UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uspokoić się

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. spokój I

1. odzyskać spokój

Definicja

przestać się denerwować, pozbywając się niepokoju, lęków i obaw i odzyskać spokój

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

nagle, szybko uspokoić się

Cytaty

	W szeroko otwartych oczach zobaczył obłęd. - Proszę się uspokoić. Przy mnie nic pani nie grozi. Niech pani tu chwilę zaczeka, a ja zejdę na dół i sprawdzę, czy rzeczywiście ktoś wszedł do mieszkania. źródło: NKJP: Zygmunt Zeydler-Zborowski: Czarny mercedes, 1958
	Pewnego wieczoru po ostrej kłótni z Uszerem chciałem się uspokoić kąpielą. Odkręciłem kran do samego końca, ale bojler się nie zapalał. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998
	Ojciec na chwilę się uspokoił, ale potem znowu zaczął się miotać i ryczeć. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra Komandosa, 1997
	- Uspokój się, Peter. Jestem przekonany, że wierzysz w to w tym momencie. Musisz uspokoić się, odpocząć, spokojnie zastanowić się nad wszystkim. źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: (bez tytułu), 1999
	Po uspokojeniu się, że nikogo nie ma, dalej chodziłem. źródło: NKJP: Miron Białoszewski: Dokładane treści, Gazeta Wyborcza, 1997-09-27

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uspokoję się	uspokoimy się
2 os.	uspokoisz się	uspokoicie się
3 os.	uspokoi się	uspokoją się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłem się +(e)m się uspokoił	uspokoiłam się +(e)m się uspokoiła	uspokoiłom się +(e)m się uspokoiło	uspokoiliśmy się +(e)śmy się uspokoili	uspokoiłyśmy się +(e)śmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłeś się +(e)ś się uspokoił	uspokoiłaś się +(e)ś się uspokoiła	uspokoiłoś się +(e)ś się uspokoiło	uspokoiliście się +(e)ście się uspokoili	uspokoiłyście się +(e)ście się uspokoiły
3 os.	uspokoił się	uspokoiła się	uspokoiło się	uspokoili się	uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uspokójmy się
2 os.	uspokój się	uspokójcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłbym się bym się uspokoił	uspokoiłabym się bym się uspokoiła	uspokoiłobym się bym się uspokoiło	uspokoilibyśmy się byśmy się uspokoili	uspokoiłybyśmy się byśmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłbyś się byś się uspokoił	uspokoiłabyś się byś się uspokoiła	uspokoiłobyś się byś się uspokoiło	uspokoilibyście się byście się uspokoili	uspokoiłybyście się byście się uspokoiły
3 os.	uspokoiłby się by się uspokoił	uspokoiłaby się by się uspokoiła	uspokoiłoby się by się uspokoiło	uspokoiliby się by się uspokoili	uspokoiłyby się by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uspokojenie się	uspokojenia się
D.	uspokojenia się	uspokojeń się
C.	uspokojeniu się	uspokojeniom się
B.	uspokojenie się	uspokojenia się
N.	uspokojeniem się	uspokojeniami się
Ms.	uspokojeniu się	uspokojeniach się
W.	uspokojenie się	uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rz_osobowy	+	uspokoić się	+	(CZYM)
Rz_osobowy	+	uspokoić się	+	że ZDANIE

2. uciszyć się

Definicja

przestać zachowywać się głośno i nerwowo, a nawet agresywnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Połączenia

niech się pan, pani,... uspokoi, proszę się uspokoić

Cytaty

	Potem dano mi synka i mogłam dać mu pierś. Dziecko od razu uspokoiło się i zasnęło. źródło: NKJP: Rodzić po ludzku, Gazeta Wyborcza, 1994-12-22
	Groszkowa lamentowała: - Jezusie Nazareński! To stary, chory człowiek. On muchy nie skrzywdzi. Co od niego chcecie? - Niech się pani uspokoi, pani Groszkowa - powiedział Olszewski. - Niedługo mąż wróci. źródło: NKJP: Kazimierz Orłoś: Cudowna melina, 1998
	Jak usiadłam na tym krawężniku, to akurat zmienił się zespół na scenie i muzyka zrobiła się rzewna i bardziej melodyjna. Tłum ucichł i uspokoił się trochę, a kilkanaście starszych osób o takiej semickiej urodzie, pewnie jakaś wycieczka z Izraela, tańczyło powoli w kręgu. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005
	Cysterskie psy uspokoiły się, szczekały już ciszej i od niechcenia, gdy Szarlej zręcznie wyłamywał deskę w ścianie stodoły. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002
	– Już dobrze, uspokój się. – Przestraszony jej wybuchem natychmiast obiecał, że wszystko załatwi. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska, Piotr Pietucha: Sceny z zycia pozamałżeńskiego, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uspokoję się	uspokoimy się
2 os.	uspokoisz się	uspokoicie się
3 os.	uspokoi się	uspokoją się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłem się +(e)m się uspokoił	uspokoiłam się +(e)m się uspokoiła	uspokoiłom się +(e)m się uspokoiło	uspokoiliśmy się +(e)śmy się uspokoili	uspokoiłyśmy się +(e)śmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłeś się +(e)ś się uspokoił	uspokoiłaś się +(e)ś się uspokoiła	uspokoiłoś się +(e)ś się uspokoiło	uspokoiliście się +(e)ście się uspokoili	uspokoiłyście się +(e)ście się uspokoiły
3 os.	uspokoił się	uspokoiła się	uspokoiło się	uspokoili się	uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uspokójmy się
2 os.	uspokój się	uspokójcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłbym się bym się uspokoił	uspokoiłabym się bym się uspokoiła	uspokoiłobym się bym się uspokoiło	uspokoilibyśmy się byśmy się uspokoili	uspokoiłybyśmy się byśmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłbyś się byś się uspokoił	uspokoiłabyś się byś się uspokoiła	uspokoiłobyś się byś się uspokoiło	uspokoilibyście się byście się uspokoili	uspokoiłybyście się byście się uspokoiły
3 os.	uspokoiłby się by się uspokoił	uspokoiłaby się by się uspokoiła	uspokoiłoby się by się uspokoiło	uspokoiliby się by się uspokoili	uspokoiłyby się by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uspokojenie się	uspokojenia się
D.	uspokojenia się	uspokojeń się
C.	uspokojeniu się	uspokojeniom się
B.	uspokojenie się	uspokojenia się
N.	uspokojeniem się	uspokojeniami się
Ms.	uspokojeniu się	uspokojeniach się
W.	uspokojenie się	uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rz_żywotny

uspokoić się

3. wiatr

Definicja

o siłach natury: stać się mniej gwałtownym lub ustać zupełnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne

Połączenia

deszcz, wiatr uspokoił się; morze uspokoiło się

Cytaty

	Wiatr rozsypał pistacjowe liście, a jeden z koszy potoczył się i wpadł do wody. Wiatr uspokoił się tak samo szybko, jak się zerwał, a tafla jeziora znowu stała się gładka. źródło: NKJP: Beta Ostrowicka: Kraina kolorów: księga intryg, 1998
	Morze uspokoiło się, wygładziło, zaledwie drobne zmarszczki mieniły się srebrem w jaskrawym blasku słońca. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951
	Nie zdążył się nad tym zastanowić, bo nawałnica nagle się uspokoiła i mógł ruszyć dalej. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska; Piotr Pietucha: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003
	Wicher ścichł, fale uspokoiły się. Ale niebo nadal było czarne od kłębiących się chmur. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uspokoję się	uspokoimy się
2 os.	uspokoisz się	uspokoicie się
3 os.	uspokoi się	uspokoją się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłem się +(e)m się uspokoił	uspokoiłam się +(e)m się uspokoiła	uspokoiłom się +(e)m się uspokoiło	uspokoiliśmy się +(e)śmy się uspokoili	uspokoiłyśmy się +(e)śmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłeś się +(e)ś się uspokoił	uspokoiłaś się +(e)ś się uspokoiła	uspokoiłoś się +(e)ś się uspokoiło	uspokoiliście się +(e)ście się uspokoili	uspokoiłyście się +(e)ście się uspokoiły
3 os.	uspokoił się	uspokoiła się	uspokoiło się	uspokoili się	uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uspokójmy się
2 os.	uspokój się	uspokójcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłbym się bym się uspokoił	uspokoiłabym się bym się uspokoiła	uspokoiłobym się bym się uspokoiło	uspokoilibyśmy się byśmy się uspokoili	uspokoiłybyśmy się byśmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłbyś się byś się uspokoił	uspokoiłabyś się byś się uspokoiła	uspokoiłobyś się byś się uspokoiło	uspokoilibyście się byście się uspokoili	uspokoiłybyście się byście się uspokoiły
3 os.	uspokoiłby się by się uspokoił	uspokoiłaby się by się uspokoiła	uspokoiłoby się by się uspokoiło	uspokoiliby się by się uspokoili	uspokoiłyby się by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uspokojenie się	uspokojenia się
D.	uspokojenia się	uspokojeń się
C.	uspokojeniu się	uspokojeniom się
B.	uspokojenie się	uspokojenia się
N.	uspokojeniem się	uspokojeniami się
Ms.	uspokojeniu się	uspokojeniach się
W.	uspokojenie się	uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rz _nieżywotny

uspokoić się

4. sytuacja

Definicja

stać się mniej nieprzewidywalnym, wracając do zwykłego porządku rzeczy i zwykłego rytmu działania

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

rynek; oddech uspokoił się; atmosfera, gra, sytuacja uspokoiła się; serce uspokoiło się
ostatnio, wyraźnie się uspokoić

Cytaty

Wczesnym popołudniem sytuacja uspokoiła się nieco i kurs dolara ustabilizował się na poziomie 3 zł 67 gr.

źródło: NKJP: Złoty na sprzedaż, Dziennik Polski, 1998-08-21

Czekał chwilę, aż uspokoi się rozszalałe serce, potem rzekł drżącym głosem w duszną, wilgotną czerń okienka: - Panie, jest pan?

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959

W tym roku uspokoiły się ceny żywności, bo ustabilizował się popyt na nią.

źródło: NKJP: Andrzej S. Bratkowski; Jerzy Eysymontt: Trafiona prognoza?, Gazeta Wyborcza, 1997-11-18

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uspokoję się	uspokoimy się
2 os.	uspokoisz się	uspokoicie się
3 os.	uspokoi się	uspokoją się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłem się +(e)m się uspokoił	uspokoiłam się +(e)m się uspokoiła	uspokoiłom się +(e)m się uspokoiło	uspokoiliśmy się +(e)śmy się uspokoili	uspokoiłyśmy się +(e)śmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłeś się +(e)ś się uspokoił	uspokoiłaś się +(e)ś się uspokoiła	uspokoiłoś się +(e)ś się uspokoiło	uspokoiliście się +(e)ście się uspokoili	uspokoiłyście się +(e)ście się uspokoiły
3 os.	uspokoił się	uspokoiła się	uspokoiło się	uspokoili się	uspokoiły się

bezosobnik: uspokojono się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uspokójmy się
2 os.	uspokój się	uspokójcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uspokoiłbym się bym się uspokoił	uspokoiłabym się bym się uspokoiła	uspokoiłobym się bym się uspokoiło	uspokoilibyśmy się byśmy się uspokoili	uspokoiłybyśmy się byśmy się uspokoiły
2 os.	uspokoiłbyś się byś się uspokoił	uspokoiłabyś się byś się uspokoiła	uspokoiłobyś się byś się uspokoiło	uspokoilibyście się byście się uspokoili	uspokoiłybyście się byście się uspokoiły
3 os.	uspokoiłby się by się uspokoił	uspokoiłaby się by się uspokoiła	uspokoiłoby się by się uspokoiło	uspokoiliby się by się uspokoili	uspokoiłyby się by się uspokoiły

bezosobnik: uspokojono by się

bezokolicznik: uspokoić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uspokoiwszy się

gerundium: uspokojenie się

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uspokojenie się	uspokojenia się
D.	uspokojenia się	uspokojeń się
C.	uspokojeniu się	uspokojeniom się
B.	uspokojenie się	uspokojenia się
N.	uspokojeniem się	uspokojeniami się
Ms.	uspokojeniu się	uspokojeniach się
W.	uspokojenie się	uspokojenia się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Rz_nieżywotny

uspokoić się

5. gdy staje się spokojniej

Definicja

o jakimś miejscu lub czasie: zrobić się mniej niebezpiecznie lub mniej nerwowo

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wyciszyć się

Połączenia

uspokoiło się całkiem, trochę
czekać, zaczekać, aż się uspokoi

Cytaty

	[...] później Niemcy łapali po ulicach i po kawiarniach, a byli tak rozjuszeni, że nie dowierzając zaświadczeniu przesiedziałem dwie godziny w stróżówce jakiegoś domu na Nowym Świecie. Po południu uspokoiło się trochę; przekazałem pieniądze Jelonkowi i pobiegłem na róg Kruczej i Wilczej, gdzie umówiłem się z Basią. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997
	Była wzywana policja, ale dzielnicowy jest litościwy. Mówi, żeby żyć w zgodzie i być tolerancyjnym wobec sąsiadów. Zresztą ostatnio uspokoiło się - przyznaje sąsiad. źródło: NKJP: Janusz Niczyporowicz: Zabijał się cztery razy, Gazeta Wyborcza, 1993-08-02
	Za oknem uspokoiło się. Wolno, niemrawo przechodzili ludzie. Do następnego pociągu nie było na co patrzeć. źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997
	A najlepiej, gdybyście państwo nie jechali nigdzie. Zatrzymajcie się u nas albo gdzie indziej. Przeczekajcie, aż się uspokoi i wrócicie do swoich domów. źródło: NKJP: Faustyna znaczy szczęśliwa, Dziennik Polski, 2002-07-12
	Chorwaci pocieszają się, że kiedy w Bośni się uspokoi, turyści uderzą na Adriatyk. Według szacunków ministerstwa turystyki w 2000 r. dochody z turystyki przekroczą 4,7 mld dolarów. źródło: NKJP: Jacek Pawlicki: Chorwacja, Gazeta Wyborcza, 1994-03-11

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
3 os.	uspokoi się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.			uspokoiło się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.			by się uspokoiło

bezokolicznik: uspokoić się

odpowiednik aspektowy: uspokajać się

Składnia

Ø	+	uspokoić się	+	(GDZIE)
Ø	+	uspokoić się	+	(KIEDY)

Data ostatniej modyfikacji: 28.06.2011