UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zwyciężyć

Chronologizacja

XV w., SStp

Pochodzenie

Czasownik z przedrostkiem z- utworzony od psł. (?) *vitędzь [< *vitęgъ] 'bohater, zwycięzca', zapożyczonego z germ. *viking- (por. cz. vitez 'zwycięzca', ros. vitjaz' 'rycerz', serb. i chorw. vitez 'rycerz; bohater'; przy czym pol. witeź 'rycerz' jest wsch.słow. pożyczką. W polskim zmiana (z)wiciężyć > (z)wyciężyć dokonała się pod wpływem czasowników z przedrostkiem wy-, następnie - drogą etymologii ludowej wyraz został wtórnie skojarzony z daw. czasownikiem ciężyć (współcz. ciążyć). (Bor)

1. w walce

Definicja

osiągnąć pomyślny wynik w jakiejś walce bądź rywalizacji

Noty o użyciu

Imiesłów bierny używany również samodzielnie w funkcji rzeczownika, np. nie było zwyciężonych, nie było zwycięzców.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Relacje znaczeniowe

synonimy:  pokonać, przemóc, wygrać, zatriumfować, zatryumfować
antonimy:  przegrać, ulec

Połączenia

  • kandydat, prezydent; Czarniecki, Hitler, Napoleon...; reprezentant kogoś, zawodnik; zespół zwyciężył; drużyna, ekipa, para, reprezentacja; Cracovia, Legia, Wisła... zwyciężyła; Austriacy, Francuzi, Norwegowie...; przedstawiciele, zwolennicy czegoś; komuniści, postkomuniści; gracze, koszykarze, piłkarze; faworyci, gospodarze; studenci, uczniowie; seniorzy zwyciężyli; siatkarki, zawodniczki zwyciężyły
  • zwyciężyć nieprzyjaciół, przeciwników, rywali, wrogów; czyjąś armię, czyjeś wojska; Anglię, Francję, Szwecję...
  • zwyciężyć różnicą iluś punktów
  • zwyciężyć na własnym boisku; na wyjeździe
  • zwyciężyć w walce; w bitwie, w potyczce, w wojnie; w konkursie, w plebiscycie, w rankingu, w wyborach; w biegu, w finale, w jakiejś konkurencji, w klasyfikacji (generalnej, końcowej), w meczu, w mistrzostwach, w półfinale, w turnieju, w wyścigu, w zawodach; w jakiejś kategorii; w przetargu
  • zwyciężyć z jakimś wynikiem
  • zwyciężyć indywidualnie; dwukrotnie, trzykrotnie, wielokrotnie..., ponownie; bezapelacyjnie, minimalnie, ostatecznie, wyraźnie; gładko, łatwo, pewnie, zdecydowanie; niespodziewanie, zasłużenie
  • pomóc; móc, potrafić, zdołać; chcieć, musieć, pragnąć; (nie) wystarczy zwyciężyć
  • zwyciężyć i zdobyć; walczyć i zwyciężyć
  • zostać zwyciężonym

Cytaty

Jeżeli zwyciężę w wyborach prezydenckich, to jest szansa, że właśnie z tym parlamentem i z tą koalicją większościową wreszcie ta operacja zostanie przeprowadzona.

źródło: NKJP: Marcin Król: Debata Prezydencka 2, Gazeta Wyborcza, 1995-11-16

W drugim meczu lider planowo zwyciężył drużynę KKS Rybnik Płn. [...].

źródło: NKJP: Andrzej Gajos: Dwunasty pojedynek na parkiecie, Tygodnik Rybnicki, 2008-01-08

[...] Krzyżacy zostali zwyciężeni przez Polaków [...].

źródło: NKJP: Internet

Bez dyscypliny nie może zwyciężyć żadna współczesna armia.

źródło: NKJP: Michał Majski: Kształtowanie świadomej dyscypliny, Przegląd Wojsk Lądowych, 1962

Godne podkreślenia jest to, że do tej pory nie opuściła ani jednych zawodów, jest coraz bliższa zwyciężenia w całym cyklu i wywalczenia karnetu uprawniającego do spędzenia w krytej pływalni trzydziestu godzin gratis.

źródło: NKJP: Waldemar Pączek: Halina Łuczyńska - niekwestionowana liderka, Dziennik Polski, 2003-08-14

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zwyciężę
 zwyciężymy
2 os. zwyciężysz
 zwyciężycie
3 os. zwycięży
 zwyciężą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zwyciężyłem
+(e)m zwyciężył
 zwyciężyłam
+(e)m zwyciężyła
 zwyciężyłom
+(e)m zwyciężyło
 zwyciężyliśmy
+(e)śmy zwyciężyli
 zwyciężyłyśmy
+(e)śmy zwyciężyły
2 os. zwyciężyłeś
+(e)ś zwyciężył
 zwyciężyłaś
+(e)ś zwyciężyła
 zwyciężyłoś
+(e)ś zwyciężyło
 zwyciężyliście
+(e)ście zwyciężyli
 zwyciężyłyście
+(e)ście zwyciężyły
3 os. zwyciężył
 zwyciężyła
 zwyciężyło
 zwyciężyli
 zwyciężyły

bezosobnik: zwyciężono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zwyciężmy
2 os. zwycięż
 zwyciężcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zwyciężyłbym
bym zwyciężył
 zwyciężyłabym
bym zwyciężyła
 zwyciężyłobym
bym zwyciężyło
 zwyciężylibyśmy
byśmy zwyciężyli
 zwyciężyłybyśmy
byśmy zwyciężyły
2 os. zwyciężyłbyś
byś zwyciężył
 zwyciężyłabyś
byś zwyciężyła
 zwyciężyłobyś
byś zwyciężyło
 zwyciężylibyście
byście zwyciężyli
 zwyciężyłybyście
byście zwyciężyły
3 os. zwyciężyłby
by zwyciężył
 zwyciężyłaby
by zwyciężyła
 zwyciężyłoby
by zwyciężyło
 zwyciężyliby
by zwyciężyli
 zwyciężyłyby
by zwyciężyły

bezosobnik: zwyciężono by

bezokolicznik: zwyciężyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zwyciężywszy

gerundium: zwyciężenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zwyciężony

odpowiednik aspektowy: zwyciężać

Składnia

bez ograniczeń + zwyciężyć +
KOGO/CO + (w CZYM)

2. trudności

Definicja

poradzić sobie z jakąś trudnością lub tym, co jest jej źródłem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przełamać, przezwyciężyć
sprzeczne:  ulec

Połączenia

  • zwyciężyć przeciwności, trudności; lęk, strach; śmierć, zło; samego siebie
  • zwyciężyć dobrem

Cytaty

Trener [...] zwyciężył chorobę.

źródło: Internet

Wszyscy wierzą, że zwyciężą żywioł.

źródło: NKJP: Biała powódź, Dziennik Polski, 2001-12-31

Aby przez wolność myśli rozwijać intelekt, aby przez wolność intelektu przezwyciężać determinizm. Aby przez zwyciężenie biologicznego determinizmu stworzyć podstawy pod optymistyczną ocenę jednostki [...].

źródło: NKJP: Paweł Rodak: Wybór esejów Bolesława Micińskiego, Gazeta Wyborcza - Książki , 1994-11-16

[...] Panie nasz, zmyj nasze grzechy swoją Krwią Przenajświętszą, pomóż nam zwyciężyć pokusy szatana [...].

źródło: NKJP: Tadeusz Loska: Wszystkie moje źródła są w Tobie: nabożeństwa eucharystyczne: godziny święte-spotkania modlitewne, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zwyciężę
 zwyciężymy
2 os. zwyciężysz
 zwyciężycie
3 os. zwycięży
 zwyciężą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zwyciężyłem
+(e)m zwyciężył
 zwyciężyłam
+(e)m zwyciężyła
 zwyciężyłom
+(e)m zwyciężyło
 zwyciężyliśmy
+(e)śmy zwyciężyli
 zwyciężyłyśmy
+(e)śmy zwyciężyły
2 os. zwyciężyłeś
+(e)ś zwyciężył
 zwyciężyłaś
+(e)ś zwyciężyła
 zwyciężyłoś
+(e)ś zwyciężyło
 zwyciężyliście
+(e)ście zwyciężyli
 zwyciężyłyście
+(e)ście zwyciężyły
3 os. zwyciężył
 zwyciężyła
 zwyciężyło
 zwyciężyli
 zwyciężyły

bezosobnik: zwyciężono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zwyciężmy
2 os. zwycięż
 zwyciężcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zwyciężyłbym
bym zwyciężył
 zwyciężyłabym
bym zwyciężyła
 zwyciężyłobym
bym zwyciężyło
 zwyciężylibyśmy
byśmy zwyciężyli
 zwyciężyłybyśmy
byśmy zwyciężyły
2 os. zwyciężyłbyś
byś zwyciężył
 zwyciężyłabyś
byś zwyciężyła
 zwyciężyłobyś
byś zwyciężyło
 zwyciężylibyście
byście zwyciężyli
 zwyciężyłybyście
byście zwyciężyły
3 os. zwyciężyłby
by zwyciężył
 zwyciężyłaby
by zwyciężyła
 zwyciężyłoby
by zwyciężyło
 zwyciężyliby
by zwyciężyli
 zwyciężyłyby
by zwyciężyły

bezosobnik: zwyciężono by

bezokolicznik: zwyciężyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zwyciężywszy

gerundium: zwyciężenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zwyciężony

odpowiednik aspektowy: zwyciężać

Składnia

bez ograniczeń + zwyciężyć +
CO

3. prawda zwyciężyła

Definicja

stać się silniejszym niż inne rzeczy lub zjawiska podobnego rodzaju

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

  • argument, duch (kompromisu, rozsądku), pogląd, pomysł, wariant; rozsądek zwyciężył; chęć czegoś, idea, koncepcja, opinia, polityka, tendencja, zasada; demokracja, miłość, prawda zwyciężyła; przekonanie, stanowisko zwyciężyło
  • zwyciężyć ponownie; ostatecznie
  • móc; musieć zwyciężyć

Cytaty

Po ponad 30-letniej dyskusji zwyciężył rozsądek, dożywocie przestało być karą naruszającą prawa obywatelskie [...]

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 14.02.2001

W mojej ocenie obecnie zwyciężyło prospołeczne myślenie.

źródło: NKJP: R.Nadaj: Ciechanów: Personalna karuzela, Tygodnik Ciechanowski, 2005-02-09

II Republika dopiero się tworzy. Czas pokaże, czy zwyciężą w niej populizm i ekstremizm [...]

źródło: NKJP: Miłada Jędrysik: Wraz z upadkiem rządu Berlusconiego włoska „rewolucja czystych rąk” znalazła się w martwym..., Gazeta Wyborcza, 1995-01-16

[...] jeśli [...] zwyciężyłaby koncepcja podziału kraju na 12 województw, nie byłoby problemu ze „zgraniem” obydwu projektów.

źródło: NKJP: Reformowanie reformy, Dziennik Polski, 1998-02-13

[...] w was urzeczywistnia się odwieczna walka pięknego ze szpetnym, które po to istnieje, aby piękno mogło zwyciężyć.

źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zwyciężę
 zwyciężymy
2 os. zwyciężysz
 zwyciężycie
3 os. zwycięży
 zwyciężą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zwyciężyłem
+(e)m zwyciężył
 zwyciężyłam
+(e)m zwyciężyła
 zwyciężyłom
+(e)m zwyciężyło
 zwyciężyliśmy
+(e)śmy zwyciężyli
 zwyciężyłyśmy
+(e)śmy zwyciężyły
2 os. zwyciężyłeś
+(e)ś zwyciężył
 zwyciężyłaś
+(e)ś zwyciężyła
 zwyciężyłoś
+(e)ś zwyciężyło
 zwyciężyliście
+(e)ście zwyciężyli
 zwyciężyłyście
+(e)ście zwyciężyły
3 os. zwyciężył
 zwyciężyła
 zwyciężyło
 zwyciężyli
 zwyciężyły

bezosobnik: zwyciężono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zwyciężmy
2 os. zwycięż
 zwyciężcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zwyciężyłbym
bym zwyciężył
 zwyciężyłabym
bym zwyciężyła
 zwyciężyłobym
bym zwyciężyło
 zwyciężylibyśmy
byśmy zwyciężyli
 zwyciężyłybyśmy
byśmy zwyciężyły
2 os. zwyciężyłbyś
byś zwyciężył
 zwyciężyłabyś
byś zwyciężyła
 zwyciężyłobyś
byś zwyciężyło
 zwyciężylibyście
byście zwyciężyli
 zwyciężyłybyście
byście zwyciężyły
3 os. zwyciężyłby
by zwyciężył
 zwyciężyłaby
by zwyciężyła
 zwyciężyłoby
by zwyciężyło
 zwyciężyliby
by zwyciężyli
 zwyciężyłyby
by zwyciężyły

bezosobnik: zwyciężono by

bezokolicznik: zwyciężyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zwyciężywszy

gerundium: zwyciężenie

odpowiednik aspektowy: zwyciężać

Data ostatniej modyfikacji: 23.02.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN