UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

tępy

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	tępy	tępy	tępy	tępe	tępa
D.	tępego	tępego	tępego	tępego	tępej
C.	tępemu	tępemu	tępemu	tępemu	tępej
B.	tępego	tępego	tępy	tępe	tępą
N.	tępym	tępym	tępym	tępym	tępą
Ms.	tępym	tępym	tępym	tępym	tępej
W.	tępy	tępy	tępy	tępe	tępa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	tępi	tępi	tępe	tępe
D.	tępych	tępych	tępych	tępych
C.	tępym	tępym	tępym	tępym
B.	tępych	tępych	tępych	tępe
N.	tępymi	tępymi	tępymi	tępymi
Ms.	tępych	tępych	tępych	tępych
W.	tępi	tępi	tępe	tępe

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	tępszy	tępszy	tępszy	tępsze	tępsza
D.	tępszego	tępszego	tępszego	tępszego	tępszej
C.	tępszemu	tępszemu	tępszemu	tępszemu	tępszej
B.	tępszego	tępszego	tępszy	tępsze	tępszą
N.	tępszym	tępszym	tępszym	tępszym	tępszą
Ms.	tępszym	tępszym	tępszym	tępszym	tępszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	tępsi	tępsi	tępsze	tępsze
D.	tępszych	tępszych	tępszych	tępszych
C.	tępszym	tępszym	tępszym	tępszym
B.	tępszych	tępszych	tępszych	tępsze
N.	tępszymi	tępszymi	tępszymi	tępszymi
Ms.	tępszych	tępszych	tępszych	tępszych

Pochodzenie

psł. *tǫpъ 'nieostry, tępy; przytępiony'

Wtórne znaczenia 'matowy, 'głuchy', 'ograniczony, bezmyślny, nieinteligentny' poświadczone w całej Słowiańszczyźnie.

1. nóż

Definicja

taki, który ma źle tnącą krawędź lub niedostatecznie naostrzone zakończenie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	nieostry
	antonimy:	ostry

Połączenia

tępy nóż, pazur; tępa igła, piła, siekiera, żyletka; tępe narzędzie, ostrze; nożyczki

Cytaty

Pokrzywionym widelcem i tępym nożem posługiwał się z taką dystynkcją, jakby to były srebrne platery u Ritza [...].

źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Excentrycy, 2007

Do fechtunku używano krótkiej, tępej szpady, niejednokrotnie nawet drewnianej lub drewnianych mieczy.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Niech go szlag trafi! Niech mu Bengh zetnie łeb najtępszym sierpem.

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005

2. trzonek

Definicja

ścięty lub spłaszczony tak, żeby nie miał ostrego zakończenia

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

antonimy:

spiczasty

Połączenia

tępy kołek, trzonek; tępa część siekiery, krawędź

Cytaty

Część służąca do bezpośredniego rażenia, czyli cięcia, nazywa się ostrzem, a jej przeciwległa tępa część zwana jest grzbietem lub tylcem.

źródło: NKJP: Włodzimierz Kwaśniewicz: Dzieje szabli w Polsce, 1993

[...] przybył uzbrojony w pojemnik smaru, piłę oraz tępy śrubokręt.

źródło: NKJP: Dagmara Półtorak: Tak trudno być mną!, 2010

3.a człowiek

Definicja

pejorat.

pozbawiony zdolności do uczenia się i rozumienia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ograniczony

Połączenia

tępy człowiek, nauczyciel, uczeń

Cytaty

	– Ale niechże pan rozwinie myśl! Może nie jestem taki tępy... źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006
	Elizabeth uczuła przypływ niechęci do tego człowieka, był i pozostał tępym urzędnikiem. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Powrót do Lwowa, 2008
	Czyżby panicze uważali nas za tępych wsioków, przed którymi mogą się popisywać swoją gimnazjalną wiedzą? źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999
	Próbował powiedzieć to tępym generałom, którzy siedzieli rzędem za stołem kancelaryjnym i unikali jego wzroku, bo bali się go słuchać [...]. źródło: NKJP: Kir Bułyczow: Operacja Żmija, Esensja, nr 10, 2007

3.b wygląd

Definicja

pejorat.

świadczący o ograniczonych zdolnościach umysłowych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Połączenia

tępy pysk, umysł, wygląd, wyraz twarzy; tępa morda; tępe spojrzenie

Cytaty

Najwidoczniej informacji o trunkach i jadle udzielał personel, składający się z kelnera i barmana, którego tępą mordę i porośnięty gęstą szczeciną łeb Mock skądś znał.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007

Widzę, że chce coś powiedzieć, ale nie wie co. Ma taki tępy wyraz twarzy.

źródło: NKJP: Jacek Głębski: Kuracja, 1998

Pisząc te zdania i tak byłem pewien, że ukryłem w nich mądrość niedostępną dla tępych i ciasnych umysłów.

źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Metamorfozy, 2004

4. ból

Definicja

trudny do umiejscowienia, długotrwały i męczący

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

antonimy:

ostry

Połączenia

tępy ból, ucisk

Cytaty

	Nawet nie drgnął, gdy tępy ból przeszył mu głowę od lewego ucha aż po głąb czaszki. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Noc i inne opowiadania, 2001
	Bolały mnie wszystkie mięśnie i pod czaszką czułem tępy ucisk. źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006
	Usiadł z trudem, w głowie czuł tępe uderzenia bólu. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003
	Krótko przed Bożym Narodzeniem rozbolał mnie ząb. Najpierw ćmił tylko co jakiś czas, potem ćmienie zmieniło się w tępe rwanie, rozsadzające szczękę. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Światło i lęk, 2003

5. wzrok

Definicja

świadczący o zamyśleniu i chwilowej utracie kontaktu z otoczeniem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

nieobecny

Cytaty

	Heinz usiadł przy stole i tępym spojrzeniem wpatrywał się w rozrzucone zdjęcia. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010
	Siedział przy pianinie w swoim pokoju, patrzył na instrument tępym wzrokiem i pociągał z butelki. Co opijał? Twoją śmierć? Twój testament? źródło: NKJP: Hanna Kowalewska: Tego lata, w Zawrociu, 1998
	[...] te chwile tępego gapienia się na cokolwiek zawsze kończą się gorączkowymi skojarzeniami; że te momenty absolutnego umysłowego bezruchu zaraz uruchomią łańcuchy obrazów. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Głowa Minotaura, 2009
	Mnie pozostawało niebezpieczne przesiadywanie w tym cholernym fotelu i tępe spoglądanie w bliżej nieokreśloną przyszłość. źródło: NKJP: Barbara Kosmowska: Prowincja, 2002

6. odgłos

Definicja

mało dźwięczny, niski i przytłumiony

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	głuchy, przytłumiony
	antonimy:	ostry

Cytaty

Odgłos głuchego, tępego uderzenia poniósł się przez okna, podłogi i ściany, aż dotarł na korytarz, gdzie para spiskowców przystanęła przed drzwiami Izby Pamięci.

źródło: NKJP: Robert Urbański, Jacek Kondracki: Operacja „Dunaj”, 2009

Koń cierpiący na astmę rzęził miarowo, zasłuchany w tępy, jednostajny stukot swoich kopyt.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959

Huk dobiegł ich dopiero po jakimś czasie, gdy zniknęła już za cieniami gór; wybuchł nagle tępym, niskim grzmotem, który przetoczył się przez noc na powietrznej fali.

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2000

7. upór

Definicja

właściwy komuś, kto ulega silnej negatywnej emocji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

uparty, zaciekły

Połączenia

tępy upór; tępa nienawiść, rezygnacja, rozpacz

Cytaty

	W zmrużonych, granatowych teraz oczach było za dużo determinacji, tępego uporu, który złamać mogą już tylko czyny, nigdy słowa. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004
	Pamiętał tępy obłęd matki po pogrzebie syna. I to, jak nic nie jadła i piła tylko podtykaną przez Jakuba wodę. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007
	To zabawne, jak ten naród potrafi szybko wywołać w sobie taką barbarzyńską, tępą nienawiść. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006
	Skryła się pod maską tępej rezygnacji. źródło: NKJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1976

Data ostatniej modyfikacji: 16.05.2016