m stała	stałom +(e)m stało	staliśmy +(e)śmy stali	stałyśmy +(e)śmy stały
2 os.	stałeś +(e)ś stał	stałaś +(e)ś stała	stałoś +(e)ś stało	staliście +(e)ście stali	stałyście +(e)ście stały
3 os.	stał	stała	stało	stali	stały

bezosobnik: stano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę stał będę stać	będę stała będę stać	będę stało będę stać	będziemy stali będziemy stać	będziemy stały będziemy stać
2 os.	będziesz stał będziesz stać	będziesz stała będziesz stać	będziesz stało będziesz stać	będziecie stali będziecie stać	będziecie stały będziecie stać
3 os.	będzie stał będzie stać	będzie stała będzie stać	będzie stało będzie stać	będą stali będą stać	będą stały będą stać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		stójmy
2 os.	stój	stójcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stałbym bym stał	stałabym bym stała	stałobym bym stało	stalibyśmy byśmy stali	stałybyśmy byśmy stały
2 os.	stałbyś byś stał	stałabyś byś stała	stałobyś byś stało	stalibyście byście stali	stałybyście byście stały
3 os.	stałby by stał	stałaby by stała	stałoby by stało	staliby by stali	stałyby by stały

bezosobnik: stano by

bezokolicznik: stać

imiesłów przysłówkowy współczesny: stojąc

gerundium: stanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	stanie	stania
D.	stania	stań
C.	staniu	staniom
B.	stanie	stania
N.	staniem	staniami
Ms.	staniu	staniach
W.	stanie	stania

imiesłów przymiotnikowy czynny: stojący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	stojący	stojący	stojący	stojące	stojąca
D.	stojącego	stojącego	stojącego	stojącego	stojącej
C.	stojącemu	stojącemu	stojącemu	stojącemu	stojącej
B.	stojącego	stojącego	stojący	stojące	stojącą
N.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym	stojącą
Ms.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym	stojącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	stojący	stojący	stojące	stojące
D.	stojących	stojących	stojących	stojących
C.	stojącym	stojącym	stojącym	stojącym
B.	stojących	stojących	stojących	stojące
N.	stojącymi	stojącymi	stojącymi	stojącymi
Ms.	stojących	stojących	stojących	stojących

Pochodzenie

Współczesne formy czasownika nawiązują do dwu różnych pod względem etymologicznym podstaw prasłowiańskich: 1) *stati, *stanǫ 'stanąć, powstać, podnieść się, unieść się; zatrzymać się' (zwykle o ruchu pionowym) oraz 2) *stojati, *stojǫ 'stać, nie ruszać się, znajdować się w stanie bezruchu'. Ze względu na bliskość znaczeń trudno niejednokrotnie wskazać pierwotną motywację. Warto zaznaczyć, czasownik stanąć (zob.), pod względem formalnym, oparty jest na temacie czasu teraźniejszego pierwszej z przytoczonych form prasłowiańskich *stan-.