UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

jak II

Chronologizacja

XV w., Bańk

Pochodzenie

Skrócenie przeważającej w stp. formy jako, dziś funkcjonującej tylko w utartych frazach, np. jako żywo (zob. też jako że, jako tako). Zob. jaki.

1. Jak to zrobiłeś?

Definicja

wprowadza pytanie o sposób, w jaki dzieje się to, o czym mowa w odpowiednim zdaniu

Noty o użyciu

może wprowadzać zdanie zależne

Kategoria znaczeniowa

wykładnik pytania o sposób

Relacje znaczeniowe

synonimy:

jakże, jakżeż

Cytaty

	Wracam do sprawy seminarium. Jak Ksiądz tam trafił? źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995
	Nawet w sytuacji uświadomienia sobie tego problemu często nie rozumiemy natury zachodzących procesów, zadajemy sobie pytanie, czy jest normalne to, co czuję i jak mogę ten stan zmienić, gdzie szukać pomocy. źródło: NKJP: Joanna Mikuła: Rodzina z problemem alkoholowym, 2006
	Był bardzo ciekaw, jak cudzoziemiec zachowuje się w Kopenhadze. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998
	Ci, co przeżyli obóz, też często stawiają sobie pytanie, jakim ten człowiek jest naprawdę, jak by zachował się w obozie, co by się stało z jego godnością, prawością itp., gdyby znalazł się nagle «tam». źródło: NKJP: Anna Pawełczyńska: Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, 1995
	Jak się tego dowiedziałem? Mam współpracowników w Berlinie, a telegraf działa szybko. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Odmiana

część mowy: zaimek pytajny

Składnia

jak _ w Zd. _pyt.
szyk: stała pozycja inicjalna w zdaniu

2. Jak często?

Definicja

wprowadza pytanie o stopień czegoś

Noty o użyciu

może wprowadzać zdanie zależne

Kategoria znaczeniowa

wykładnik pytania o stopień cechy

Cytaty

	- Przepraszam panią - rzekł swoją amerykańską polszczyzną - czy mogłaby pani powiedzieć mi, jak daleko stąd jest do Łazienek? źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Jeżeli ze mną pojedziesz, 1993
	Jak długo leżałem na ścieżce, tego oczywiście nie wiem. źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1987
	Jak mocno ta sprawa dotknęła Franciszka Kacperczaka? źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	Pamiętasz, jak bardzo ci się Karol podobał, kiedy zaczął się pojawiać u nas w domu? źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998
	Jak długi jest Pana(i) staż pracy na stanowisku księgowego (finansisty)? źródło: NKJP: Ewa Małgorzata Walińska: Wartość bilansowa przedsiębiorstwa a alokacja podatku dochodowego, 2004

Odmiana

część mowy: zaimek pytajny

Składnia

jak _ Przysł. _stopnia, Przym. _{cecha stopniowalna} w Zd. _pyt.
szyk: stała pozycja inicjalna w zdaniu

3. Rób (tak), jak uważasz.

Definicja

wskazuje na to, że to, o czym mowa w Zd. Nadrz. jest identyczne z tym, o czym mowa w Zd. Podrz.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik porównywania

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

co I

Cytaty

	Teraz sprawy musiały potoczyć się swoim torem i wiedziałem, że jeśli nie popełnię błędu, w określonym czasie sprawa zostanie zakończona tak, jak powinna. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997
	Był twardy i zawzięty, jak zawziętym trzeba być przy zwalczaniu morskich sztormów. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Dziękuję Ci, Kapitanie, 1996
	- Rób, jak chcesz. Liczyłem na ciebie, ale się pomyliłem - krzyknął porywczo Meysztowicz i wybiegł trzaskając drzwiami. źródło: NKJP: Mieczysław Jałowiecki: Wolne miasto, 2002
	Jak księża kazali - tak ludzie głosowali. źródło: NKJP: Twoja Trybuna: Trybuna: 2006

Odmiana

część mowy: relator

podklasa: sposobu

Składnia

_: Zd.Nadrz., jak _: Zd.Podrz.
korelat: fakultatywny: tak
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz., zmienny względem Zd.Nadrz.

4. Widziałem, jak weszła.

Definicja

wprowadza Zd. Podrz., w którym mówi się o tym, co jest obiektem percepcji osoby, o której mowa w Zd. Nadrz.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik zdarzenia

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

że

Cytaty

	Zdziwiony ksiądz Cupaiuolo obserwował, jak Anwaldt podchodzi do wieszaka i wyciąga z kieszeni płaszcza gazetę. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
	Szedł i czuł w dłoni, jak walizka podskakiwała na nierównościach asfaltu. źródło: NKJP: Marian Pankowski: Fara na Pomorzu, 1997
	Zygmunt poczuł, jak łzy nabiegają mu do oczu. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003
	Widziałem kiedyś na trasie, jak trzech kolesi zgarnęło taką z drogi. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., jak _: Zd.Podrz. w Zd.Nadrz.: Cz., Rz. percepcyjny w Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz.}
korelat: fakultatywny: to
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz., zmienny względem Zd.Nadrz.

5. opowiadał, jak

Definicja

wprowadza Zd. Podrz., w którym mówi się o tym, co jest treścią mówienia, o którym mowa w Zd. Nadrz.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik zdarzenia

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

jak to, że

Cytaty

Paweł przez cały wieczór o tobie opowiadał, jak mi zaproponował, że mnie odwieziesz.

źródło: NKJP: Maciej Pinkwart: Dziewczyna z Ipanemy, 2003

Z tego okresu utkwiła mi w pamięci historia, jak dzień przed maturą z matematyki poszliśmy z dwoma kolegami do kina.

źródło: NKJP: (polak iwona, bogusiak liliana): O niebieskich bamboszach, astronomii i plombownicy, Express Ilustrowany, 2002-08-31

Zawsze opowiadała, jak jechali do sąsiedniego majątku i gałąź renklody, ciężka od dojrzałych, lepkich od soku owoców uderzyła w twarz woźnicę.

źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2008

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., jak _: Zd.Podrz. w Zd.Nadrz.: Cz., Rz. mówienia
szyk: stały: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz.

6. Krzyczał jak opętany.

Definicja

wskazuje na to, że to, o czym mowa ma pewne cechy wspólne z tym, z czym się to zestawia

Kategoria znaczeniowa

wykładnik porównania

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

jak gdyby, jakby, jakoby, na podobieństwo, niby, niczym

Cytaty

	Krawiec należał do epoki, która została ufundowana na pewnym porządku duchowym, delikatnym jak porcelana, lecz przecież trwałym jak rzymski akwedukt. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990
	Huk był jak sto piorunów. źródło: NKJP: Jarosław Józef Szczepański: Górnik polski, 2005
	Ludzie wychodzący z labiryntu ulic na plac Świętego Marka spotykają się tu jak w hali odpraw na lotnisku. źródło: NKJP: Czesław Bielecki: Scenarzysta, 2009
	- Tak, wiem, że zachowałem się jak gbur, wychodząc z zebrania... źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

_ jak _ pozycja I: Cz., Przym., Rz.
szyk: antepozycja względem wprowadzanego wyrażenia

7. jak najszybciej

Definicja

to, o czym mowa, ma daną cechę w największym stopniu, jaki się da osiągnąć w danej sytuacji

Kategoria znaczeniowa

wykladnik stopnia cechy

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

jak najbardziej, możliwie II

Cytaty

	Należałoby odejść natychmiast i jak najdalej. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1995
	Proszę się rozluźnić, stworzę panu jak najlepsze warunki, ale pan sam nie powinien czuć się skrępowany. źródło: NKJP: Jacek Bocheński: Tyberiusz Cezar, 2009
	Dzięki Paderewskiemu mamy od Amerykanów obietnice jak najdalej idącej pomocy w dostawach dla Polski zboża, mąki, konserw, nawozów sztucznych, odzieży, materiałów sanitarnych - wyliczał jakby rozmarzony. źródło: NKJP: Mieczysław Jałowiecki: Wolne miasto, 2002
	Uczestnicy tego zlotu myślą już o następnym spotkaniu młodzieży krajoznawczej, myślą o jak najciekawszym zaplanowaniu tras wycieczkowych i popisów przy ognisku. źródło: NKJP: Świecie wita mlodych krajoznawców: Poznaj swój kraj, 1960

Odmiana

część mowy: operator metapredykatywny

podklasa: oparator gradacji

Składnia

jak _ Przym., Przysł. _{st. najwyższy} - cecha stopniowalna
szyk: stały: antepozycja

8. Jak tu pięknie!

Definicja

mówiący wyraża zaskoczenie tym, że stopień tego, o czym mowa, jest tak duży

Kategoria znaczeniowa

wykładnik postawy emocjonalnej

Relacje znaczeniowe

synonimy:

jakże, jakżeż

Cytaty

	Jak on ją lubił, nawet ten jej głos! źródło: NKJP: Roman Bratny: Kolumbowie — rocznik 20, 1977
	Jak łatwo człowieka uszczęśliwić! źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
	EUGENIUSZ: He, he, Arturku, trzeba przyznać, że ty masz głowę, jak on to wszystko sprytnie wymyślił! źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Tango, 1964
	- Jak się cieszę z pańskiego przyjścia - rzekła. - Czy zechce mi pan pomóc? źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator wypowiedzeń wykrzyknieniowych

Składnia

Jak _
ograniczenia zakresu użycia: nie: przy Cz. _{t. przyp.}, _rozk.
szyk: stała pozycja inicjalna względem wprowadzanego zdania

9. Jak poprosi, zostanę.

Definicja

pot.

stan rzeczy, o którym mowa, nastąpi wtedy, kiedy nastąpią również nazwane przez mówiącego okoliczności

Noty o użyciu

komentarz do całych struktur tematyczno-rematycznych

Kategoria znaczeniowa

wykładnik warunku

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

gdy, jeśli, jeżeli, kiedy I

Cytaty

	Wyłączę telefon, jak nie powiesz, o co ci chodzi - wrzeszczę, aż mi głosu brakuje. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004
	Grupa jest małą społecznością i łatwiej jej zaistnieć, bo jak jest kilku ludzi, to oni wzmacniają jeden głos. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998
	Jeśli nie była Najpiękniejszą Kobietą Świata w sensie ścisłym, to należała do pierwszej dziesiątki najpiękniejszych kobiet świata, a jak nie do dziesiątki, to do setki - szczegóły bez znaczenia; była olśniewająca w sensie planetarnym. źródło: NKJP: Jerzy Pilch: Moje pierwsze samobójstwo i dziewięć innych opowieści, 2006
	- Jak jutro przyjdzie, sam jej oddam - odparł sucho Zygmunt. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003
	Jak zrozumie, że ty i ja musimy się spotykać, to pozwoli. źródło: NKJP: Stanisław Kowalewski, Czarne okna, 1961

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: niewłaściwy

Składnia

_, jak _ jak _, _
korelat: fakultatywny: to
ograniczenia zakresu użycia: Zd.Podrz.: nie: Cz. _{t. rozk.}
szyk: zmienny: pozycja centralna lub początkowa względem obu członów stała antepozycja względem wprowadzanego członu

10. Na pewno wyjechał, jak nie dzwoni.

Definicja

pot.

to, o czym mowa w Zd. Nadrz. może być wnioskowane na podstawie tego, co jest powiedziane w Zd. Podrz.

Noty o użyciu

komentarz do całych struktur tematyczno-rematycznych

Kategoria znaczeniowa

wykładnik poprawności wnioskowania

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

jeśli, jeżeli, skoro I

Cytaty

- Panie, jak się należytego pogrzebu nie wyprawiło, to tułają się duchy po kinie!

źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003

Jak nie wiesz, to znaczy, że nie uważasz.

źródło: NKJP: Mirosław Nahacz: Bocian i Lola, 2005

Jak nie możesz wytrzymać bez niego w nocy, to co tu jeszcze robisz?

źródło: NKJP: Dariusz Banek: Samo życie Odcinek 188, 2010

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: niewłaściwy

Składnia

_, jak _ jak _, _
korelat: fakultatywny: to
ograniczenia zakresu użycia: Zd. Podrz.: nie: Cz. _{t. rozk.}
szyk: zmienny: pozycja centralna lub początkowa względem obu członów stała antepozycja względem wprowadzanego członu

11. Wyszedł, jak się skończył film.

Definicja

pot.

to, o czym mowa w Zd. Podrz., zachodzi w czasie, w którym zachodzi to, o czym mowa z Zd. Nadrz.

Noty o użyciu

komentarz do całych struktur tematyczno-rematycznych

Kategoria znaczeniowa

wykładnik lokalizacji temporalnej

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

gdy, kiedy I

Cytaty

	Jak wracałem z kwiaciarni, to się w drzwiach minąłem z tym młodym, co kiedyś często do pani Maryli przychodził. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004
	- Odezwij się, jak będziesz w Nowym Jorku. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996
	- Gdzie byłeś - zapytał - jak mordował to dziecko? źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
	I tata z nią wtedy wrócił, jak zadzwonili z Polski i powiedzieli, co się stało. źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Wściekły pies, 2007
	- Wiesz, co mi dzisiaj powiedział, jak go spytałam, czy mu czasem nie nudno? - zaczęła Judyta. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: niewłaściwy

Składnia

_: Zd.Nadrz., jak _: Zd.Podrz. Jak _Zd.Podrz., _: Zd.Nadrz. w Zd.Podrz.: Cz. _{t. ozn.}
korelat: fakultatywny: wtedy, w czasie
ograniczenia zakresu użycia: w Zd.Podrz.: nie: Cz. _{t. rozk.}
szyk: zmienny: pozycja centralna lub początkowa względem obu członów stała antepozycja względem wprowadzanego członu

12. Rok minął, jak wyjechał.

Definicja

pot.

czas, o jakim mowa w Zd. Nadrz. liczony jest od momentu wskazanego w Zd. Podrz.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik lokalizacji temporalnej

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

odkąd

Cytaty

- Długo byłem nieprzytomny?
- Jutro miną... miną dwa tygodnie, jak leżałeś bez ducha - odpowiedziała matka.

źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003

- Kiedy to było! - zawołał Muller. - Ile już lat, jak Biernat w grobie leży.

źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1986

Dziesięć lat już minęło, jak razem występują na scenie (nie licząc perkusisty Jacka B.)

źródło: NKJP: Minął tydzień, Dziennik Słupski, 2000-04-21

Odmiana

część mowy: relator

podklasa: czasu / miejsca

Składnia

_: Zd.Nadrz., jak _:Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: określenie jednostki czasu Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz.}
szyk: obligatoryjna antepozycja względem Zd.Podrz, zmienny względem Zd.Nadrz.

13. Wyjechał, jak sądzę.

Definicja

wprowadza wtrącone wyrażenie, zdające sprawę z tego, że to, co się mówi, odpowiada wskazanemu stanowi wiedzy danej osoby

Noty o użyciu

Wyrażenie obligatoryjnie parentetyczne.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik równoważności

Cytaty

	Najbardziej doktrynerska - jak mi się wydawało w młodości - Hanna Rudzka-Cybisowa pod koniec życia wyzwoliła się zupełnie. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998
	Oczy solenizantki zrobiły na mnie tak duże wrażenie, że kilka razy z okazji pobytu w Gdyni usiłowałem nawiązać z nią kontakt, ustawiając się w bramie jej domu w porze - jak przypuszczałem - powrotu ze szkoły. źródło: NKJP: Ryszard Sługocki: Na przekór i na bakier, 2008
	Tematem niniejszych refleksji jest - jak powiedziałem - nadzieja. źródło: NKJP: Józef Tischner: Świat ludzkiej nadziei: wybór szkiców filozoficznych 1966-1975, 1975
	Podstawowym, jak sądzę, narzędziem oddziaływania rządu (państwa) na gospodarkę powinien być podatek dochodowy od osób prawnych. źródło: NKJP: Stanisław Owsiak: Finanse publiczne, 1998
	Wstawał o trzeciej rano i jak opowiadał Trawce, telepał się o brzasku w zdezelowanej śmieciarce, wywożąc codzienne odchody żarłocznego miasta. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003

Odmiana

część mowy: komentarz metatekstowy

Składnia

jak _ Cz. nazywający stan epistemiczny lub przekazywanie informacji
szyk: stała antepozycja względem wprowadzanego członu zmienny względem zdania

14. Kupił gazety (takie), jak:

Definicja

wprowadza wyliczenie elementów należących do wskazanego zbioru

Kategoria znaczeniowa

wykładnik egzemplifikacji

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

następująco

Cytaty

	Inne dłuższe rzeki biorące początek w strefie pojeziernej, jak Wkra, Orzyc, Omulew, Osa, Ełk i Pisa, kończą bieg poza zasięgiem opisywanego terenu. źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1997
	Nakłoniłem Probusa, aby wzorem swoich przodków utrzymał radę dwunastu najprzedniejszych panów, zwanych już w owym czasie na niemiecką modłę baronami, wśród których prym wiedli starsi, poważni wiekiem i doświadczeniem rycerze, jak wojewoda Nanker, sędziwy Jan z Osiny czy zawsze wierny Henryk z Woszowej. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Ogród miłości, 2006
	Emanuel Swedenborg (właściwie Swedberg) jest - obok takich tytanów, jak Goethe i Steiner - przykładem uczonego, który stał się ezoterykiem. źródło: NKJP: Jerzy Prokopiuk: Herezja znaczy wolność, 2008
	W tych ogromnych stadach ptaków notuje się od bardzo rzadko obserwowane w Polsce gatunki, jak np.: kormoran mały [...], sterniczka [...] i żwirowiec stepowy [...] - ptaki stwierdzane dotąd w Polsce nie więcej niż kilka razy. źródło: NKJP: Tomasz Janiszewski, Zbigniew Wojciechowski, Janusz Markowski: Ważniejsze ostoje ptaków na ziemi łódzkiej, 2000-11-01
	Do konstrukcji czujników wykorzystuje się takie polimery przewodzące, jak polianilina, polipirol, politiofen i inne. źródło: NKJP: Joanna Kośmider, Barbara Mazur-Chrzanowska, Bartosz Wyszyński: Odory, 2002

Odmiana

część mowy: komentarz metatekstowy

Składnia

_, jak _
korelat: fakultatywny: taki
szyk: stały: interpozycja

15. To jest tam, jak to drzewo.

Definicja

pot.

to, o czym mowa w Zd. Nadrz. znajduje się w miejscu wskazywanym w Zd. Podrz.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik lokalizacji w przestrzeni

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

gdzie I

Cytaty

I tak szedłem tam, jak kiedyś końska jatka była, co to w niej mięso rąbał stary Suchuś.

źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995

Tam jak ten znak na Zieloną Górę, to w prawo.

źródło: NKJP: Pogadanki koleżeńskie

Odmiana

część mowy: relator

podklasa: miejsca

Składnia

jak KTO / CO
korelat: fakultatywny: tam, tu
szyk: stały: antepozycja

16. Wyjechał, jak zapowiedział.

Definicja

wprowadza wtrącone wyrażenie, zdające sprawę z tego, że dany stan rzeczy, którego zachodzenie się stwierdza, odpowiada czyjemuś wcześniejszemu przekonaniu na ten temat

Noty o użyciu

Wyrażenie obligatoryjnie parentetyczne.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik porównania

Cytaty

	Tak jak sądziłem, w samochodzie siedziała nowa minister obrony, Michelle Bachelet, mianowana na to stanowisko w styczniu 2002 roku. źródło: NKJP: Daniel Passent: Choroba dyplomatyczna, 2002
	– Tak, jak powiedział policjant. Bezdomna. Bez rodziny. Bez majątku. Bez pracy. źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1970
	Ruszyliśmy za nim, ale nie do jego stolika, jak myślałem, lecz na zewnątrz, w to samo miejsce, gdzie chodziliśmy zapalić. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Biały kruk, 1955
	Bose stopy, tak jak przypuszczałem, były podrapane. I tak, jak przypuszczałem, nie przeszkadzało to ciemnoskórej poruszać się z lekkością i wdziękiem, o którym niejedna baletnica może tylko marzyć. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005
	Propagandowa manipulacja spowodowała w stoczni, jak można było oczekiwać, prawdziwe trzęsienie ziemi. źródło: NKJP: Janusz Rolicki: Edward Gierek: życie i narodziny legendy, 2002

Odmiana

część mowy: komentarz metatekstowy

Składnia

jak _ Cz. nazywający przekazywanie informacji lub stan epistemiczny
korelat: fakultatywny: tak
szyk: stała antepozycja względem wprowadzanego członu zmienny względem zdania

17. nie więcej jak

Definicja

temu, o czym mowa, w porównaniu z czymś innym, dana właściwość przysługuje w większym stopniu

Kategoria znaczeniowa

wykładnik stopnia cechy

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

aniżeli, niźli, niż II, niżeli

Cytaty

	„Sail”, wspaniały amerykański i ekskluzywny magazyn żeglarski (300 barwnych stron, w tym nie więcej jak 250 stron prospektów) (...) źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1985
	Nie mógł jej unieść wyżej jak do pasa (...) źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2000
	- Wystawię domek - zapowiada. - Lepszy jak niemiecki. źródło: NKJP: Henryk Sekulski: Przebitka, 2001
	Gdyby np. zostało powiedziane, że nowe województwo nie może liczyć mniej jak milion mieszkańców, a powiat mniej niż 150 tys., sprawa byłaby jasna. źródło: NKJP: Witold Gadomski: ZAMIAST TOTOLOTKA, Gazeta Wyborcza, 1998-07-06
	Z kolei na Sobieskiego roboty nie zaczną się szybciej jak 23-24 września. źródło: NKJP: Bartosz Wawryszuk: Paraliż miasta, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004-09-01

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

jak _ w kontekście lewostronnym Przym. _{st. wyższy}, Przysł. _{st. wyższy} lub wyrażenie implikujące różnicę stopnia (np. woleć) w kontekście prawostronnym wyrażenie w przypadku gramatycznym takim samym, w jakim występuje wyrażenie będące podstawą porównania
szyk: względem wyrażenia w stopniu wyższym - stały: postpozycja; względem wprowadzanego wyrażenia - stały: antepozycja

Informacja normatywna

Uznawane za niepoprawne.

18. Dom jak dom, nic szczególnego.

Definicja

pot.

to, o czym jest mowa nie wyróżnia się niczym spośród innych obiektów tego samego typu

Kategoria znaczeniowa

wykładnik porównania

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

jak to

Cytaty

	Pierze jak pierze, białe. źródło: NKJP: Maria Borowa: Dominika znaczy niedziela, 1988
	Mnie tam nie ma co oglądać, Jadwiniu. Chłop jak chłop. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996
	Wyjeżdżając z podwórka jeszcze raz przyjrzał się chałupie. Dom jak dom. Faktycznie, gdyby nadbudować, zmienić profil dachu, otynkować, mógłby wyglądać całkiem nowocześnie. źródło: NKJP: Adam Strączek: Wyznanie lekarza-łapownika, 1995
	Boronów, wieś jak wieś. Gmina, jak gmina. Ani mała, ani duża. źródło: NKJP: Andrzej Bęben: W Boronowie święta wojna, Trybuna Śląska, 2001-06-01

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

_ jak _ w obu pozycjach ten sam Rz., użyty w poprzedzającej wypowiedzi
szyk: stały: interpozycja; wymagany poprzedzający kontekst

19. dobrze jak dobrze

Definicja

pot.

mówiący sądzi, że to, co zostało powiedziane, nie opisuje dobrze danego stanu rzeczy

Kategoria znaczeniowa

wykładnik doboru wyrażenia

Cytaty

Znał ją pan dobrze, prawda?
- Dobrze jak dobrze - zmarszczył się Pal-mister. - Co ci chodzi po głowie, dzieciaku?

źródło: NKJP: Katarzyna Pisarzewska: Koncert łgarzy, 2009

AdWords wprowadził niedawno nowe narzędzie do propozycji słów kluczowych. - Niedawno jak niedawno, będzie już ze 3 miesiące, jak nie więcej.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: komentarz metatekstowy

Składnia

_ jak _ w obu pozycjach to samo wyrażenie
szyk: stały: interpozycja

20. Jak nie huknie! Jak wrzaśnie na nas!

Definicja

pot.

to, o czym mowa, zaszło w sposób niespodziewany z dużą intensywnością

Noty o użyciu

Na wyrażenie jak pada silny akcent.

Kategoria znaczeniowa

wykładnik postawy emocjonalnej

Cytaty

Jaka tam koszula on się zaczerwienił i jak nie zacznie się zaprzysięgać że gdzie tam Rubaszewska!

źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985

(...) nagle zaczynają rzucać jakieś papierki nieduże. Jak ruszyłem, to mało jakiejś pary nie zadeptałem, co stała przy samej ulicy.

źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator wypowiedzeń wykrzyknieniowych

Składnia

jak _ Cz. _dok.
ograniczenia zakresu użycia: nie: Cz _{t. przyp.}
szyk: stały: antepozycja względem wprowadzanego zdania

21. Jak padało, tak pada.

Definicja

wskazuje, że dany stan trwa nadal

Kategoria znaczeniowa

wykładnik temporalny

Cytaty

	A gałąź jak była podcinana, jest i zapewne będzie, aż nie wytrzyma, a wtedy tylko Bóg jeden raczy wiedzieć, co się stanie z człowiekiem. źródło: NKJP: Jam: Millenium 2000. Jedna świeca pozostała jeszcze do spalenia... zanim zapanują ciemności, Magazyn Puls Studenta, 1999
	Głośniki z prawej strony jak nie grały, tak nie grają. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004
	- Jak cuchnęli za życia, cuchną i po śmierci - skwitował jej niepokoje. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	- Ksiądz mówi, że to nie po ludzku: męża do domu nie wpuścić. A on jak pił, tak pije, i znowu mnie pobił. źródło: NKJP: Joanna Piotrowska: Z nieba spadli: Gazeta Wyborcza, 1997-07-29

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: niewłaściwy

Składnia

jak _, _ w obu pozycjach ten sam Cz. pozycja I: Cz. _{niedok. cz. przesz.} pozycja II: Cz. _{niedok. cz. teraźn. lub przyszły}
korelat: fakultatywny: tak
szyk: stała antepozycja względem wprowadzanego wyrażenia; stała antepozycja względem Zd. Nadrz.

22. Jak Gubałówka Gubałówką, takich skoków jeszcze nie było.

Definicja

biorąc pod uwagę to, co jest typowe dla tego, o czym, o czym mowa, można powiedzieć to

Kategoria znaczeniowa

wykładnik porównywania

Cytaty

	Jak Gujana Gujaną nie było od pokoleń tak zażartego zabijania się i takiego pogromu. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Biały Jaguar, 1990
	Bo też jak Jerycho Jerychem nie zdarzyło się nigdy, by napastnicy zachowywali się w tak niesamowity sposób. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1996
	Jak świat światem i jak literatura literaturą, zawsze w dziedzinie języka odbywała się walka purystów z niechlujami. źródło: NKJP: Teodor Krzysztof Toeplitz: Mój wybór. Rzeczy mniejsze, 1998
	Skoków wzwyż na takich wysokościach jak Gorlice Gorlicami jeszcze nie było. źródło: NKJP: (E): Poprzeczka na wysokościach, Gazeta Krakowska, 2005-03-08
	Tym bardziej że był to jedyny wieniec, jaki ojciec dostał, nie mówiąc już, że takiego wieńca pewnie nikt tu jeszcze nie widział jak cmentarz cmentarzem i na żadnym pogrzebie. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

jak _ _, _ w obu pozycjach ten sam Rz.: pozycja I: Rz. _M., pozycja II: Rz. _N. pozycja III: Zd.
szyk: wewnętrzny: stały: antepozycja zewnętrzny: zmienny: neutralna antepozycja względem wprowadzanej części zdania

23. Jak nie wrócił?

Definicja

pot.

mówiący wyraża zdziwienie, bo nie rozumie, dlaczego tak jest, ponieważ na podstawie tego, co wie, oczekiwał, że będzie inaczej

Warianty

jak to

Kategoria znaczeniowa

wykładnik poprawności wnioskowania

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	jakże to
	(quasi)synonimy:	jak to

Cytaty

Otto von Bismarck: Tylko taki kłopot mały jest. Bo nie ma takiego miasta jak Wrocław. - Leon XIII: Jak nie ma?! Jan Paweł II tam był.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator wypowiedzeń pytajnych

Składnia

Jak _ w Zd. _pyt.
szyk: stała pozycja inicjalna w zdaniu

24. Jak Janek? Jak wakacje?

Definicja

pot.

wprowadza pytanie o informacje dotyczące wskazanego tematu

Kategoria znaczeniowa

wykładnik pytania

Cytaty

Przywitałbym się: cześć, kochanie, jak się czujesz, jak pogoda i te sprawy, to może dałaby spokój.

źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004

Legendarni asystenci trzymający “petentki” przed swymi biurkami na baczność, adiunkci, u których nie sposób zaliczyć pisemnego zadania za pierwszym razem, profesorowie pytający magistrantki “jak się spało, jak mąż?”.

źródło: NKJP: Inga Iwasiów: Gender dla średnio zaawansowanych. Wykłady szczecińskie, 2004

Jak w szkole? Pamiętaj, że za rok matura.

źródło: NKJP: Witold Zalewski: Zakładnicy, 2001

Odmiana

część mowy: zaimek pytajny

Składnia

Jak _ Rz.
szyk: stała pozycja inicjalna w zdaniu

25. Jak?

Definicja

pot.

nadawca chce jeszcze raz usłyszeć to, co zostało powiedziane

Cytaty

Nazywam się Andrzej Majer.
- Jak?
- Andrzej Majer - mówię.

źródło: NKJP: Jacek Głębski: Kuracja, 1998

- My - przerwał Reynevan - chcielibyśmy jechać z wami, panie Buko.
- Że jak?
- Chcielibyśmy wam towarzyszyć - Reynevan, zapatrzony na Nikolettę, nie zważał ani na syknięcia Szarleja, ani na miny Samsona.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Dziadek przerwał:
- Jak? Nie dosłyszałem.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971

Odmiana

część mowy: komentarz metatekstowy

podklasa: dopowiedzenie

Składnia

\|Jak?\|
szyk: wymagany poprzedzający kontekst zdaniowy

26. Więc jak?

Definicja

pot.

nadawca chce, żeby odbiorca wybrał jedną ze wskazanych możliwości

Kategoria znaczeniowa

wykładnik ponaglenia

Cytaty

	- To jak, pogadamy? - ponowił propozycję, przystając na rogu ulicy. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003
	No jak, palimy czy nie? źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1979
	- No i jak? - spytał. - Masz robotę, Geralt? źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992
	Na pewno wiesz, w co był ubrany, jak wyszedł trzy dni temu z firmy? - Czemu nie spytasz Piontka? - Od rana nie mogę go złapać. Więc jak, wiesz? źródło: NKJP: Michał Bielecki: Osiedle prominentów, 1997

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator wypowiedzeń pytajnych

Składnia

jak, _ w Zd. _pyt
szyk: stała antepozycja względem wprowadzanej części zdania

27. S jak Stefan

Definicja

pot.

mówiący, aby uniknąć pomyłki związanej z użytym wyrażeniem, dla danego znaku (głoski lub litery) podaje słowo rozpoczynające się na daną literę

Kategoria znaczeniowa

wykładnik egzemplifikacji

Cytaty

Masz, zdaje się bezpośredni pociąg z Krakowa. Adres: Kołobrzeg, ul. Grochowska 3D („d” jak „drałuj”) m 24; osiedla Lęborskie.

źródło: NKJP: Edward Stachura: Listy do pisarzy, 2006

Control O jak Olga – otwiera okno dialogowe, gdzie należy wpisać adres strony internetowej (jeśli nie widnieje na liście stron udźwiękowionych).
Control G jak Grażyna – powraca na stronę startową przeglądarki, czyli listę stron obsługiwanych.
Control T jak Teresa – uruchomia samouczka.

źródło: NKJP: Mówiąca przeglądarka internetowa Intelligent Web Reader, Rybnik.eu - Informator Miejski, 2010-08-17

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

_ jak _ Pozycja I: głoska lub litera Pozycja II: wyrażenie rozpoczynające się na daną głoskę lub literę
szyk: stały: interpozycja

28. A jak ananas, B jak bakłażan

Definicja

nadawca tworzy katalog uszeregowanych alfabetycznie pojęć, które reprezentują dany zbiór wyróżniony ze względu na wspólny temat

Kategoria znaczeniowa

wykładnik wyliczenia

Cytaty

	- Powiedziało się A: jak Atlanta i Ateny, powiedziało B: jak Budapeszt. A teraz co, będzie 2xS? - Chodzi oczywiście o mistrzostwa świata w Sewilii i igrzyska w Sydney? źródło: NKJP: Od chodu bolą ręce, Dziennik Polski, 1998-08-24
	Gotowanie według Roberta Makłowicza (...). A jak Austro-Węgry (...). B jak bakłażany (...). C jak czosnek (...). źródło: NKJP: Magdalena Grochowalska: Gotowanie według Roberta Makłowicza, Express Ilustrowany, 2001-12-01
	W następnym odcinku G jak gryzienie. Co zrobić, gdy pies atakuje właściciela? źródło: NKJP: (mah): F jak foksterier - trójkolorowy wesołek, Trybuna Śląska, 2003-05-08
	Tytułowe P to Pepsi, którą wprowadzono do ZSRR w czasach Breżniewa (...) P - to również Proletariat, święte słowo komunistycznej litanii do serca Lenina. Albo P jak Putin (...) I wreszcie P jak Pielewin, autor kultowych - nie tylko w Rosji, ale i w Europie Zachodniej - powieści o „Nowych Rosjanach” (...) źródło: NKJP: Adam Krzemiński: Wirus szyderstwa, Polityka nr 2349, 2002-05-11

Odmiana

część mowy: przyimek

Składnia

_ jak _ Pozycja I: litera alfabetu Pozycja II: wyrażenie rozpoczynające się na daną literę
szyk: stały: interpozycja

Frazeologizmy

a jak
jak Boga kocham
jak babcię kocham
jak pragnę Boga
jak pragnę zdrowia
jak pragnę szczęścia
jak mamę kocham
jak Boga kocham
jak babcię kocham
jak pragnę Boga
jak pragnę zdrowia
jak pragnę szczęścia
jak mamę kocham
jak bomba
jak Bóg da
jak Bóg pozwoli
jak cholera
jak cię mogę I
jak człowiek
jak diabli
jak długi
jak dzień długi
jak dziki osioł
jak gdyby
jak jasna cholera
jak jasny gwint
jak jeden mąż
jak kogoś Pan Bóg stworzył II
jak kogoś Pan Bóg stworzył I
jak ktoś uważa
jak leci
jak miesiąc długi
jak na komendę
jak na lekarstwo
jak najbardziej
jak nic
jak nie kijem go, to pałką
jak nie wiem
jak nieboskie stworzenie
jak noc długa
jak Pan Bóg przykazał
jak Bóg przykazał
jak rok długi
jak siedem nieszczęść
jak się masz
jak sobie chcesz
jak śledzie w beczce
jak ta lala I
jak trza I
jak trza II
jak tydzień długi
jak u Pana Boga za piecem
jak w banku I
jak w banku II
jak wieczór długi
jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki
jak za dotknięciem różdżki
jak za naciśnięciem sprężyny
jak zwał, tak zwał
jak żyję
jak długo żyję
jak żywy

Przysłowia

Jak Barbara po lodzie, to Boże Narodzenie po wodzie
Jak cię widzą, tak cię piszą
Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie
Jak się powiedziało A, (to) trzeba powiedzieć (i) B
Jak się zwał, tak się zwał, byleby się dobrze miał
Jak się zwał, tak się zwał
Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz
Jak trwoga, to do Boga
Jak / Gdy nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze
Jak / Gdy się nie ma, co się lubi, to się lubi, co się ma
Jak się nie ma, co się lubi...
Jak / Jeśli się chce psa uderzyć, to kij się znajdzie
Jak ktoś chce psa uderzyć, to kij zawsze znajdzie
Jak / Jeśli spaść, to z wysokiego konia
Jak / Jeżeli (Pan) Bóg chce ukarać, to rozum odbiera

Data ostatniej modyfikacji: 06.12.2018