Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *duša 'dech, tchnienie; wewnętrzny świat człowieka, duch; niematerialny byt ożywiający ciało'
1. artystyczna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka
Połączenia
- chłopska, góralska, kobieca, ludzka, męska; artystyczna, romantyczna; czuła, młoda, piękna, poczciwa, przyjazna, wrażliwa, zacna, życzliwa; samotna, zraniona; rogata dusza
- dusza artysty, dziecka, poety, rycerza, wojownika
- dusza i umysł, ciało i dusza
- dno, głębia, obraz, przymioty, wnętrze; tajniki, zakamarki; mrok, stan duszy; znawca; pokrewieństwo dusz
- na dnie duszy; w głębi duszy
- dusza kryje coś
- mieć, posiadać duszę kogoś
- mieć coś w duszy
Cytaty
|
[...] jej dusza jest wyciszona i spokojna. źródło: NKJP: (tes): Schyłek lata, Dziennik Zachodni, 2003-08-22 |
|
|
Można wyrazić wnętrze człowieka, stan duszy. źródło: NKJP: Ewa Bugno: Słucha ludzi, Gazeta Krakowska, 2005-10-25 |
|
|
Lustro oprócz swoich wielu znaczeń jest atrybutem Najświętszej Marii Panny, czyli zwierciadłem bez zmazy. Ale odbija też duszę człowieka, jego troski, wspomnienia, uczucia, myśli i umysł. źródło: NKJP: Ilona Słojewska: Krzysztof z Doliny Dolnej Wisły, Akant, 2007-09 |
|
|
To, co się dzisiaj wydarzyło, otworzyło nam oczy i spowodowało wybuch nowej, dojrzałej namiętności, która łączy nie tylko ciała, ale i dusze. źródło: NKJP: Listy, Cosmopolitan, 2001 |
|
|
[...] bohaterowie odkrywają przed widzami tajemnice swych dusz, swoje zachwyty, niepokoje i rozczarowania. źródło: NKJP: (pp): Sztuka K. Wojtyły w GDK, Gazeta Goleniowska, 2007-03-20 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Składnia
|
+ | dusza | + |
(KOGO) +
(JAKA)
|
2. nieśmiertelna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
Połączenia
- chora dusza; dusza czyśćcowa, czysta, potępiona, zbłąkana
- dusza człowieka; dusze wiernych, zbawionych, zmarłych
- ciało i dusza, serce i dusza
- nieśmiertelność, śmierć; spokój, zbawienie duszy; wędrówka dusz
- dusza idzie do nieba, piekła; raduje się
- mieć, posiadać; zabrać komuś duszę
Cytaty
|
Tymczasem chrześcijaństwo wierzy, że nie tylko dusza, ale cały człowiek, złożony z duszy i ciała, jest Bożym stworzeniem i jako taki powołany został do osiągnięcia zbawienia. Dlatego też w Credo Kościół wyznaje wiarę nie tylko w nieśmiertelność duszy, ale także w „ciała zmartwychwstanie”. źródło: NKJP: Zdzisław Józef Kijas: Odpowiedzi na 101 pytań o rzeczy ostateczne, 2004 |
|
|
Nieustannie modlił się za dusze czyśćcowe [...]. źródło: NKJP: Iwona Szkudelska: Musimy opróżnić czyściec, Głos Ojca Pio, 2010 |
|
|
To święto opiera się na nauce, że dusze wiernych, którzy przed śmiercią nie zostali oczyszczeni z grzechów powszednich lub nie odpokutowali za dawne wykroczenia, nie mogą oglądać Boga [...]. źródło: NKJP: IG: Geneza Wigilii Wszystkich Świętych, Nowiny Raciborskie, 2003-11-05 |
|
|
Nim zajął się czarną i białą magią oraz zapisał diabłu duszę, był on gorącym czcicielem Matki Boskiej, przed jej wizerunkiem wielokrotnie się modlił oraz układał pobożne kantyczki. źródło: NKJP: Diabelskie warunki: Dziennik Polski, 2000-06-10 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
3. narodu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | duch |
Połączenia
- narodowa; słowiańska; niemiecka, polska, rosyjska... dusza
- dusza narodu; Polaka
Cytaty
|
Afgańczycy są narodem, który ma duszę i charakter. Są bardzo hojni i gościnni. Kiedy kogoś polubią - naprawdę oddaliby mu duszę. W tej duszy jest również nostalgia i fatalizm dziejowy [...]. źródło: NKJP: Agnieszka Zakrzewicz: Wracamy do Kabulu, Polityka, 2002-03-09 |
|
|
Tolerancja to właściwość duszy narodu polskiego. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 1. posiedzenia Senatu RP w dniu 26 listopada 1991 r. |
|
|
Początkowo Adolf był tematem tabu. Z jednej strony nieodrodną częścią duszy niemieckiej. Z drugiej, niewymowny niczym demon. źródło: NKJP: Adam Krzemiński: Oko w oko z Hitlerem, Polityka, 2004-10-16 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | dusza | + |
(KOGO) +
(JAKA)
|
4. projektu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
Połączenia
- dusza imprezy, przedsięwzięcia, spotkania
Cytaty
|
Jest to nie tylko osobisty sukces Adama [...], który od początku był sercem i duszą akcji, ale również całego środowiska ubezpieczeniowego, które dowiodło, że jest w stanie się zjednoczyć dla realizacji wspólnego celu. źródło: NKJP: Bożena M. Dołęgowska-Wysocka: Ten sukces ma jednego ojca, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2009-04-14 |
|
|
Duszą, a właściwie duszami przedsięwzięcia , okazali się uczniowie Cervantesa pochodzący z Legionowa [...]. źródło: NKJP: HaC: Zestaw komputerowy dla domu dziecka, Mazowieckie To i Owo, 2008-01-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Składnia
|
|
+ | dusza | + |
CZEGO
|
5. człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | człowiek |
Cytaty
|
Widzę, że do naszego boju dyskusyjnego dołączyła jeszcze jedna dusza, którą pamiętam doskonale z liceum. źródło: Internet: nk.pl |
|
|
Dyrekcji i wychowawcom klas, wśród których część liczy prawie 40 dusz, młodzież wręczyła bukiety kwiatów. źródło: NKJP: Do matury dni sto dziesięć, Dziennik Polski, 2002-01-21 |
|
|
Sprawy jednak nie powinno się rozpatrywać ambicjonalnie, gdy mamy do czynienia z tyloma duszami szukającymi w naszym kraju azylu i pomocy [...]. źródło: NKJP: Katarzyna Piotrowiak: Pokochali Załęże, Dziennik Zachodni, 2008-12-02 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Inne uwagi
Zwykle lm
6. zwierzęcia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Cytaty
|
Wierząc w to, że dusza kota wędruje i siedem razy wciela się w młodego kotka, chcieli znaleźć podobnego do poprzednika. Ostatecznie wybrali aż dwa małe, czarno-białe kocurki. źródło: NKJP: Siedem kocich wcieleń, Dziennik Polski, 2000-05-08 |
|
|
Jeśli dusza zwierzęcia to nic innego, jak ożywiająca ciało jego forma, to nie widać powodów, dla których z procesu klonowania miałoby się wykluczyć jego duszę. źródło: NKJP: Czy duszę można sklonować?, Dziennik Polski, 2002-06-14 |
|
|
O duszy roślinnej myślano raczej jako o czymś, co kieruje całokształtem życia rośliny, jej funkcjonowaniem. źródło: NKJP: Zagubiona po drodze tajemnica, Dziennik Polski, 1999-11-18 |
|
|
Co zatem się dalej dzieje z duszami zwierząt, skoro po śmierci nie mogą się zbliżyć do Boga? źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Składnia
|
|
+ | dusza | + |
CZEGO
|
7. samochodu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Cytaty
|
[...] Chopin odkrył duszę fortepianu. Jego kolorystykę, dynamikę, instrumentalizm [...]. źródło: NKJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1976 |
|
|
Niektórzy właściciele samochodów twierdzą, że ich auta mają dusze. A cóż dopiero można by powiedzieć o domach, zwłaszcza starych. źródło: NKJP: Jeremi Kostecki: Spalona przeszłość, Detektyw, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Składnia
|
|
+ | dusza | + |
CZEGO
|
8. w instrumentach smyczkowych
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
Cytaty
|
Dusza skrzypiec została tak skonstruowana, aby możliwy był jej przesuw. źródło: NKJP: By czas nie zaćmił i niepamięć, Dziennik Polski, 2008-03-08 |
|
|
Słyszałam, że nawet duszę w wiolonczeli Pan przesuwał. źródło: NKJP: Wrażliwy na choroby wiolonczeli, Dziennik Polski, 2008-01-25 |
|
|
Justyna Gancarek wyjmuje z szufladki kilka świerkowych kołeczków. - Te niepozorne kawałeczki drewna to dusze, bez których instrumenty są martwe i nie wydobędą z siebie żadnego muzycznego brzmienia. Z należnym zatem szacunkiem przechowuje owe dusze, by w odpowiednim momencie wstawić je do wnętrza delikatnych skrzypiec. źródło: Internet: tarnowskikurierkulturalny.blox.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
9. w żelazku
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | żelazo |
Cytaty
|
Dusza był to kawałek żelaza, uformowany na kształt żelazka, rozgrzewany do czerwoności w palenisku pieca kuchennego i następnie wkładany do komory żelazka. źródło: NKJP: Kazimierz Saługa: Ocalić od zapomnienia, Co Tydzień Jaworzno, 2005-01-01 |
|
|
Najwcześniejsze żelazka, „materialistyczne”, czyli bez duszy, stygły bardzo szybko i trzeba je było bardzo często ogrzewać. źródło: Internet: konspira.wroclaw.pl |
|
|
Następnie wynaleziono żelazko na duszę. źródło: Internet: sp12.edupage.org |
|
|
W prywatnym skansenie, urządzonym na końcu wsi, zgromadził przedwojenne wózki, obrazy, stare radioodbiorniki, żelazka na dusze, nocniki, maszyny do pisania, kufle, kieliszki i dzbany. źródło: Internet: polskaniezwykla.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
10. w schodach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli
Cytaty
|
Podstawowymi elementami schodów są biegi, podesty, zabezpieczenia (balustrady) oraz dusza. źródło: Internet: najciekawszeprojekty.pl |
|
|
Wysokość balustrady zależy od szerokości duszy [...]. źródło: Internet: budowlankaarchitektura.blox.pl |
|
|
Trzybiegowe schody z duszą umożliwiają dobre doświetlenie schodów światłem naturalnym padającym z góry. źródło: Internet: ladnydom.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
Inne uwagi
Zwykle lp
11. w linie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | rdzeń |
Cytaty
|
Splot wykonywany na kręconych linach stalowych [...] można wykonać bardzo szybko i bez narzędzi. [...] Rozplatamy linę dzieląc ją na 2 części [...]. Jeżeli jest dusza, to obcinamy ją. źródło: Internet: kwasniewska.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
12. w piórach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | rdzeń |
Cytaty
|
[...] podstawą pióra jest oś składająca się z dwóch części: górnej przypominającej czworobok (stosina) i dolnej owalnej (dutka). Wewnątrz dutki znajduje się dusza [...]. źródło: Internet: aviornis.com.pl |
|
|
W jamie dutki znajdują się delikatne łuseczki rogowe, będące pozostałością obumarłej brodawki. Te pozostałości nazywamy duszą. źródło: Internet: forum.polskikurnik.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
13. w łodydze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
Cytaty
|
Dzięki słojom przyrostu wiemy, ile lat ma dane drzewo. Skórą drzewa jest łyko. W samym środku drzewa jest rdzeń. Jest to jego dusza. źródło: Internet: zadane.pl |
|
|
Okazuje się, że z gałązek bzu czarnego także da się zrobić flety i piszczałki. Wystarczy usunąć miękki rdzeń (zwany muchą lub duszą) i już powstaje rurka. źródło: Internet: czachorowski.blox.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |
14. pośladki
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz używany jako eufemizm w stosunku do dupa.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
Cytaty
|
[...] na golasa [...] to można tylko w kameralnym gronie, bardzo kameralnym, a ten mi tu z gołą duszą lata [...]. źródło: Internet: forum.gazeta.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dusza |
dusze |
|
| D. | duszy |
dusz |
|
| C. | duszy |
duszom |
|
| B. | duszę |
dusze |
|
| N. | duszą |
duszami |
|
| Ms. | duszy |
duszach |
|
| W. | duszo |
dusze |