UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zabawa

Chronologizacja

1358, SStp
Prawdopodobnie inne znaczenie: 'jaz, zastawa' (?)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zabawa
 zabawy
D. zabawy
 zabaw
C. zabawie
 zabawom
B. zabawę
 zabawy
N. zabawą
 zabawami
Ms. zabawie
 zabawach
W. zabawo
 zabawy

Pochodzenie

psł. *zabava 'zajęcie, zajmowanie się czymś'

Od: psł. czasownika *zabaviti 'zająć czymś'

1. w berka

Definicja

ogół czynności, w których wykonywanie ktoś angażuje się po to, żeby przyjemnie spędzić czas

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny

Relacje znaczeniowe

synonimy:  figiel, rozrywka

Połączenia

  • dobra, doskonała, fajna, fantastyczna, pyszna, przednia, przyjemna, świetna, wspaniała, znakomita; głośna, hałaśliwa, radosna, wesoła; spontaniczna; beztroska, niewinna; nieustanna; dziecięca, dziecinna; bezpieczna; głupia, okrutna, ryzykowna, tragiczna; ulubiona; popularna; inteligentna, interesująca, kulturalna, pożyteczna, twórcza; integracyjna; rodzinna, wspólna; intelektualna, literacka, muzyczna, sportowa zabawa; chłopięce zabawy; zabawy rekreacyjne, ruchowe, sprawnościowe, zręcznościowe; seksualne; edukacyjne; językowe, słowne
  • zabawa klockami, lalkami; językiem, słowem; konwencją
  • zabawa w berka, w chowanego, w dom, w Indian
  • zabawa z dziećmi, z psem, z rówieśnikami; zabawy z piłką; z nagrodami
  • zabawa na świeżym powietrzu, zabawy na śniegu
  • zabawa i nauka; zabawa i rekreacja, zabawa i rozrywka, zabawa i wypoczynek; zabawa i rywalizacja; zabawy i gry, zabawy i konkursy; praca i zabawa; turnieje i zabawy
  • zasady; atmosfera; w formie; w ferworze zabawy; kącik, miejsce, ogródek, plac, placyk, sala; towarzysz; cykl, szereg zabaw
  • ochota, okazja; miejsce, sala; warunki do zabawy
  • nauka przez zabawę
  • spragniony zabawy
  • zajęty zabawą
  • zabawa polega na czymś
  • nie psuć zabawy
  • sprzyjać zabawie
  • lubić, uwielbiać; popsuć, psuć, zepsuć; przerwać/przerywać zabawę; wymyślać zabawy
  • pochłonięty zabawą
  • dołączyć, wciągnąć kogoś, włączyć się; zachęcić/zachęcać, zaprosić/zapraszać; służyć do zabawy
  • uczyć się przez zabawę; włączyć się w zabawę
  • uczestniczyć w zabawie

Cytaty

Po 20 minutach Józiowi znudziła się zabawa klockami. Postanowił popatrzeć, jak się bawią dzieci na podwórku.

źródło: NKJP: Internet

Maciek jest faktycznie bardzo mądrym dzieckiem. Jedną z jego ulubionych zabaw jest wyszukiwanie odpowiednich literek w „alfabetycznym dywaniku”, czyli wykonanej z pianki dużej planszy, z wyciętymi literami.

źródło: NKJP: Arkadiusz Kielar: Ojcowie jak się patrzy, Echo Dnia, 2006-10-20

Tomkowi zabawa z dziadkiem w polowanie na słonie wynagradza niedosyt męskiego autorytetu i wskazuje na silną potrzebę bliskości z kimś gotowym poświęcić mu swój czas.

źródło: NKJP: Wojciech Eichelberger: O co pytają dzieci?: o miłości i wychowaniu, 1999

Dla publiczności festiwal sopocki jest pretekstem do zabawy z balonikami, tańców między ławkami i bujania się.

źródło: NKJP: Roman Pawłowski: 31. Sopot Festival, Gazeta Wyborcza, 1994-08-29

Nieczęsto startowałem w wyścigach przełajowych, ale w sumie to fajna zabawa i dobry sposób na spędzenie soboty.

źródło: NKJP: Sławomir Stachura: Mistrzostwa Kielc z gwiazdami, Echo Dnia, 2006-10-16

Składnia

bez ograniczeń + zabawa +
(CZYM)
bez ograniczeń + zabawa +
(z CZYM)
bez ograniczeń + zabawa +
(z KIM) + (w CO)

2. zorganizowana impreza

Definicja

zorganizowane przedsięwzięcie mające przyciągnąć wielu uczestników i pozwolić im na przyjemne spędzenie czasu

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta

Relacje znaczeniowe

synonimy:  impreza

Połączenia

  • udana; coroczna; plenerowa zabawa
  • zabawy i festyny, zabawy i imprezy, zabawy i koncerty
  • uczestnicy; organizator, sponsor; początek; w programie zabawy
  • dochód z zabawy
  • wstęp na zabawę
  • zabawa odbyła się/odbywa się, rozpoczęła się
  • poprowadzić zabawę

Cytaty

W najbliższą niedzielę 27 sierpnia [...] odbędzie się finał konkursu Miss Lata 2006. Wtedy właśnie poznamy imię najpiękniejszej dziewczyny tych wakacji. Początek zabawy na Okręglicy w Bałtowie już o godzinie 17.

źródło: NKJP: Dorota Klusek: Miss prawie jak Włoszka, Echo Dnia, 2006-08-22

Tradycyjnie w ostatnią sobotę karnawału ulicami Samborowic przeszedł barwny i głośny korowód przebierańców. Przygotowania do ulicznej zabawy trwały [...] dwie godziny.

źródło: NKJP: Miś musiał zginąć, Nowiny Raciborskie, 2007-03-06

Na imprezę przychodziły całe rodziny, by popatrzeć na występy, posiedzieć pod parasolem, wypić piwo, coś przekąsić. Zabawa rozkręcała się.

źródło: NKJP: S.Żagiel: Ivan Komarenko gwiazdą radiowego pikniku, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-19

Sportowo-rekreacyjna impreza [...] odbywała się w Krakowie po raz trzeci - pod hasłem „Młodzież przeciw przemocy”. Dla uczestników zabawy organizatorzy przygotowali wiele atrakcji, wśród których nie zabrakło turniejów, konkursów, pokazów sprawności.

źródło: NKJP: Z Rynku na podwórka, Dziennik Polski, 2001-07-09

Radio „Zet” wysłało na Wybrzeże wozy transmisyjne i organizuje zabawy plenerowe pod hasłem „Błękitne lato Radia Zet”.

źródło: NKJP: Tomasz Prusek, Wojciech Duś, Mikołaj Chrzan: RMF FM, Gazeta Wyborcza, 1996-07-29

Składnia

bez ograniczeń + zabawa +
(JAKA)

3. tańce

Definicja

spotkanie towarzyskie, w czasie którego głównie się tańczy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta

Relacje znaczeniowe

synonimy:  potańc, potańcówka, tańce, tańcówka

Połączenia

  • andrzejkowa, dożynkowa, karnawałowa, noworoczna, sylwestrowa; studencka, szkolna, wiejska; niedzielna, piątkowa, sobotnia; wieczorna; całonocna; huczna; nieskrępowana; szaleńcza, szalona; szampańska, udana, wystrzałowa zabawa; zabawa studniówkowa, choinkowa, mikołajkowa, mikołajowa, walentynkowa, weselna; ogrodowa; taneczna
  • zabawy i bale, zabawy i dyskoteki, zabawy i wesela
  • uczestnicy zabawy
  • bilety, wstęp na zabawę
  • zabawa odbyła się/odbywa się, potrwała, rozpoczęła się, trwa; rozkręciła się/rozkręca się
  • organizować, urządzać, zorganizować zabawę
  • przygrywać podczas zabawy; wracać z zabawy; (nie) stronić od zabaw
  • zaprosić/zapraszać kogoś; iść, pójść, przyjść na zabawę; chodzić na zabawy
  • grać na zabawach

Cytaty

Józef był zaborczy, chciał mnie mieć tylko dla siebie. Gdy na zabawie zatańczyłam z innym, zaraz wyobrażał sobie, Bóg wie co.

źródło: NKJP: Joanna Bujakiewicz: Ta albo żadna, Gazeta Wyborcza, 1997-02-14

[...] organizując prywatne przyjęcie w lokalu - wesele bądź zabawę sylwestrową - należy poinformować o tym ZAiKS. Można natomiast spokojnie organizować imprezy z muzyką w domu lub w ogrodzie, gdyż te z płacenia tantiem są zwolnione.

źródło: NKJP: Maciej Banachowski: Nielegalne nagłaśnianie w kieleckich sklepach, Gazeta Wyborcza, 1996-08-05

Pan Marian pochodzi z rodziny z wielkimi tradycjami muzykowania. Jak jego przodkowie, tak i on przygrywał na weselach i zabawach.

źródło: NKJP: Dominik Majsterek: Uczą się grać od naszych mistrzów!, Echo Dnia, 2007-04-06

Może to, co powiem, zabrzmi zaskakująco, ale nie przewidujemy wielkiego, wystawnego wesela. To będzie raczej skromna zabawa.

źródło: KWSJP: Cezary Kubaszewski: Ewa i Krzysztof szykują się do ślubu, prasa, 2003

[...] znajdzie się również miejsce na organizację potańcówek - pozwoli na to duża sala. - Dotychczas chodziliśmy na zabawy do sąsiednich wsi [...].

źródło: NKJP: Zabawy wreszcie na swoim, Dziennik Polski, 2002-07-22

4. w politykę

Definicja

zajmowanie się czymś, do czego nie jest się odpowiednio przygotowanym i co z tego powodu wykonuje się nieudolnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

  • zabawa w politykę; w życie

Cytaty

Jeśli tylko uda mi się odłożyć spłatę kredytów, wydzierżawię ziemię, bo już mam dosyć zabawy w rolnictwo.

źródło: NKJP: Jan Płaskoń: Myszy tańcują, Gazeta Wyborcza, 1995-08-31

Mam pełną świadomość tego, że część z nich stara się kształcić studentów na wysokim poziomie, że niektóre z nich podjęły zabiegi o zbudowanie własnej kadry naukowej. Jestem jednak przeciwnikiem zabawy w szkolnictwo wyższe.

źródło: NKJP: Lojalność bez etatu, Dziennik Polski, 2003-07-18

Na luksus i zabawę w pacyfizm mogą sobie pozwolić społeczeństwa, którym nic i nikt nie zagraża.

źródło: NKJP: Leonard Łukaszewicz: Listy, Gazeta Wyborcza, 1993-12-16

Po garnki przyszła, bo w domu nie ma ani jednego, wszystkie wytłukł na niej. Tym się zwykle kończy ta zabawa w miłość małżeńską.

źródło: KWSJP: Władysław Dunarowski: Skazani na dożywocie, 1985

[...] mama, niepraktyczna pani z wielkiego miasta, żałuje czubatek i czarnulek, całej tej swojej zabawy w gospodarstwo.

źródło: KWSJP: Magda Leja: Umiejętność krzyku, 1958

Składnia

bez ograniczeń + zabawa +
w CO

Frazeologizmy

wszystko na nic
cała zabawa na nic
i po zabawie
Data ostatniej modyfikacji: 28.02.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN