UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

grać

Chronologizacja

XV w., SStp

Pochodzenie

psł. *jьgrati 'uczestniczyć w obrzędowej zabawie, skakać, pląsać'

1. w piłkę

Definicja

brać udział w jakiejś grze

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Połączenia

brydżysta, drużyna, dziecko, hazardzista, hokeista, kadra, karciarz, koszykarz, piłkarz, siatkarz, szachista, tenisista, zawodnik gra
grać baraż, !?mecz, partię, seta, sparing, spotkanie
grać głową, łokciem, nogą, ręką; systemem każdy z każdym, systemem pucharowym; blokiem, pressingiem, skrzydłami, środkiem; białymi, czarnymi
grać na boisku, na korcie, na murawie, na podwórku, na stadionie, na ulicy; na komputerze, na konsoli; na giełdzie, na wyścigach; na loterii; na pieniądze; na remis
grać o awans, o honor, o medal, o mistrzostwo, o puchar, o dużą (najwyższą) stawkę, o pierwsze miejsce, o prestiż, o puchar, o punkty, o zwycięstwo, o wejście do I ligi
grać przeciwko jakiejś drużynie, przeciwko rywalom, przeciwko jakiemuś zespołowi; przeciwko Portugalii (Włochom...), przeciwko Cracovii (Górnikowi...)
grać u siebie; u Jerzego Engela; u bukmachera
grać w bilard, w brydża, w butelkę, w chowanego, w domino, w futbol, w golfa, w hokeja, w karty, w kości, w piłkę (nożną, ręczną), w pokera, w ruletkę, w siatkówkę, w szachy, w tenisa; w dużego lotka, w totolotka; w drużynie, w kadrze, w klubie, w reprezentacji; w Realu (Widzewie...); w podstawowym składzie; w meczu; w finałach, w mistrzostwach, w półfinałach, w turnieju; w ataku, w obronie; w kasynie
grać z drużyną, z dziećmi, z kolegami, z liderem, z młodzieżą, z przeciwnikiem, z rywalami; z Barceloną (Polonią...), z Czechami (Niemcami...); z kontuzją; z kontry
grać agresywnie, asekuracyjnie, brutalnie, defensywnie, kombinacyjnie, odważnie, ofensywnie, ostro, ostrożnie, po mistrzowsku, równo, skutecznie, słabo, spokojnie, widowiskowo; czysto, fair, nie fair, przepisowo; amatorsko, wyczynowo, zawodowo; nałogowo; zespołowo
grać jak Hingis; jak Brazylijczycy
lubić, potrafić, przestać, umieć, uwielbiać, zacząć grać
grać i bawić się, grać i trenować, grać i przegrywać, grać i wygrywać

Cytaty

	Chyba raz puszczałem latawce. Wolę grać z kolegami w piłkę. źródło: NKJP: (bea): O biznesie przy tablicy, Tygodnik Rybnicki, 2008-11-25
	Próbowałem być tenisistą, ale nie potrafię grać w tenisa zbyt dobrze. Tenis wymaga skupienia i precyzji, a ja mam zbyt duży temperament. źródło: KWSJP: Michał Klim, Marek Michałowski: Łysina i wielkie ściganie, Super Expres, 1998
	Co wieczór graliśmy partię szachów, czasem do późna w nocy. źródło: Internet
	Piotruś jest spokojnym i pogodnym dzieckiem. Jak większość dziewięciolatków lubi grać na komputerze i oglądać telewizję. źródło: NKJP: (BAJA): Piotruś chce być taki jak inni, Dziennik Polski, 2001-09-24
	Po godzinie grania zdobyli zwycięskiego gola. źródło: KWSJP: Od zwycięstwa do zwycięstwa, Tygodnik Ciechanowski, 2002-09-13

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy	+	grać	+	w CO + z KIM \| przeciw KOMU + (o CO)
Rz_osobowy; _pl	+	grać	+	w CO
Rz_osobowy	+	grać	+	CO

Informacja normatywna

Uznawane za niepoprawne w połączeniu: grać mecz

2. w filmie, teatrze

Definicja

odtwarzać jakąś postać w spektaklu lub filmie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Relacje znaczeniowe

synonimy:

odgrywać, wcielać się

Połączenia

grać głównego bohatera, Hamleta, (negatywną, pozytywną) postać, (drugoplanową, główną, męską, podrzędną, tytułową, ważną, żeńską) rolę, scenę łóżkową, scenkę
grać całym ciałem, twarzą
grać dla publiczności, dla widzów
grać na deskach teatru, na scenie
grać pod publiczność
grać przed kamerą
grać u Hoffmana, u Wajdy
grać w filmie, w reklamie, w serialu, w sztuce, w przedstawieniu, w teatrze, w epizodzie, w jakiejś scenie
grać efektownie, nonszalancko, powściągliwie, spontanicznie, swobodnie, świetnie; regularnie, zawodowo

Cytaty

	Nie jestem jakimś rewelacyjnym aktorem, ale bardzo się staram grać swoich bohaterów naturalnie i najlepiej jak potrafię. źródło: NKJP: A. Melnicka: Burmistrz w roli Poncjusza, Tygodnik Ciechanowski, 2004-03-17
	Najbardziej lubię grać w filmach o miłości. źródło: NKJP: Piotr Krzyżanowski: Małżeństwo pod ryżową wódkę, 1998
	Informacja - ona grała u Wajdy - to uroczysty chrzest, pasowanie na aktora. Staje się przepustką do kariery, przyciskiem szybkobieżnej windy, bez przystanku wjeżdżającej na trzecie piętro, gdzie otwierają się zupełnie inne perspektywy. źródło: NKJP: Elżbieta Zaniewicz: Anna Dymna - ona to ja, 1997
	- Czy w filmie też starasz się być tak prawdziwa? O.N.: Staram się naprawdę wczuć się w graną postać. źródło: KWSJP: Jacek Wasilewski, Cosmopolitan, 1999, nr 7
	Tylu wspaniałych ludzi grało na deskach tej sceny. Podziwiałam tych, z którymi mogłam się spotkać w pracy. źródło: NKJP: Cały świat to scena, Dziennik Polski, 2003-10-17

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy

grać

KOGO/CO + (GDZIE)

3. film, sztukę

Definicja

wystawiać sztukę lub wyświetlać film

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Relacje znaczeniowe

synonimy:

odgrywać

Połączenia

kino, teatr gra
grać (najnowszy, psychologiczny) film, horror, thriller; dramat, farsę, monodram, musical, przedstawienie, spektakl, Szekspira, sztukę

Cytaty

	Warszawski teatr „Placówka” […] gra obecnie sztukę amerykańskiego autora Artura Millera pt. „Synowie”. źródło: KWSJP: B.D.: Sztuka A. Millera „Synowie” w krytyce recenzenta radzieckiego, Trybuna Ludu, 1948, nr 2
	W stołecznej gazecie na stronie z repertuarem teatrów można przeczytać, że granych jest dwanaście sztuk klasycznych […] i dziewięć dramatów współczesnych. źródło: KWSJP: Anna Schiller: Teatr autora, Wprost, 1999, nr 5
	Szekspir jest ciągle najczęściej granym dramaturgiem, najbardziej teatralnym pisarzem świata. źródło: KWSJP: Tymon Terlecki: Festiwal szekspirowski w Londynie, Kultura, 1964, nr 7-8
	Co zrobić, aby w polskich kinach grano polskie filmy i aby polska publiczność te polskie filmy mogła oglądać? źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 25.04.1997
	Dorzucił, że pogoda jest taka sobie, ale przyjemna, a w kinie grają western Clinta Eastwooda. źródło: KWSJP: Małgorzata Musierowicz: Dziecko piątku, 1993

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

grać

4. na skrzypcach

Definicja

wykonywać utwór muzyczny na instrumencie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Relacje znaczeniowe

synonimy:

grać, odgrywać

Połączenia

basista, gitarzysta, kapela, muzyk, orkiestra, perkusista, skrzypek, zespół gra
grać bluesa, etiudę, gamę, hejnał, jazz, kolędy, koncert, marsza, melodię, muzykę poważną, recital, utwór; Bacha, Chopina, Mozarta, Vivaldiego
grać na akordeonie, na basie, na flecie, na fortepianie, na gęślach, na gitarze, na harfie, na harmonijce, na instrumencie, na keyboardzie, na klarnecie, na organach, na perkusji, na pianinie, na saksofonie, na skrzypcach, na trąbce, na werblu; na weselu
grać przed dużą publicznością
grać w kościele, w sali koncertowej; w duecie, w orkiestrze, w sekcji instrumentalnej, w zespole
grać z orkiestrą; z nut
grać cicho, dynamicznie, głośno, ostro, poprawnie, spokojnie, uważnie, wesoło, wolno, żywo; na żywo; z głowy, ze słuchu; zarobkowo
uczyć, uczyć się grać
grać jak Paganini, jak wirtuoz
grać i słuchać, grać i śpiewać, grać i tańczyć

Cytaty

	Jeszcze jako student zaczął grać w zespole „Strangers”. źródło: NKJP: Anna Brzozowska: Amant, uwodziciel, filozof, Pani, 1993, nr 5
	Matka […] przez wiele lat uczyła grać dzieci na pianinie w osiedlowym domu kultury. źródło: NKJP: Hanna Kowalewska: Tego lata, w Zawrociu, 1998
	Nikodem jadł bardzo wolno, gdyż chciał doczekać się pułkownika. Orkiestra grała jakieś symfoniczne kawałki. Sala z wolna zapełniała się. źródło: NKJP: Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Kariera Nikodema Dyzmy, 1968
	Na scenie zobaczyliśmy popisy płońskich mażoretek, tańczących w takt muzyki granej przez Młodzieżową Orkiestrę Dętą MCK. źródło: KWSJP: W. Dżbik: Symfoniczna uczta z kluczem w tle, Tygodnik Ciechanowski, 2006-03-28
	Siedział przy pianinie i grał Mozarta. Stale ta sama fraza przychodziła mu do głowy, jakby zapomniał wszystko prócz tego jednego motywu. źródło: NKJP: Andrzej Zbych, Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan, Stawka większa niż życie, 1967

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy

grać

CO + (na CZYM)

5. z płyty

Definicja

odtwarzać utwór muzyczny za pomocą urządzenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Relacje znaczeniowe

synonimy:

odgrywać

Połączenia

dj gra
grać pop, rock; przeboje
grać w radiu
grać z kasety, z płyty, z taśmy

Cytaty

	Sama bym poszła na dyskotekę, gdyby co innego grali. źródło: KWSJP: S. Żagiel: Sołtys z Boguszewca, Tygodnik Ciechanowski, 2007-06-01
	11 stycznia - na Bulwarze Zachodzącego Słońca w Hollywood otwarto pierwszy klub muzyczny, w którym grano do tańca muzykę z płyt The Whiskey A Go-Go. źródło: KWSJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem: kronika czasów popkultury, 2000
	Mimo iż powstały dziesiątki komercyjnych radiostacji, prawie żadna z nich nie chce grać rocka. źródło: NKJP: Bieszczadzki punk, Dziennik Polski, 2002-04-13
	Scena techno raczej wybiera anonimowość, jest zorientowana na taniec w dużej grupie, indywidualne ambicje twórcze należą do rzadkości. Dyskdżokeje nie grają płyt wykonawców, którzy robią furorę. źródło: KWSJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem: kronika czasów popkultury, 2000

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

grać

CO + (z CZEGO)

6. katarynka, świerszcz

Definicja

rozbrzmiewać lub wydawać dźwięki

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wygrywać

Połączenia

muzyka; instrument, trąbka, werbel; głośnik, magnetofon, pozytywka, radio, telewizor, wieża, zegar; świerszcz; wiatr gra; bębny, skrzypce grają
grać w tle
cicho, dźwięcznie, głośno, pięknie grać

Cytaty

	Katarynka w podwórzu gra wiedeńskie walce. źródło: NKJP: Joanna Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003
	W restauracji “Pamir” na ostatnim piętrze rosyjski szampan lał się strumieniami i mieszał z morzem wódki i koniaku, muzyka grała głośno. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002
	W upalny letni dzień pachnąca łąka, pełna kolorowych motyli i grających świerszczy, kusi, aby się położyć na chłodnej trawie. źródło: KWSJP: Wanda Andrysiak: Rośliny i zdrowie, Kwietnik: 1995, nr 7
	Powietrze ponad zaroślami grało bzykaniem much. źródło: KWSJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948
	Zdobywali Berlin albo rozminowywali kołchozy. Raz grały cekaemy, drugi raz huczały armaty. źródło: KWSJP: Mirosław Prandota: Moim zdaniem, Metropol, 2001, nr 23

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_nieżywotny

grać

(CO)

7. o władzę

Definicja

postępować w jakiś sposób, dążąc do osiągnięcia własnych celów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

grać na emocjach, na nastrojach, na uczuciach
grać o głosy, o klienta, o stołki, o widownię, o władzę, o wszystko; o przetrwanie, o utrzymanie pozycji
grać fair, nie fair, nieuczciwie, uczciwie

Cytaty

	Nie możemy zapomnieć, że handlowcy grają o najwyższą stawkę - o klienta, a co za tym idzie, o przetrwanie na rynku. źródło: KWSJP: Supermarket pełen pułapek, 1998
	W kampanii prezydenckiej musi grać bezwzględnie, bo gra o wszystko, o własną przyszłość na scenie politycznej [...]. źródło: KWSJP: Janina Paradowska, Polityka, 1995
	Ostatnio politycy nauczyli się grać na emocjach wyborców. źródło: Internet
	Wystarczy telefon do gminnego ośrodka pomocy społecznej, by ustalić, czy dana osoba jest naprawdę biedna, czy jest po prostu naciągaczem grającym na uczuciach ludzkich. źródło: NKJP: K. Jakubowski: Jałmużna nie zawsze jest cnotą, Tygodnik Ciechanowski, 2005-04-25
	Nie odpowiedziała od razu. [...] Nie była to gra na zwłokę, na pewno nie. Należała z pewnością do osób, które grają ostro, ale fair. Spodobało mi się to. źródło: NKJP: Ewa Przybylska: Dotyk motyla, 1995

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy	+	grać	+	o CO
Rz_osobowy	+	grać	+	na CZYM

8. głupiego

Definicja

nie zachowywać się naturalnie, lecz udawać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

odgrywać, udawać

Połączenia

grać głupiego, twardziela, wariata; komedię; opanowanie, spokój
grać przed kolegami

Cytaty

	Po głębszym namyśle postanowiłem już nie grać naiwnego. W załączonym tekście przestałem mrugać do czytelnika. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński, Piszczyk, 1997
	Osoba, która odniosła sukces, jest często postrzegana przez pryzmat czysto zewnętrznych oznak. W efekcie zaczyna grać jakąś rolę i przestaje być sobą. źródło: NKJP: Henryka Bochniarz, Jacek Santorski: Bądź sobą i wygraj: 10 podpowiedzi dla aktywnej kobiety, 2003
	A ja na śmierć zapomniałam, że to dzień, kiedy miałam znowu grać narzeczoną przed rodzicami Adama! Wystawiłam go okropnie. źródło: NKJP: Joanna Szymczyk: Ewa i złoty kot, 2004
	Senator Pizo […], słuchając jego obelg z dobrze granym spokojem, rzucił znów towarzyszom spojrzenie porozumiewawcze i uśmiechnął się nieznacznie. źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958
	Wstawaj. Nie graj komedii. Te uderzenia bolą, ale nie zabijają. źródło: NKJP: Ryszard Lassota: Tajemnica, 1978

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy

grać

KOGO/CO

9. o emocjach

Definicja

o emocjach: uzewnętrzniać się

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

radość, zachwyt gra w kimś; głos, twarz gra czymś; emocje, uczucia, zmysły grają w kimś
coś gra na twarzy
coś gra w oczach

Cytaty

	Czuł się teraz samą doskonałością. Zachwyt w nim grał. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948
	Zmysły w nim grały i tkliwa wdzięczność rosła do Zochy [...]. źródło: NKJP: Igor Newerly: Pamiątka z celulozy, 1952
	Mówi, że zaczął pisać późno, bo po czterdziestce, chociaż już wcześniej „coś w nim grało”. źródło: NKJP: Beata Zalot, Tygodnik Podhalański, 1997, nr 50
	Ten głos - poznałbym go chyba wśród tysiąca innych! Nie cichy, równy, utrzymany na jednej nucie, a przecież nie monotonny, nie suchy, nie obojętny - grający tysiącem uczuć. źródło: KWSJP: Jan Dobraczyński: Listy Nikodema, 1951

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_nieżywotny	+	grać	+	w KIM
Rz_nieżywotny	+	grać	+	CZYM

10. barwami

Definicja

książk.

przybierać coraz to inny kolor

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Połączenia

grać całą gamą kolorów, barwami, kolorami, odcieniami, tonami; blaskami, iskrami, promieniami

Cytaty

	Park szumiał coraz piękniej i grał kolorami coraz wspanialej. źródło: KWSJP: Karol Estreicher: Krystianna, 1957
	Mam bujną, żywą wyobraźnię i zazwyczaj wystarczało uprzytomnić sobie kilka szczegółów, aby zaczęły łączyć się w obrazy, grać barwami, kształtami. źródło: KWSJP: Tadeusz Hołuj: Raj, 1972
	Słońce właśnie wysunęło się zza horyzontu i, jasne i jaskrawe, grało promieniami, przebijając śnieżyste listki czeremchy. źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962
	Pomarańczowe blaski z ulicy grały iskierkami w szkłach okularów podobnych do gogli. źródło: KWSJP: Włodzimierz Kowalewski: Powrót do Brietenheide, 1998
	Wargi trochę napuchłe, niby oparzone, nabrzmiewały śmiechem i czerwienią, ale tęczówki jak orzech polerowany grały tym samym wilgotnym, czystym blaskiem. źródło: KWSJP: Igor Newerly: Pamiątka z celulozy, 1952

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_nieżywotny

grać

CZYM

11. pasować

Definicja

pot.

pasować do czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

harmonizować, pasować, współgrać

Połączenia

tło gra z czymś; barwy, kolory, rzeczy, ubrania grają ze sobą
coś doskonale, wspaniale, świetnie; kolorystyczne gra z czymś

Cytaty

	Tu wyraz czy zdanie, jeśli już jest, wiadomo po co jest; musi grać. źródło: KWSJP: Włodzimierz Pawłowski: Nie-do-odebrania, Literatura, 1984, nr 2
	Zalane niebieskie tło gra z różowością ciała kobiety. źródło: KWSJP: Józef Czapski: Patrząc, 1996
	Marynarka pasuje. Nie „narzuca się” i gra kolorystycznie. źródło: Internet
	Czy macie jakieś zestawienia kolorów, które kompletnie ze sobą nie grają? źródło: Internet
	W miniony piątek w Galerii „C” otwarto wystawę […]. Zagościły na niej niezwykłe instrumenty muzyczne. […] W otoczeniu obrazów i rzeźby stworzyły ciekawą, grającą aranżację. źródło: NKJP: E. Stangrodzka: Ciechanów: Zakopiański akcent w Galerii „C”, Tygodnik Ciechanowski, 2003-02-12

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_nieżywotny

grać

z CZYM

12. pika

Definicja

wykładać jakąś kartę na stół

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

Relacje znaczeniowe

synonimy:

odgrywać, wychodzić, zagrywać

Połączenia

grać asa, blotkę, figurę, kiera, pika
grać w pika
grać z kiera

Cytaty

	Rozgrywający gra asa kier, a my? Czy przyjdzie nam do głowy wyrzucić waleta? źródło: NKJP: Ukryte możliwości wistujących, Gazety Wyborczej, 1993-04-09
	Powinien wyjść w kiera, ale pewnie chciał mi zasugerować, abym nie grał w pika. źródło: Internet
	Bierze lewę i oddaje Tuszyńskiemu następnego pika. Piotr bierze i gra kiera spod asa. źródło: Internet
	Helgemo [...] gra pika do damy. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy	+	grać	+	CO
Rz_osobowy	+	grać	+	w CO

13. w piki

Definicja

przyjmować jakiś kolor za atutowy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

Połączenia

grać kara, kiery, piki, trefle
grać w kara, w kiery, w piki, w trefle

Cytaty

	Najwyższą rangę ma gra nie w piki (choć jak mówi brydżowe porzekadło: „kto gra w piki - ma wyniki”), tylko gra bez koloru, czyli bez atu. źródło: Internet
	Grając w piki, możemy być zmuszeni przebijać trefle od krótkich atutów. źródło: Internet
	W rozdaniu, w którym nasi przeciwnicy grali trochę ryzykownie szlema w trefle, nasz awans zależał od położenia jednej karty - damy trefl. źródło: Internet
	Obronnie można też licytować 2 kiery z układem 2 kiery, 1 pik, 5 kar, 5 trefli - lepiej grać kiery z brakiem fitu (siedmioma w kolorze) na poziomie dwóch niż inny słaby kolor na poziomie trzech. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	gram	gramy
2 os.	grasz	gracie
3 os.	gra	grają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałem +(e)m grał	grałam +(e)m grała	grałom +(e)m grało	graliśmy +(e)śmy grali	grałyśmy +(e)śmy grały
2 os.	grałeś +(e)ś grał	grałaś +(e)ś grała	grałoś +(e)ś grało	graliście +(e)ście grali	grałyście +(e)ście grały
3 os.	grał	grała	grało	grali	grały

bezosobnik: grano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę grał będę grać	będę grała będę grać	będę grało będę grać	będziemy grali będziemy grać	będziemy grały będziemy grać
2 os.	będziesz grał będziesz grać	będziesz grała będziesz grać	będziesz grało będziesz grać	będziecie grali będziecie grać	będziecie grały będziecie grać
3 os.	będzie grał będzie grać	będzie grała będzie grać	będzie grało będzie grać	będą grali będą grać	będą grały będą grać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		grajmy
2 os.	graj	grajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	grałbym bym grał	grałabym bym grała	grałobym bym grało	gralibyśmy byśmy grali	grałybyśmy byśmy grały
2 os.	grałbyś byś grał	grałabyś byś grała	grałobyś byś grało	gralibyście byście grali	grałybyście byście grały
3 os.	grałby by grał	grałaby by grała	grałoby by grało	graliby by grali	grałyby by grały

bezosobnik: grano by

bezokolicznik: grać

imiesłów przysłówkowy współczesny: grając

gerundium: granie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	granie	grania
D.	grania	grań
C.	graniu	graniom
B.	granie	grania
N.	graniem	graniami
Ms.	graniu	graniach
W.	granie	grania

imiesłów przymiotnikowy czynny: grający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grający	grający	grający	grające	grająca
D.	grającego	grającego	grającego	grającego	grającej
C.	grającemu	grającemu	grającemu	grającemu	grającej
B.	grającego	grającego	grający	grające	grającą
N.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającą
Ms.	grającym	grającym	grającym	grającym	grającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grający	grający	grające	grające
D.	grających	grających	grających	grających
C.	grającym	grającym	grającym	grającym
B.	grających	grających	grających	grające
N.	grającymi	grającymi	grającymi	grającymi
Ms.	grających	grających	grających	grających

imiesłów przymiotnikowy bierny: grany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	grany	grany	grany	grane	grana
D.	granego	granego	granego	granego	granej
C.	granemu	granemu	granemu	granemu	granej
B.	granego	granego	grany	grane	graną
N.	granym	granym	granym	granym	graną
Ms.	granym	granym	granym	granym	granej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	grani	grani	grane	grane
D.	granych	granych	granych	granych
C.	granym	granym	granym	granym
B.	granych	granych	granych	grane
N.	granymi	granymi	granymi	granymi
Ms.	granych	granych	granych	granych

odpowiednik aspektowy: zagrać

Składnia

Rz_osobowy	+	grać	+	CO
Rz_osobowy	+	grać	+	w CO

Frazeologizmy

co jest grane
coś pracuje na czyjąś korzyść
coś gra na czyjąś korzyść
coś pracuje na czyjąś niekorzyść
coś gra na czyjąś niekorzyść
coś tu nie gra
coś w duszy gra komuś
gra muzyka
kiszki marsza grają komuś
ktoś bawi się w kotka i myszkę
ktoś gra w ciuciubabkę
ktoś gra w kotka i myszkę
ktoś gra do kotleta
ktoś gra jak z nut
ktoś gra kartą
ktoś gra kartę
ktoś gra na aferę
ktoś gra na cztery ręce
ktoś gra na dwie strony
ktoś gra na nosie komuś
ktoś gra na strunie
ktoś gra na wielu fortepianach
ktoś gra na kilku fortepianach
ktoś gra na zwłokę
ktoś gra pierwsze skrzypce
ktoś gra pod suflera
ktoś gra w ciemno
ktoś gra w gumę
ktoś gra w gumy z kimś
ktoś gra w klasy
ktoś gra w otwarte karty
ktoś gra w zielone
ktoś gra z ręki
ktoś gra znaczonymi kartami
ktoś/coś działa na nerwy komuś
ktoś/coś gra na nerwach komuś
ktoś/coś odgrywa jakąś rolę
ktoś/coś gra jakąś rolę
ktoś/coś odgrywa rolę kogoś/czegoś
ktoś/coś gra rolę kogoś/czegoś
larum grają
szafa gra
szafa grająca
w to graj komuś
wszystko gra

Przysłowia

Kto gra w karty, ten ma łeb obdarty

Data ostatniej modyfikacji: 29.03.2024