UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

żyzny

Chronologizacja

XV w., SStp

Pochodzenie

psł. *žiznъ 'płodny, urodzajny, obfity; istotny dla utrzymania życia, żywotny'

Przymiotnik od psł. rzeczownika *žiznь (ż) ‘życie’ (skąd m.in.: st.pol. żyźń ‘urodzajność, żyzność’, scs. i ros. žiznь ‘życie’), który z kolei został utworzony za pomocą przyrostka *-znь (por. przyjaźń).
od psł. *žiti; zob. żyć.

1. gleba

Definicja

taki, który umożliwia wydanie wysokich plonów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia gleba

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	płodny, urodzajny
	antonimy:	bezpłodny, jałowy, nieurodzajny

Połączenia

żyzny grunt; żyzna ziemia, rola; żyzne gleby; podłoże; pole

Cytaty

	Była tu kiedyś tak piękna i żyzna ziemia, że gdy rozpoczęto budowę kombinatu, wszyscy się dziwili, jak można budować na takiej ziemi. źródło: NKJP: Dożynkowe zmagania, Dziennik Polski - Kraków, 2003-08-26
	Na przykład Niemcy mogą produkować surowce, niekoniecznie na swoim terytorium, choćby na Ukrainie, dzierżawiąc potężne połacie bardzo żyznego pola, i nasycać nasz rynek tymi surowcami lub gotowymi biokomponentami zgodnie z prawem unijnym. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 09.04.2003
	Stosunkowo niewielkie straty ponieśli rolnicy z gminy Skalbmierz. Ma to związek z żyznymi glebami, które nie tak łatwo, jak choćby piaski „poddają się” suszy. źródło: NKJP: Adam Ligiecki: Krajobraz po klęsce, Echo Dnia, 2006-09-13
	Imperium upadło nagle pomiędzy 1000 a 1100 r. n.e. Powodem mogło być odsunięcie się wód jeziora Titicaca, susze i nadmierna eksploatacja niezbyt żyznych pól. źródło: NKJP: W poszukiwaniu zaginionych miast, Focus. Poznać i zrozumieć świat nr 9, 2003

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	żyzny	żyzny	żyzny	żyzne	żyzna
D.	żyznego	żyznego	żyznego	żyznego	żyznej
C.	żyznemu	żyznemu	żyznemu	żyznemu	żyznej
B.	żyznego	żyznego	żyzny	żyzne	żyzną
N.	żyznym	żyznym	żyznym	żyznym	żyzną
Ms.	żyznym	żyznym	żyznym	żyznym	żyznej
W.	żyzny	żyzny	żyzny	żyzne	żyzna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	żyźni	żyźni	żyzne	żyzne
D.	żyznych	żyznych	żyznych	żyznych
C.	żyznym	żyznym	żyznym	żyznym
B.	żyznych	żyznych	żyznych	żyzne
N.	żyznymi	żyznymi	żyznymi	żyznymi
Ms.	żyznych	żyznych	żyznych	żyznych
W.	żyźni	żyźni	żyzne	żyzne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze	żyźniejsza przestarz. żyzniejsza
D.	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszej przestarz. żyzniejszej
C.	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszej przestarz. żyzniejszej
B.	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze	żyźniejszą przestarz. żyzniejszą
N.	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszą przestarz. żyzniejszą
Ms.	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszej przestarz. żyzniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	żyźniejsi przestarz. żyzniejsi	żyźniejsi przestarz. żyzniejsi	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze
D.	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych
C.	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym
B.	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze
N.	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi
Ms.	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych

2. kraj

Definicja

mający gleby dające wysokie plony

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia gleba

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu

Relacje znaczeniowe

synonimy:

płodny

Połączenia

żyzny kraj; żyzna okolica; żyzne lasy, łąki

Cytaty

	Zostali wiernymi swojej twardej kolebce i nie wymienili jej na kraj żyzny i łagodny, zdając sobie sprawę z tego, że właśnie ciężkie warunki bytu wychowały ich na władców świata. źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Rzeczy ostateczne człowieka i świata: eschatologia Zaratusztrianizmu, 2005
	Miasto (3900 mieszk.), położone 115 m n.p.m. w równinnej i bardzo żyznej okolicy, ośrodek kultury ludowej. źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1997
	Obserwowano, że w poszczególnych lukach zwartej roślinności bogatych żyznych łąk pojawiają się różne gatunki. źródło: NKJP: Krystyna Falińska: Ekologia roślin, 1997
	Zdolność detoksykacyjna borów mieszanych jest duża, choć mniejsza niż w żyznych lasach liściastych. źródło: NKJP: Alicja Krzymowska-Kostrowicka: Geoekologia turystyki i wypoczynku, 1997

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	żyzny	żyzny	żyzny	żyzne	żyzna
D.	żyznego	żyznego	żyznego	żyznego	żyznej
C.	żyznemu	żyznemu	żyznemu	żyznemu	żyznej
B.	żyznego	żyznego	żyzny	żyzne	żyzną
N.	żyznym	żyznym	żyznym	żyznym	żyzną
Ms.	żyznym	żyznym	żyznym	żyznym	żyznej
W.	żyzny	żyzny	żyzny	żyzne	żyzna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	żyźni	żyźni	żyzne	żyzne
D.	żyznych	żyznych	żyznych	żyznych
C.	żyznym	żyznym	żyznym	żyznym
B.	żyznych	żyznych	żyznych	żyzne
N.	żyznymi	żyznymi	żyznymi	żyznymi
Ms.	żyznych	żyznych	żyznych	żyznych
W.	żyźni	żyźni	żyzne	żyzne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze	żyźniejsza przestarz. żyzniejsza
D.	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszej przestarz. żyzniejszej
C.	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszemu przestarz. żyzniejszemu	żyźniejszej przestarz. żyzniejszej
B.	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszego przestarz. żyzniejszego	żyźniejszy przestarz. żyzniejszy	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze	żyźniejszą przestarz. żyzniejszą
N.	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszą przestarz. żyzniejszą
Ms.	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszej przestarz. żyzniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	żyźniejsi przestarz. żyzniejsi	żyźniejsi przestarz. żyzniejsi	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze
D.	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych
C.	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym	żyźniejszym przestarz. żyzniejszym
B.	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejsze przestarz. żyzniejsze
N.	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi	żyźniejszymi przestarz. żyzniejszymi
Ms.	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych	żyźniejszych przestarz. żyzniejszych

Frazeologizmy

żyzny grunt
żyzna gleba

Data ostatniej modyfikacji: 20.10.2022