UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dziadek

Chronologizacja

1568, SPXVI
Użycie metaforyczne

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dziadek	dziadkowie	ndepr
M.	dziadek	dziadki	depr
D.	dziadka	dziadków
C.	dziadkowi	dziadkom
B.	dziadka	dziadków
N.	dziadkiem	dziadkami
Ms.	dziadku	dziadkach
W.	dziadku	dziadkowie	ndepr
W.	dziadku	dziadki	depr

Pochodzenie

Zob. dziad

1. w rodzinie

Definicja

ojciec matki lub ojca w stosunku do ich dziecka

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	dziad, dziadunio, dziadzia, dziadzio, dziadziuś
	hiperonimy:	krewny I

Połączenia

przyszywany; kochany, ukochany; kochający; szczęśliwy; chory; zmarły dziadek
dziadek ze strony matki, ojca
dziadek i babcia, dziadek i matka, dziadek i ojciec, dziadek i pradziadek, dziadek i wnuk; babcia i dziadek, matka i dziadek, ojciec i dziadek, pradziadek i dziadek, wnuk i dziadek
emerytura; opieka; śmierć, święto; urodziny dziadka; Dzień Dziadka
imię; majątek, spadek po dziadku
kochać; odwiedzać dziadka
zostać dziadkiem; opiekować się dziadkiem
odziedziczyć po dziadku

Cytaty

	Rodzinne korzenie państwa Jurkiewiczów sięgają Wileńszczyzny. 6 kilometrów od Wilna dziadek pana Feliksa miał nieduży majątek ziemski. źródło: NKJP: M.Rutkowska: Historie życiem pisane: Feliks Jurkiewicz – żywa historia Płońska, Tygodnik Ciechanowski, 2008-03-01
	Błądzili po alejkach, by uporządkować wszystkie groby, a mieli ich teraz bardzo dużo: mogiły ojców, matek, babć, dziadków, ciotek, wujków oraz obcych, którym należała się pamięć. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008
	– W trzydziestych latach mój dziadek był jednym z najbogatszych ludzi w Krakowie. Miał drukarnię, kilka kamienic i duży majątek ziemski. źródło: NKJP: Witold Horwath: Seans, 1997
	Kielce odwiedził w 1994 r. z tęsknoty za krajem dzieciństwa, z nadzieją na odzyskanie resztek majątku po dziadku. źródło: NKJP: Krzysztof Urbański: Leksykon dziejów ludności żydowskiej Kielc 1789-2000, 2000
	Sala Wiejskiego Domu Ludowego w Siedlcu wypełniła się ostatniej niedzieli babciami i dziadkami, którzy wraz z bliskimi przybyli obejrzeć przygotowane specjalnie z okazji ich święta występy. źródło: NKJP: (PB): Serduszko od wnuków, Dziennik Polski, 2001-01-23

Składnia

	+	dziadek	+	CZYJ
	+	dziadek	+	KOGO

2. starzec

Definicja

stary mężczyzna

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia starzenie się

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dziad, dziadunio, dziadzio, dziadziuś, starzec

Połączenia

sędziwy, stary dziadek

Cytaty

	Po powrocie do Szczecina polubił ławki, drzewa, krzaki i gołębie. Obserwował grupy dziadków zajętych roszadami, zwyczajnych przechodniów, babcie karmicielki ptaków, psiarzy oraz meneli. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008
	Widziałam go, jak spacerował po Plantach, potem grał w szachy na ławce, z dziadkami takimi jak on, widziałam, jak popijał kawę u Noworola i przez wielkie szyby patrzył na młodych ludzi tańczących pod Adasiem. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005
	W mieszkaniu komunalnym mieszka babcia czy dziadek w wieku sześćdziesięciu paru lat. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 15.12.1994
	Podjechali pod jakąś posesję w Markach; zgarbiony dziadek otworzył furtkę, powitał Chorążego jak stary sługa i poprzedzając ich, przez zaśnieżone podwórko, wiernie potruchtał za dom [...]. źródło: NKJP: Witold Horwath: Seans, 1997
	[...] wyrzucaliśmy z balkonu butelki po piwie. Przychodzi taki dziadek je zbierać na trawnik [...]. źródło: NKJP: Piotr Zaremba: Plama na suficie, 2004

3. gracz

Definicja

fikcyjny gracz na miejscu osoby brakującej do kompletu wymaganego w danej grze karcianej

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

gracz

Połączenia

karta dziadka
gra, rozgrywka z dziadkiem
grać damę kar, dwójkę trefl.. z dziadka
grać w brydża z dziadkiem

Cytaty

Atu to piki i S potrzebuje wziąć jeszcze 4 lewy, gra z dziadka dwójkę trefl i przebija ją pikiem w ręce [...].

źródło: NKJP: Internet

W brydżu mamy normalne starszeństwo figur, więc dziadek wziął lewę.

źródło: Internet

Do gry używana jest talia brydżowa (52 karty). Każdy z trzech grających otrzymuje po 17 kart, ostatnia karta zostaje zakryta; odłożona na stół, stanowi pierwszą kartę dziadka.

źródło: Internet

Frazeologizmy

cioteczny dziadek
dziadek do orzechów
kościany dziadek
leśne dziadki
Nie śmiej się dziadku z czyjegoś wypadku. Dziadek się śmiał i to samo miał
Nie śmiej się dziadku z czyjegoś wypadku
Nie śmiej się dziadku z cudzego wypadku
Nie śmiej się dziadku z cudzego przypadku
stryjeczny dziadek
wujeczny dziadek

Przysłowia

Gdyby babcia miała wąsy, toby była dziadkiem
Nie śmiej się dziadku z czyjegoś wypadku. Dziadek się śmiał i to samo miał
Nie śmiej się dziadku z czyjegoś wypadku
Nie śmiej się dziadku z cudzego wypadku
Nie śmiej się dziadku z cudzego przypadku

Data ostatniej modyfikacji: 27.10.2023