Chronologizacja
Inne znaczenie: danina
Pochodzenie
psł. *urokъ 'to, co zostało umówione, ustalona opłata’, ‘siła magiczna mogąca komuś szkodzić, wywoływana przez wypowiedzenie odpowiednich formuł, czary'
W etymologicznym związku z czasownikiem *urekti (zob. urzec) z regularną wymianą samogłoski rdzennej *o :*e.
1. wdzięk
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- dziewczęcy, kobiecy, męski, osobisty, wewnętrzny, własny; duży, ogromny, wielki; dyskretny, subtelny; niebywały, niepowtarzalny, niesamowity, niewysłowiony, niezwykły, specyficzny, swoisty, szczególny, wyjątkowy; magiczny, magnetyczny, nieodparty, nieprzeparty, uwodzicielski, zniewalający, zwodniczy; niezaprzeczalny, niewątpliwy; naturalny; dawny, staroświecki urok
- urok kobiety; dzieła, muzyki, poezji; nowości, przeszłości
- urok i atrakcyjność, urok i czar, urok i powab, urok i smak, urok i tajemniczość; urok i klimat, urok i nastrój; uroda i urok, wdzięk i urok
- mnóstwo uroku
- pełen uroku
- dodać/dodawać, nabierać, przydać; pozbawiony uroku
- poddać się, ulec/ulegać; oprzeć się urokowi
- mieć, roztaczać, zachować; tracić, stracić urok
- być, pozostawać, znajdować się pod urokiem kogoś/czegoś
Cytaty
|
[...] miał tyle osobistego uroku, że był przez kobiety uwielbiany. źródło: NKJP: Helena Zaworska: Miłość filozofa, Magazyn nr 22 dodatek do Gazety Wyborczej, 1995-06-02 |
|
|
Przystojny [...] Harding jakoś nie pasował do prostej, brzydkiej, pozbawionej uroku, niesamowicie ambitnej i agresywnej Flossie. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002 |
|
|
Większość Zoś miało długie lub półdługie włosy. Często, by przydać twarzy dziewczęcego uroku, zaplatały je w dwa warkoczyki lub kucyki. źródło: NKJP: Zosiu, gdzie jesteś...?!, Dziennik Polski, 1998-05-18 |
|
|
W ostatnich latach polskie środowiska intelektualne nadal pozostawały pod urokiem francuszczyzny czy niemczyzny [...]. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Legendy nowoczesności: eseje okupacyjne, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | urok |
uroki |
|
| D. | uroku |
uroków |
|
| C. | urokowi |
urokom |
|
| B. | urok |
uroki |
|
| N. | urokiem |
urokami |
|
| Ms. | uroku |
urokach |
|
| W. | uroku |
uroki |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. właściwość czegoś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- prawdziwy urok
- urok gór, miejsca; futbolu, gry, piłki, sportu; demokracji, władzy; uroki Beskidu, Krakowa, Pienin, Tatr; gminy, kraju, miasta, miasteczka, miejscowości, okolicy, prowincji, świata, wsi, jakiejś ziemi; architektury; krajobrazu, natury, przyrody; dzieciństwa, młodości, życia; lata, wiosny, zimy; pobytu gdzieś, wakacji, wypoczynku; macierzyństwa, wolności
- uroki i walory; piękno i urok
- nieczuły, obojętny na uroki
- doświadczyć, zakosztować, zaznać uroków
- dostrzec, odkryć/odkrywać, poznać/poznawać; docenić/doceniać, opiewać, podziwiać, zachwalać uroki
- cieszyć się, rozkoszować się urokami
- korzystać, skorzystać; korzystanie z uroków
Cytaty
|
Pewnego dnia, w co mocno ufam i ty dostrzeżesz uroki życia i będziesz znajdowała radość z najmniejszego szczegółu [...]. źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001 |
|
|
[...] na tym polega urok sportu: muszą być w nim zwycięzcy i pokonani. źródło: NKJP: Podsumowanie plebiscytu, Dziennik Polski, 2004-03-23 |
|
|
Żaden z nich nie pozostał obojętny na uroki miasta, o czym świadczą ich utwory o tematyce rzymskiej. źródło: NKJP: Marek Borucki: Polacy w Rzymie: od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, 1995 |
|
|
Teraz pozostaje nam już tylko rozkoszować się urokami zieleni parków miejskich i terenów rekreacyjnych nad Sanem. źródło: NKJP: Zdzisław Surowaniec: No i po komarach, Echo Dnia, 2006-07-08 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | urok |
uroki |
|
| D. | uroku |
uroków |
|
| C. | urokowi |
urokom |
|
| B. | urok |
uroki |
|
| N. | urokiem |
urokami |
|
| Ms. | uroku |
urokach |
|
| W. | uroku |
uroki |
Składnia
|
+ | urok | + |
CZEGO
|
3. w magii
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | czary |
Połączenia
- zły urok
- choroby i uroki, czary i uroki, klątwy i uroki
- odczynić/odczyniać, rzucić/rzucać, zdejmować urok; odczynianie, rzucanie uroków
- chronić przed urokiem
Cytaty
|
[...] kiedy krowy niezbyt chętnie dawały mleko, domowa diagnoza zawsze była taka sama - ktoś rzucił urok. źródło: NKJP: Czary codzienne, Dziennik Polski, 2002-04-06 |
|
|
[...] wprowadziła zwyczaj karmienia krów majerankiem dla odgonienia złych uroków i dwa razy w tygodniu okadzała oborę poświęconymi ziołami. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006 |
|
|
[...] dowiemy się, ilu diabłów w sobie pan nosi i jakie mają imiona. A potem odczynimy uroki i wykurzymy je raz na zawsze. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Czerwony byk, 2007 |
|
|
Ze szkatułki wzięła podarunek od doktora: srebrną bransoletę z wisiorkami w kształcie ręki Fatimy, chroniącej przed urokiem. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska, Piotr Pietucha: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | urok |
uroki |
|
| D. | uroku |
uroków |
|
| C. | urokowi |
urokom |
|
| B. | urok |
uroki |
|
| N. | urokiem |
urokami |
|
| Ms. | uroku |
urokach |
|
| W. | uroku |
uroki |