UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dołek

Chronologizacja

1398, SPXVI

Pochodzenie

Zob. dół

1. dół

Definicja

mały dół - wgłębienie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

dół

Połączenia

mały, niewielki, spory dołek
wykopać; zasypać dołek
wpadać w dołki

Cytaty

Niewielki dołek nieopodal ścieżki, z którego ktoś odgarnął śnieg nie umknął oczom fachowcy.

źródło: NKJP: B.H., A.Sz.: Mali przyrodnicy z przedszkola w Pieczyskach, Co Tydzień Jaworzno, 2004-01-08

Na piąty dzień wykopała dołek i zakopała w nim maleństwo.

źródło: NKJP: Ada Wińcza: Opowieści z sawanny i buszu, 1981

Tam gdzie pozostała nazbyt płytka kałuża, wystarczy wykopać mały dołek, a reszta wody doń ścieknie i pozwoli ugasić pragnienie.

źródło: NKJP: Piotr Korda: Zwierzęta też nie samym chlebem żyją, 1963

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

2. na twarzy

Definicja

niewielkie wgłębienie na policzkach lub na brodzie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	dołeczek
	hiperonimy:	dół, wgłębienie

Połączenia

sympatyczny; zabawny dołek; figlarne dołki
dołek podbródka
dołek w brodzie; w policzku
policzki z dołkami

Cytaty

	On miał błyszczące i wesołe oczy południowca, dołek w brodzie, lecz na ciemieniu kwitł mu księżowski wianuszek, łysiał wyraźnie. źródło: NKJP: Maria Jarochowska: Najgorsza chwila życia, 1959
	Jeden, uczesany na bok blondyn, uśmiechnął się. Przy tym ukazywał się na policzku zabawny dołek. źródło: NKJP: Jerzy Bronisławski: Zanim przyjdą o świcie, 1969
	I patrzył na dołek (tylko jeden, z lewej strony twarzy), gdy się śmiała, i na ten jasny, płowy kolor włosów, nie połyskliwych, ale puszystych, i na ten sposób wydymania ust, kiedy mówiła coś niechętnie do swoich towarzyszy. źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała. Wyd. 2. T. 1-3, 1962
	Miała w policzku sympatyczny dołek. źródło: NKJP: Joanna Szymczyk: Ewa i złoty kot, 2004
	Garbaty i męsko wydatny nos nosił ślady dawnego złamania, dołek podbródka niknął w starej, ale wciąż widocznej bliźnie. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

3. teren

Definicja

teren nisko położony

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu

Połączenia

górki i dołki
pokonywać dołki

Cytaty

Co chwila pokonujemy wzniesienia, dołki, kałuże i piaszczyste łachy.

źródło: NKJP: Marcin Szumowski: Gdzie ryś nadaje, Dzień dobry nr 20/04, 2001

W miejscach, gdzie łowimy często latem, warto pokusić się o rozrysowanie własnej mapy, uwzględniając przy tym dołki, górki i oczywiście złośliwe zaczepy.

źródło: NKJP: Wędkarska kartografia: Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2004-01-19

Za oknem szybko mijały podkrakowskie widoki, pagórki, dołki, wszystko okryte jesienną runią żyta albo smugami orki.

źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała. Wyd. 2. T. 1-3, 1962

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

4. sytuacja

Definicja

zła sytuacja, w której ktoś się znajduje

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dół

Połączenia

chwilowy dołek; dołek budżetowy, finansowy; psychiczny
mieć dołek
wyciągnąć kogoś; wyjść z dołka
być w dołku

Cytaty

	Druga - liczniejsza - to osoby, którym jeszcze do niedawna powodziło się nieźle, ale w wyniku wypadku losowego, choroby, utraty pracy nagle wpadły w finansowy dołek. źródło: NKJP: Piotr Stasiak: Gospodarka, Polityka, 2004
	Od czego więc zależy scenariusz tej nocy? Może od tego, czy twoja dieta wepchnie cię na górkę, czy też zepchnie w psychiczny dołek. źródło: NKJP: Agata Pumatyńska: Seks czy dieta?, Cosmopolitan nr 05, 2000
	Jaka jest Pana opinia o Małyszu? - Ma chwilowy „dołek”, ale jestem przekonany, że jeszcze wróci triumfalnie na skocznie i będzie wygrywał. źródło: NKJP: Sport - Smutne skoki Małysza, Dziennik Polski, 2004-01-07
	Prezes przyniósł ze sobą własny plan wyciągnięcia fabryki z dołka, rewolucyjny w porównaniu z tym, co proponowano wcześniej. źródło: NKJP: Paweł Reszka, Piotr Węgrowski: Ursus, Rzeczpospolita nr 9, 1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

5. żołądek

Definicja

dolna część brzucha w okolicy żołądka

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

ucisk w dołku
boli kogoś, gniecie kogoś, ssie kogoś, ścisnęło/ściska kogoś w dołku

Cytaty

	Z przysiadu uderzył pierwszego głową w dołek i skoczył w korytarz. źródło: NKJP: Leopold Buczkowski: Czarny potok, 1959
	Nie masz pojęcia, jaka jestem głodna. - Chyba mam - westchnąłem, bo mnie samego porządnie ssało już w dołku. źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski : Gady, 2007
	Ból w dołku powoli ustępował. źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: A jak królem, a jak katem będziesz, 1968
	Petroniusz czuje w dołku miłe łaskotanie. źródło: NKJP: Marek Grocholski: Opowiadanie fantastyczne - Wybuch, Tygodnik Podhalański, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

6. w anatomii

Definicja

anat.

jama wewnątrz organizmu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dół

Połączenia

dołek nadobojczykowy, oczny, podkolanowy; dołki łzowe

Cytaty

[...] od tego punktu skręca na przednią powierzchnię klatki piersiowej do dołka nadobojczykowego.

źródło: NKJP: Tadeusz Kasperczyk, Jan Fenczyn: Podręcznik odnowy psychosomatycznej, 1996

Pod oczami wyraźne tzw. dołki łzowe.

źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

7. areszt

Definicja

pot.

pomieszczenie lub budynek, w którym przebywają osoby zatrzymane przez policję na krótko, zanim się im przedstawi zarzuty

Noty o użyciu

Często używane w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe

Połączenia

trafić na dołek

Cytaty

Pamiętam, że trafiłem do księdza prałata Jankowskiego po wyjściu z dołka , bodajże w 1984 roku, a później byłem u niego w 1988 roku podczas wizyty Margaret Thatcher.

źródło: NKJP: M. Jędrzyński, S. Dadaczyński: Nie doczekał się popiersia na cokole, Dziennik Bałtycki, 2010-07-13

Poszkodowany dokładnie opowiedział o zdarzeniu. W chwilę potem jeden sprawca został zatrzymany, zaraz też dwóch następnych trafiło na „dołek ”. Policjanci odwieźli ich do Policyjnej Izby Zatrzymań dla nieletnich na ulicę Wiśniową w Warszawie.

źródło: NKJP: Komóra - moja miłość, Wieści Podwarszawskie nr 33, 2003-08-17

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dołek	dołki
D.	dołka	dołków
C.	dołkowi	dołkom
B.	dołek	dołki
N.	dołkiem	dołkami
Ms.	dołku	dołkach
W.	dołku	dołki

Frazeologizmy

ktoś kopie dołki pod kimś

Przysłowia

Kto pod kim dołki kopie, (ten) sam w nie wpada

Data ostatniej modyfikacji: 08.04.2025