UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dół

Chronologizacja

1277, SStp

Pochodzenie

psł. *dolъ

1. w ziemi

Definicja

otwór w ziemi lub w innym typie nawierzchni, wykopany lub powstały w sposób naturalny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  otwór

Połączenia

  • głęboki, płytki; ogromny; wykopany dół
  • kopać, wykopać; przysypać, zasypywać dół

Cytaty

Aby określić typ gleby, najlepiej zrobić tzw. odkrywkę. W tym celu wykopujemy dół głębokości 0,8-1,5 m, z jedną ścianą prostą, wyrównaną szpadlem (odkrywkę robimy po kilku dniach bez deszczu).

źródło: NKJP: Irena Mikołajczyk: Kwietnik nr 3, 1996

Ktoś tu czegoś szukał - pani Jadwiga pokazuje niedawno wykopany ogromny dół.

źródło: NKJP: Joanna Forysiak: Wieś, której nie ma, Nowa Trybuna Opolska, 2006

Słońce zachodzi, bagnetami rąbiemy i kruszymy ziemię, kopiemy płytki dół; oczy porucznika przesłaniam brudną od kurzu, potu i krwi polową rogatywką, szkoda tych oczu, tego w nich martwego zachwycenia.

źródło: NKJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002

16-letni Jerzy Pawłowski kopał dół na śmieci pod domem na warszawskim Grochowie.

źródło: NKJP: Irena Morawska: Życie na medal, Gazeta Wyborcza, 1996-07-20

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dół
doły
D. dołu
dołów
C. dołowi
dołom
B. dół
doły
N. dołem
dołami
Ms. dole
dołach
W. dole
doły

2. ubrania

Definicja

część przedmiotu lub jakiejś przestrzeni oddalona od powierzchni ziemi mniej niż inne części

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni ułożenie względem siebie

Relacje znaczeniowe

antonimy:  góra I

Połączenia

  • dół drabiny, schodów; ekranu; listu; brzucha, kręgosłupa, pleców; książki; rękawa, sukienki
  • sąsiadka z dołu

Cytaty

Bałam się, żeby wersalka nie skrzypiała, żeby broń Boże nic nie usłyszała koleżanka i sąsiadka z dołu i żeby już skończył, bo to wcale nie jest takie fajne.

źródło: NKJP: Pachniało maciejką, Super Express, 2006

Podwinęła jedynie dół sukienki, wpychając go za pas.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005

Adaś chwyta rękami dół brzucha i z okrzykiem „Och, Panie!” pada w śnieg.

źródło: NKJP: A.Fidrysiak: Tropem szczątków „Burzy” (1), Tygodnik Ciechanowski, 2005-12-03

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dół
doły
D. dołu
dołów
C. dołowi
dołom
B. dół
doły
N. dołem
dołami
Ms. dole
dołach
W. dole
doły

Składnia

bez ograniczeń + dół +
CZEGO

3. czaszkowy

Definicja

anat. 
zagłębienie w ciele człowieka lub zwierzęcia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dołek

Połączenia

  • dół czaszkowy, łokciowy, pachowy, podkolanowy; doły oczne

Cytaty

U człowieka gruczoły zapachowe występują tylko w nielicznych miejscach, jak dół pachowy, okolica odbytu, skóra zewnętrznych narządów płciowych oraz otaczająca brodawkę sutkową.

źródło: NKJP: Jan Zarzycki, Jan Kuryszko: Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka, 1995

Diagnoza zabrzmiała groźnie: nowotwór na nerwie w dole podkolanowym.

źródło: NKJP: Małgorzata Syrda-Śliwa: Sport - Małyszowie kanadyjki, Dziennik Polski, 2002-04-13

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dół
doły
D. dołu
dołów
C. dołowi
dołom
B. dół
doły
N. dołem
dołami
Ms. dole
dołach
W. dole
doły

4. psychiczny

Definicja

pot. 
stan psychiczny człowieka, objawiający się przygnębieniem i brakiem wiary w pomyślny przebieg zdarzeń w przyszłości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dołek

Połączenia

  • kompletny dół; dół psychiczny
  • dół i depresja
  • mieć doła
  • wychodzić z doła
  • wpaść w dół (psychiczny)

Cytaty

Efekty długotrwałego dołu psychicznego po wcześniejszym krótkim uniesieniu erotycznym stymulowanym ecstasy mogą zniszczyć związek dwojga kochających się ludzi.

źródło: NKJP: Seksualna ekstaza, Cosmopolitan nr 10, 2000

Z dołka fizycznego wpadłem w kompletny dół psychiczny - mówi sportowiec.

źródło: NKJP: Magazyn - Dwa i pół salta w tył, Dziennik Polski, 2001-02-02

Pasowały do otoczenia, do pory roku, do tych ludzi i ich doła, do mojego doła też, do stanu ciągłego zawieszenia, oczekiwania na pociąg, nie wiadomo skąd i dokąd.

źródło: NKJP: Hubert Klimko Dobrzaniecki: Kołysanka dla wisielca, 2007

Ona przed egzaminami była podekscytowana, a ja miałam kompletnego doła i depresję.

źródło: NKJP: Radosław Figura: Teraz albo nigdy! Odcinek 7 (33) seria 3, 2009

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m2, m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dół
doły
D. doła
rzadziej dołu
dołów
C. dołowi
dołom
B. doła
dół
doły
N. dołem
dołami
Ms. dole
dołach
W. dole
doły

Frazeologizmy

coś idzie w dół
coś poszło w dół
kaczy dół
ktoś olał ciepłym moczem kogoś/coś
ktoś zlał z góry na dół kogoś/coś
ktoś olał z góry na dół kogoś/coś
ktoś olewa ciepłym moczem kogoś/coś
ktoś olewa z góry na dół kogoś/coś
ktoś równa w dół
od góry do dołu
u dołu
w dół
wilczy dół
z dołu
Data ostatniej modyfikacji: 09.01.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj