UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uspokoić się

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. spokój I

1. odzyskać spokój

Definicja

przestać się denerwować, pozbywając się niepokoju, lęków i obaw i odzyskać spokój

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

  • nagle, szybko uspokoić się

Cytaty

W szeroko otwartych oczach zobaczył obłęd. - Proszę się uspokoić. Przy mnie nic pani nie grozi. Niech pani tu chwilę zaczeka, a ja zejdę na dół i sprawdzę, czy rzeczywiście ktoś wszedł do mieszkania.

źródło: NKJP: Zygmunt Zeydler-Zborowski: Czarny mercedes, 1958

Pewnego wieczoru po ostrej kłótni z Uszerem chciałem się uspokoić kąpielą. Odkręciłem kran do samego końca, ale bojler się nie zapalał.

źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998

Ojciec na chwilę się uspokoił, ale potem znowu zaczął się miotać i ryczeć.

źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra Komandosa, 1997

- Uspokój się, Peter. Jestem przekonany, że wierzysz w to w tym momencie. Musisz uspokoić się, odpocząć, spokojnie zastanowić się nad wszystkim.

źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: (bez tytułu), 1999

Po uspokojeniu się, że nikogo nie ma, dalej chodziłem.

źródło: NKJP: Miron Białoszewski: Dokładane treści, Gazeta Wyborcza, 1997-09-27

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokoję się
uspokoimy się
2 os. uspokoisz się
uspokoicie się
3 os. uspokoi się
uspokoją się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłem się
+(e)m się uspokoił
uspokoiłam się
+(e)m się uspokoiła
uspokoiłom się
+(e)m się uspokoiło
uspokoiliśmy się
+(e)śmy się uspokoili
uspokoiłyśmy się
+(e)śmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłeś się
+(e)ś się uspokoił
uspokoiłaś się
+(e)ś się uspokoiła
uspokoiłoś się
+(e)ś się uspokoiło
uspokoiliście się
+(e)ście się uspokoili
uspokoiłyście się
+(e)ście się uspokoiły
3 os. uspokoił się
uspokoiła się
uspokoiło się
uspokoili się
uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokójmy się
2 os. uspokój się
uspokójcie się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłbym się
bym się uspokoił
uspokoiłabym się
bym się uspokoiła
uspokoiłobym się
bym się uspokoiło
uspokoilibyśmy się
byśmy się uspokoili
uspokoiłybyśmy się
byśmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłbyś się
byś się uspokoił
uspokoiłabyś się
byś się uspokoiła
uspokoiłobyś się
byś się uspokoiło
uspokoilibyście się
byście się uspokoili
uspokoiłybyście się
byście się uspokoiły
3 os. uspokoiłby się
by się uspokoił
uspokoiłaby się
by się uspokoiła
uspokoiłoby się
by się uspokoiło
uspokoiliby się
by się uspokoili
uspokoiłyby się
by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. uspokojenie się
uspokojenia się
D. uspokojenia się
uspokojeń się
C. uspokojeniu się
uspokojeniom się
B. uspokojenie się
uspokojenia się
N. uspokojeniem się
uspokojeniami się
Ms. uspokojeniu się
uspokojeniach się
W. uspokojenie się
uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rzosobowy + uspokoić się +
(CZYM)
Rzosobowy + uspokoić się +
że ZDANIE

2. uciszyć się

Definicja

przestać zachowywać się głośno i nerwowo, a nawet agresywnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Połączenia

  • niech się pan, pani,... uspokoi, proszę się uspokoić

Cytaty

Potem dano mi synka i mogłam dać mu pierś. Dziecko od razu uspokoiło się i zasnęło.

źródło: NKJP: Rodzić po ludzku, Gazeta Wyborcza, 1994-12-22

Groszkowa lamentowała: - Jezusie Nazareński! To stary, chory człowiek. On muchy nie skrzywdzi. Co od niego chcecie? - Niech się pani uspokoi, pani Groszkowa - powiedział Olszewski. - Niedługo mąż wróci.

źródło: NKJP: Kazimierz Orłoś: Cudowna melina, 1998

Jak usiadłam na tym krawężniku, to akurat zmienił się zespół na scenie i muzyka zrobiła się rzewna i bardziej melodyjna. Tłum ucichł i uspokoił się trochę, a kilkanaście starszych osób o takiej semickiej urodzie, pewnie jakaś wycieczka z Izraela, tańczyło powoli w kręgu.

źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005

Cysterskie psy uspokoiły się, szczekały już ciszej i od niechcenia, gdy Szarlej zręcznie wyłamywał deskę w ścianie stodoły.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

– Już dobrze, uspokój się. – Przestraszony jej wybuchem natychmiast obiecał, że wszystko załatwi.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska, Piotr Pietucha: Sceny z zycia pozamałżeńskiego, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokoję się
uspokoimy się
2 os. uspokoisz się
uspokoicie się
3 os. uspokoi się
uspokoją się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłem się
+(e)m się uspokoił
uspokoiłam się
+(e)m się uspokoiła
uspokoiłom się
+(e)m się uspokoiło
uspokoiliśmy się
+(e)śmy się uspokoili
uspokoiłyśmy się
+(e)śmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłeś się
+(e)ś się uspokoił
uspokoiłaś się
+(e)ś się uspokoiła
uspokoiłoś się
+(e)ś się uspokoiło
uspokoiliście się
+(e)ście się uspokoili
uspokoiłyście się
+(e)ście się uspokoiły
3 os. uspokoił się
uspokoiła się
uspokoiło się
uspokoili się
uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokójmy się
2 os. uspokój się
uspokójcie się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłbym się
bym się uspokoił
uspokoiłabym się
bym się uspokoiła
uspokoiłobym się
bym się uspokoiło
uspokoilibyśmy się
byśmy się uspokoili
uspokoiłybyśmy się
byśmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłbyś się
byś się uspokoił
uspokoiłabyś się
byś się uspokoiła
uspokoiłobyś się
byś się uspokoiło
uspokoilibyście się
byście się uspokoili
uspokoiłybyście się
byście się uspokoiły
3 os. uspokoiłby się
by się uspokoił
uspokoiłaby się
by się uspokoiła
uspokoiłoby się
by się uspokoiło
uspokoiliby się
by się uspokoili
uspokoiłyby się
by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. uspokojenie się
uspokojenia się
D. uspokojenia się
uspokojeń się
C. uspokojeniu się
uspokojeniom się
B. uspokojenie się
uspokojenia się
N. uspokojeniem się
uspokojeniami się
Ms. uspokojeniu się
uspokojeniach się
W. uspokojenie się
uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rzżywotny + uspokoić się + bez ograniczeń

3. wiatr

Definicja

o siłach natury: stać się mniej gwałtownym lub ustać zupełnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne

Połączenia

  • deszcz, wiatr uspokoił się; morze uspokoiło się

Cytaty

Wiatr rozsypał pistacjowe liście, a jeden z koszy potoczył się i wpadł do wody. Wiatr uspokoił się tak samo szybko, jak się zerwał, a tafla jeziora znowu stała się gładka.

źródło: NKJP: Beta Ostrowicka: Kraina kolorów: księga intryg, 1998

Morze uspokoiło się, wygładziło, zaledwie drobne zmarszczki mieniły się srebrem w jaskrawym blasku słońca.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Nie zdążył się nad tym zastanowić, bo nawałnica nagle się uspokoiła i mógł ruszyć dalej.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska; Piotr Pietucha: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003

Wicher ścichł, fale uspokoiły się. Ale niebo nadal było czarne od kłębiących się chmur.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokoję się
uspokoimy się
2 os. uspokoisz się
uspokoicie się
3 os. uspokoi się
uspokoją się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłem się
+(e)m się uspokoił
uspokoiłam się
+(e)m się uspokoiła
uspokoiłom się
+(e)m się uspokoiło
uspokoiliśmy się
+(e)śmy się uspokoili
uspokoiłyśmy się
+(e)śmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłeś się
+(e)ś się uspokoił
uspokoiłaś się
+(e)ś się uspokoiła
uspokoiłoś się
+(e)ś się uspokoiło
uspokoiliście się
+(e)ście się uspokoili
uspokoiłyście się
+(e)ście się uspokoiły
3 os. uspokoił się
uspokoiła się
uspokoiło się
uspokoili się
uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokójmy się
2 os. uspokój się
uspokójcie się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłbym się
bym się uspokoił
uspokoiłabym się
bym się uspokoiła
uspokoiłobym się
bym się uspokoiło
uspokoilibyśmy się
byśmy się uspokoili
uspokoiłybyśmy się
byśmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłbyś się
byś się uspokoił
uspokoiłabyś się
byś się uspokoiła
uspokoiłobyś się
byś się uspokoiło
uspokoilibyście się
byście się uspokoili
uspokoiłybyście się
byście się uspokoiły
3 os. uspokoiłby się
by się uspokoił
uspokoiłaby się
by się uspokoiła
uspokoiłoby się
by się uspokoiło
uspokoiliby się
by się uspokoili
uspokoiłyby się
by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. uspokojenie się
uspokojenia się
D. uspokojenia się
uspokojeń się
C. uspokojeniu się
uspokojeniom się
B. uspokojenie się
uspokojenia się
N. uspokojeniem się
uspokojeniami się
Ms. uspokojeniu się
uspokojeniach się
W. uspokojenie się
uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rz nieżywotny + uspokoić się + bez ograniczeń

4. sytuacja

Definicja

stać się mniej nieprzewidywalnym, wracając do zwykłego porządku rzeczy i zwykłego rytmu działania

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

  • rynek; oddech uspokoił się; atmosfera, gra, sytuacja uspokoiła się; serce uspokoiło się
  • ostatnio, wyraźnie się uspokoić

Cytaty

Wczesnym popołudniem sytuacja uspokoiła się nieco i kurs dolara ustabilizował się na poziomie 3 zł 67 gr.

źródło: NKJP: Złoty na sprzedaż, Dziennik Polski, 1998-08-21

Czekał chwilę, aż uspokoi się rozszalałe serce, potem rzekł drżącym głosem w duszną, wilgotną czerń okienka: - Panie, jest pan?

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959

W tym roku uspokoiły się ceny żywności, bo ustabilizował się popyt na nią.

źródło: NKJP: Andrzej S. Bratkowski; Jerzy Eysymontt: Trafiona prognoza?, Gazeta Wyborcza, 1997-11-18

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokoję się
uspokoimy się
2 os. uspokoisz się
uspokoicie się
3 os. uspokoi się
uspokoją się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłem się
+(e)m się uspokoił
uspokoiłam się
+(e)m się uspokoiła
uspokoiłom się
+(e)m się uspokoiło
uspokoiliśmy się
+(e)śmy się uspokoili
uspokoiłyśmy się
+(e)śmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłeś się
+(e)ś się uspokoił
uspokoiłaś się
+(e)ś się uspokoiła
uspokoiłoś się
+(e)ś się uspokoiło
uspokoiliście się
+(e)ście się uspokoili
uspokoiłyście się
+(e)ście się uspokoiły
3 os. uspokoił się
uspokoiła się
uspokoiło się
uspokoili się
uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uspokójmy się
2 os. uspokój się
uspokójcie się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uspokoiłbym się
bym się uspokoił
uspokoiłabym się
bym się uspokoiła
uspokoiłobym się
bym się uspokoiło
uspokoilibyśmy się
byśmy się uspokoili
uspokoiłybyśmy się
byśmy się uspokoiły
2 os. uspokoiłbyś się
byś się uspokoił
uspokoiłabyś się
byś się uspokoiła
uspokoiłobyś się
byś się uspokoiło
uspokoilibyście się
byście się uspokoili
uspokoiłybyście się
byście się uspokoiły
3 os. uspokoiłby się
by się uspokoił
uspokoiłaby się
by się uspokoiła
uspokoiłoby się
by się uspokoiło
uspokoiliby się
by się uspokoili
uspokoiłyby się
by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. uspokojenie się
uspokojenia się
D. uspokojenia się
uspokojeń się
C. uspokojeniu się
uspokojeniom się
B. uspokojenie się
uspokojenia się
N. uspokojeniem się
uspokojeniami się
Ms. uspokojeniu się
uspokojeniach się
W. uspokojenie się
uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rz nieżywotny + uspokoić się + bez ograniczeń

5. gdy staje się spokojniej

Definicja

o jakimś miejscu lub czasie: zrobić się mniej niebezpiecznie lub mniej nerwowo

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wyciszyć się

Połączenia

  • uspokoiło się całkiem, trochę
  • czekać, zaczekać, aż się uspokoi

Cytaty

[...] później Niemcy łapali po ulicach i po kawiarniach, a byli tak rozjuszeni, że nie dowierzając zaświadczeniu przesiedziałem dwie godziny w stróżówce jakiegoś domu na Nowym Świecie. Po południu uspokoiło się trochę; przekazałem pieniądze Jelonkowi i pobiegłem na róg Kruczej i Wilczej, gdzie umówiłem się z Basią.

źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997

Była wzywana policja, ale dzielnicowy jest litościwy. Mówi, żeby żyć w zgodzie i być tolerancyjnym wobec sąsiadów. Zresztą ostatnio uspokoiło się - przyznaje sąsiad.

źródło: NKJP: Janusz Niczyporowicz: Zabijał się cztery razy, Gazeta Wyborcza, 1993-08-02

Za oknem uspokoiło się. Wolno, niemrawo przechodzili ludzie. Do następnego pociągu nie było na co patrzeć.

źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997

A najlepiej, gdybyście państwo nie jechali nigdzie. Zatrzymajcie się u nas albo gdzie indziej. Przeczekajcie, aż się uspokoi i wrócicie do swoich domów.

źródło: NKJP: Faustyna znaczy szczęśliwa, Dziennik Polski, 2002-07-12

Chorwaci pocieszają się, że kiedy w Bośni się uspokoi, turyści uderzą na Adriatyk. Według szacunków ministerstwa turystyki w 2000 r. dochody z turystyki przekroczą 4,7 mld dolarów.

źródło: NKJP: Jacek Pawlicki: Chorwacja, Gazeta Wyborcza, 1994-03-11

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
3 os. uspokoi się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
3 os. uspokoiło się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
3 os. by się uspokoiło

bezokolicznik: uspokoić się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Ø + uspokoić się +
(GDZIE)
Ø + uspokoić się +
(KIEDY)
Data ostatniej modyfikacji: 28.06.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj