UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zapchać

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zapcham
 zapchamy
2 os. zapchasz
 zapchacie
3 os. zapcha
 zapchają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zapchałem
+(e)m zapchał
 zapchałam
+(e)m zapchała
 zapchałom
+(e)m zapchało
 zapchaliśmy
+(e)śmy zapchali
 zapchałyśmy
+(e)śmy zapchały
2 os. zapchałeś
+(e)ś zapchał
 zapchałaś
+(e)ś zapchała
 zapchałoś
+(e)ś zapchało
 zapchaliście
+(e)ście zapchali
 zapchałyście
+(e)ście zapchały
3 os. zapchał
 zapchała
 zapchało
 zapchali
 zapchały

bezosobnik: zapchano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zapchajmy
2 os. zapchaj
 zapchajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zapchałbym
bym zapchał
 zapchałabym
bym zapchała
 zapchałobym
bym zapchało
 zapchalibyśmy
byśmy zapchali
 zapchałybyśmy
byśmy zapchały
2 os. zapchałbyś
byś zapchał
 zapchałabyś
byś zapchała
 zapchałobyś
byś zapchało
 zapchalibyście
byście zapchali
 zapchałybyście
byście zapchały
3 os. zapchałby
by zapchał
 zapchałaby
by zapchała
 zapchałoby
by zapchało
 zapchaliby
by zapchali
 zapchałyby
by zapchały

bezosobnik: zapchano by

bezokolicznik: zapchać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zapchawszy

gerundium: zapchanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zapchany

odpowiednik aspektowy: zapychać

1. zlew

Definicja

uniemożliwić swobodny przepływ cieczy lub gazów przez jakiś otwór, zapełniając go czymś

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zatkać

Połączenia

  • zapchać filtr, kanalizację, katalizator, kolanko, komin, odpływ, przepust, przewód, rów, rury
  • zapchany nos; zapchana umywalka; zapchane studzienki

Cytaty

[...] mnie nie chciał się ogień zapalić, Franek mówił, że pewnie jakaś cegła musiała zapchać komin. Dymiło strasznie.

źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Noc i inne opowiadania, 2001

Jeżeli cząsteczki metalu będą zbyt duże, zapchają filtry.

źródło: NKJP: pim: Śląskie cylindry, Trybuna Śląska, 2003-06-12

Ekolodzy wskazują, że taki poziom wody w zbiorniku przed tamą w połączeniu ze wspomnianym wysokim stopniem zamulenia spowoduje katastrofalne podniesienie poziomu wody w samej rzece na długości setek kilometrów [...],co niechybnie przyniesie zapchanie kanalizacji i systemów odpływowych w tej metropolii [...]

źródło: NKJP: Albert Burckhardt: Mur przez wodę, Polityka, 2002-03-02

Okazało się, że robotnicy firmy, która wymieniała pion kanalizacyjny w budynku, zapchali odpływ gruzem na wysokości pierwszego piętra.

źródło: NKJP: azg: Awaria poczeka, Trybuna Śląska, 2002-12-13

źródło: NKJP:

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO + (CZYM)

2. żołądek

Definicja

wypełnić czymś jakąś przestrzeń lub czas

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

synonimy:  napełnić, zapełnić

Połączenia

  • zapchać brzuch, żołądek, usta; czas emisji

Cytaty

Nasz posiłek może służyć jedynie zapchaniu brzucha i dogodzeniu swoim kubkom smakowym.

źródło: NKJP: Antonina Malinkiewicz: Dieta dla umysłu, 2008

– Dogadali się, że zrobią uroczyste pożegnanie – mówił Mietek przez ciasto, którym sobie zapchał usta.

źródło: NKJP: Marek Kochan: Ballada o dobrym dresiarzu, 2005

Któregoś dnia siedzieliśmy w telewizji na kolegium redakcyjnym i zastanawialiśmy się nad zapchaniem „dziury” w programie. Wymyśliłam, że najlepiej będzie zrobić program o turystyce i wszyscy przyklasnęli pomysłowi.

źródło: NKJP: Michał Micor: Złe duchy i trzęsienie ziemi, Dziennik Zachodni, 2005-09-10

Wypróbowanym sposobem na zapchanie czasu emisji są wszelkiego rodzaju spędy wczasującej ludności do miejsc w rodzaju Opola, Sopotu lub chociażby brzegów Wisły pod Krakowem.

źródło: NKJP: Zdzisław Beryt: Szklane oko, Gazeta Poznańska, 2005-06-28

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO

3. drogę

Definicja

uniemożliwić lub utrudnić przejazd, przejście czy poruszanie się osób w jakimś miejscu wskutek nadmiaru osób, pojazdów itp.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

  • zapchane samochodami, tłumami, uciekinierami, wojskiem, wozami
  • zapchane drogi, ulice

Cytaty

Dzisiaj ponad tysiąc wielkich tirów zapcha szczelnie ulice Londynu. Kierowcy, bardzo wolno przejeżdżając przez stolicę Anglii, mają demonstrować przeciwko rosnącym cenom benzyny, ropy i gazu.

źródło: NKJP: Adam Synowiec: Przed nami era ulicznych bojów o tańszą benzynę, Dziennik Zachodni, 2008-05-27

Największym problemem dla organizatorów i policji było rozładowanie olbrzymiego korka, który zapchał Tropicana Avenue i najbardziej znaną aleję Las Vegas - Strip.

źródło: NKJP: Przemysław Saleta: BOKS. Tyson zdyskwalifikowany, Gazeta Wyborcza, 1997-06-30

Wkrótce olbrzymie konne niemieckie tabory zaczęły ciągnąć szosą na Proszowice, a stąd również na Kraków. Niebawem zupełnie zapchały szosę, bo jechały prędko i bezładnie (...).

źródło: NKJP: (ALG): Propozycja na weekend, Dziennik Polski, 2005-01-21

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO + CZYM

4. szczelinę

Definicja

wypełnić czymś jakieś wgłębienie, dziurę

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wypełnić

Cytaty

Zapchaliśmy szczelinę w ścianie gipsem, ale nie wiadomo, na jak długo to starczy

źródło: NKJP: (stop): Gruz leci na głowy, wilgoć w mieszkaniach..., Express Ilustrowany, 2002-11-14

Trzy taczki gruzu nie wystarczyły na zapchanie wyrwy.

źródło: NKJP: Łukasz Podlejski: Dziurawa droga, Dziennik Zachodni, 2003-08-21

Początkowo ślizgów takich używano jedynie do transportu towarów. Pojazd ten - po demontażu płóz i płozownicy oraz po zapchaniu otworów po zaczepach - żeglował także w sezonie letnim.

źródło: NKJP: Opowieści bojerowe, Gazeta Wyborcza, 1997-01-17

Nędzna jurta chyliła się ku upadkowi. Gliniana polepa poodpadała w wielu miejscach ze ścian, jedyne okienko było zapchane darniną.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963

[...] mieszkańcy ul. Szymanowskiego dwoili się i troili, by przepłoszyć krocionogi. Zalepiali okna, tropili wszelkie dziury, by i je zapchać.

źródło: NKJP: Stefan Augustyn: Koniec inwazji, Gazeta Wrocławska, 2003-07-21

Za zabicie nietoperza pewni mieszkańcy Bochlina płacili dzieciom złotówkę. W Budyniu o mały włos nie zapchali pianką szczeliny, w której mieszka 76 tych cennych ssaków.

źródło: NKJP: Agnieszka Romanowicz: Świecie: Nietoperze nie przylatują z piekieł, Gazeta Pomorska, 2009-07-16

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO + CZYM

5. kontener śmieciami

Definicja

zająć dużą ilością rzeczy lub osób jakieś pomieszczenie tak, że jest w nim ciasno

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zapełnić

Połączenia

  • coś zapchane ludźmi, meblami, pociągami, pojazdami, towarami
  • zapchany autobus, parking; zapchane półki

Cytaty

Od lat właściciel Paweł T., dziś już 83-letni, zwoził na posesję złom, makulaturę, popsuty sprzęt AGD, części karoserii itp. Gdy staruszek zapchał rupieciami dwa budynki gospodarcze, śmieci zaczęły się piętrzyć na podwórku.

źródło: NKJP: (PS): Lawina śmieci, Dziennik Bałtycki, 2011

Drobne dokumenty upychamy i wciskamy, co wcale im dobrze nie służy. Zapchaliśmy już dokumentami oddział archiwum w Lubaniu - opowiada Ivo Łaborewicz.

źródło: NKJP: (CG): Znikanie akt, Gazeta Wrocławska, 2002-01-25

Wieś zapchały setki samochodów. Trzeba było stać w kolejce, by wejść do meczetu czy skosztować specjałów tatarskiej kuchni.

źródło: NKJP: Marek Henzler: Rowerem po Ścianie, Polityka, 2009-08-29

[...] buda nie zatrzymując się zakręciła u skrzyżowania ulic i wolno pojechała w stronę Barbakanu. Staniecki zdążył zauważyć, że była zapchana ludźmi.

źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Noc i inne opowiadania, 2001

Oczywiście duże wnętrze nie oznacza wcale, że musimy zapchać w nim każdy kąt i na dodatek tylko mieszczańskimi meblami.

źródło: NKJP: Ewa Bojar: Mebelki w wielkim pokoju, Trybuna Śląska, 2001-10-24

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO + CZYM/KIM

6. skrzynkę e-mailową

Definicja

uniemożliwić działanie systemu lub urządzenia wskutek napływu nadmiernej liczby wiadomości lub innych danych

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zapełnić

Połączenia

  • zapchany mailami
  • zapchana sieć

Cytaty

[...] redakcja została zasypana ponad 10 tysiącami listów wspierających mnie na duchu, ludzie zapchali mi telefon esemesami, skrzynka e-mailowa pękała w szwach [...].

źródło: NKJP: Bartłomiej Czekański: Każdy dzień to święto, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005-02-18

Po jednym z apeli Kongresu polonusi zapchali wszystkie linie telefoniczne w Białym Domu, który poprosił Kongres o przerwanie akcji.

źródło: NKJP: Bartosz Węglarczyk: Kongres USA, Gazeta Wyborcza, 1998-10-30

Na chętnych oczekiwało kilkanaście potężnych serwerów na obu wybrzeżach USA oraz siedem szybkich łączy T3 (45 MB/s). Mimo to [...] ściągający 8 MB kopie „Explorera” praktycznie zapchali łącza.

źródło: NKJP: Bogdan Miś: Trwa wojna przeglądarek, Wiedza i Życie, nr 10/1996, 1996

W sobotę 4 października nie doszło w końcu do zapowiadanej od kilku tygodni internetowej transmisji z samobójstwa podczas koncertu amerykańskiego zespołu deathmetalowego Hell on Earth. Przeciwnicy widowiska zapchali serwer zespołu, uniemożliwiając przekaz.

źródło: NKJP: Dariusz Rosiak: Powrót głodomora, Polityka, 2003-10-25

Gdybyśmy to chcieli transmitować satelitą, zapchalibyśmy spory kawał pasma.

źródło: NKJP: MAJ: Cud w kamerze, Gazeta Poznańska, 2003-05-10

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO + CZYM

7. skrzynię pod łóżko

Definicja

pchając jakąś rzecz lub osobę dokądś dostatecznie długo, sprawić, że dotarła ona do tego miejsca

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Cytaty

[...] mieszkał tam 21-latek, który natknął się na maszynę, wracając w nocy z zabawy. Zapchał hondę na swoje pole i ukrył w zbożu.

źródło: NKJP: Pies wytropił hondę, Dziennik Polski, 2002-07-10

Zawsze mogłem liczyć na ich pomoc, czy to przy odgarnięciu śniegu, czy przy odkopaniu samochodu, czy przy zapchaniu go do garażu.

źródło: NKJP: ROJ: Tu ludzie są bliżej siebie niż ci w wieżowcach, Gazeta Poznańska, 2002-01-10

Proboszcz podarował mu wielką lipę i z niej wyrzeźbił ponad metrowe figury Pana Jezusa i Matki Boskiej. Ponieważ to dokonanie nie spotkało się z odzewem - uznał, że talentu nie ma, i zapchał rzeźby między niepotrzebne szpargały.

źródło: NKJP: Anna Witalis-Zdrzeniecka: Rzeźbiarze z ziemi Kliszczaków, Gazeta Krakowska, 2001-10-02

Składnia

bez ograniczeń + zapchać +
CO + DOKĄD
Data ostatniej modyfikacji: 25.09.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN