Chronologizacja
XIV w., Bor
Pochodzenie
Urzeczownikowiona forma rodzaju nijakiego przymiotnika prawy; zob. prawy
1.a ogół przepisów
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | legislacja, prawodawstwo, ustawodawstwo |
Połączenia
- dobre, złe; surowe, liberalne; anglosaskie, europejskie, polskie, unijne; miejscowe, międzynarodowe prawo; prawo administracyjne, bankowe, budżetowe, celne, finansowe, handlowe, podatkowe; cywilne, majątkowe, małżeńskie, spadkowe; karne; kanoniczne, kościelne; islamskie, koraniczne, muzułmańskie; wyznaniowe; wspólnotowe, plemienne, rodowe; stanowione, zwyczajowe
- prawo pracy; Unii Europejskiej
- prawo o miarach, o postępowaniu układowym, o stowarzyszeniach
- prawo i bezprawie, prawo i etyka, prawo i moralność, prawo i porządek, prawo i praworządność; prawa i nakazy, prawa i normy, prawa i procedury, prawa i przepisy, prawa i regulaminy, prawa i reguły, prawa i zasady
- kodeks, system; normy, przepisy; kodyfikacja, nowelizacja; nieznajomość, znajomość; wykładnia; powaga, surowość; majestat, moc prawa; zespół praw
- wierność prawu
- posłuszny prawu
- prawo nakazuje coś, zezwala na coś; zabrania, zakazuje czegoś; reguluje coś; obowiązuje; stanowi
- przestrzegać prawa
- respektować; gwałcić, łamać, naruszyć/naruszać, przekroczyć, złamać; egzekwować; sformułować, ustanowić/ustanawiać prawo
Cytaty
|
[...] polskie prawo nakazuje prokuratorom ścigać z urzędu wszystkich, którzy obrażają władze państwowe. źródło: NKJP: Marek Beylin: Obyczaje, Gazeta Wyborcza, 1997-03-13 |
|
|
Od lutego regularnie manifestują przed bramą Uniwersytetu Kairskiego czy przed parlamentem, łamiąc prawo ustanowione w 1981 r., które zabrania publicznych zgromadzeń. źródło: NKJP: Kifaja!, Polityka, 2005-04-16 |
|
|
Nasze prawo przewiduje, że osoba starająca się o polskie obywatelstwo musi przez okres co najmniej pięciu lat mieszkać w Polsce. źródło: NKJP: (JAR): Jego rodzina pochodzi z Gdańska, Dziennik Bałtycki, 2006-09-26 |
|
|
Zgodnie z prawem kanonicznym, każdy biskup po ukończeniu 75. roku życia zobowiązany jest złożyć na ręce papieża rezygnację z pełnionej funkcji. źródło: NKJP: Zygmunt Chabowski: Kandydaci do fioletów, Dziennik Łódzki, 2004-03-13 |
|
|
Popełnił bardzo wiele przestępstw finansowych i podatkowych, złamał niezliczone przepisy prawa dotyczące tworzenia spółek akcyjnych, koncernów i przedsiębiorstw. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Watykan bez tajemnic, 1997 |
|
|
Rząd uważa, że reforma prawa pracy jest konieczna dla uelastycznienia rynku pracy i dostosowania prawa włoskiego do norm Unii Europejskiej. źródło: NKJP: (PAP): W obronie artykułu 18. kodeksu pracy, Kurier Szczeciński nr 17/04, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.b dyscyplina wiedzy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | prawoznawstwo |
Połączenia
- znawca; doktor, magister, profesor; nauka prawa
Cytaty
|
Pasjonuje się prawem. Teraz jest aplikantem adwokackim. źródło: NKJP: Violetta Gradek: Prawo po niemiecku, Dziennik Zachodni, 2007-03-27 |
|
|
Jest doktorem prawa, ale zdobył ten stopień nie dla wiedzy, lecz z powodów praktycznych; uważa, że to pomaga w karierze. źródło: NKJP: Małgorzata Szejnert: Czarny ogród, 2007 |
|
|
Wracam do Gdańska na uczelnię. Od lat mam habilitację, więc zacznę się starać o profesurę z prawa pracy. źródło: NKJP: Wraca kierownicza siła, Gazeta Wyborcza, 1995-05-29 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.c kierunek studiów
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | prawoznawstwo |
Połączenia
- prawo i administracja, prawo i ekonomia, prawo i psychologia, prawo i socjologia
- absolwent, student, studentka; wydział prawa
- studiować; skończyć, ukończyć prawo
- iść, pójść, zapisać się, zdać/zdawać na prawo
- studiować na prawie
Cytaty
|
Na pytanie, dlaczego chce studiować prawo, miała zamiar odpowiedzieć, że pragnie pójść w ślady matki, która była pierwszą studentką prawa w Polsce. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: piołun, 1992 |
|
|
[...] koleżanka zamierza zdawać na prawo na Uniwersytet Gdański i chodzi na kurs, który prowadzą wykładowcy tej uczelni. źródło: NKJP: Dorota Jesionek: Rodzicielska troska czy deska ratunku, Dziennik Bałtycki, 2001-01-15 |
|
|
Moim drugim fakultetem było prawo. Studia zbiegły się [...] z konkursem do telewizji. Do ukończenia zostały mi wtedy tylko trzy egzaminy. Niestety, nigdy potem prawa nie skończyłem. źródło: NKJP: trollbarbatus: Uniwersytet Warszawski da się lubić, Dlaczego?, 2009-08-22 |
|
|
[...] jestem już przemęczona tym uczeniem, ale jestem na prawie na UW i nie będzie tak łatwo. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.d wydział
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia
Cytaty
|
Siedział co prawda w ławach dla publiczności, ale nie ukrywał, że jest dziekanem prawa UJ [...]. źródło: NKJP: Księga czasu profesora W.M. Bartla, Dziennik Polski, 2002-11-18 |
|
|
Dwa lata temu na [...] pomysł płatnych studiów wpadły władze prawa Uniwersytetu Warszawskiego. źródło: NKJP: Małgorzata Wyszyńska: Płatny wolny słuchacz, Gazeta Wyborcza, 1994-10-07 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. zasada postępowania
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego
Cytaty
|
- Jest w Rosji takie określenie [...], które oznacza złodzieja nieprzestrzegającego praw obowiązujących nawet wśród złodziei - powiedział „Gazecie” zastępca red. naczelnego tygodnika „Moskowskije Nowosti” [...]. źródło: NKJP: Andrzej Łomanowski: Jelcyn wyrzucił generała Lebiedzia, Gazeta Wyborcza, 1996-10-18 |
|
|
W czasach zamętu prawa moralne są jedynym oparciem i drogowskazem dla poszukiwań wyjścia z sytuacji trudnych i beznadziejnych. źródło: NKJP: Piotr Tutak: Polityka: etos polityka, Magazyn Puls Studenta, nr 14, 1999-06 |
|
|
Interesowałaby mnie analiza praw obowiązujących przy stolikach literacko-artystycznej cyganerii; roli postaci centralnej, dokoła której zbiera się towarzystwo; podziału na uczestników stałych i dochodzących; miejsc zajmowanych przez poszczególnych uczestników spotkań [...]. źródło: NKJP: Janusz Minkiewicz: Bilans osobisty, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
3. możliwość
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | uprawnienie |
Połączenia
- demokratyczne, konstytucyjne, ustawowe; niepisane; bezwzględne, fundamentalne, niezaprzeczalne, pełne prawo; jednakowe, równe; elementarne, podstawowe prawa; prawa członkowskie, lokatorskie, pracownicze, rodzicielskie, właścicielskie, związkowe; ludzkie, obywatelskie, osobiste
- prawo decyzji, odmowy, weta, wglądu, wyboru; dziedziczenia, pierwszeństwa, pierwokupu, pierworództwa, wyłączności; azylu, obywatelstwa, pobytu; łaski; udziału w czymś, użytkowania czegoś; prawa autora, dziecka, pacjenta, rodziny, świadka, ucznia; gejów, konsumentów, lekarzy
- prawa dla kobiet; prawo do dodatku, do dywidendy, do emerytury, do nagrody, do odszkodowania, do prowizji, do rekompensaty, do renty, do spadku, do świadczeń, do ulgi, do uposażenia, do wynagrodzenia, do wypłaty, do zachowku, do zasiłku; do nauki, do pracy, do strajku, do urlopu, do wykonywania zawodu; do lokalu, do mieszkania; do informacji, do transmisji; do aborcji, do adopcji, do rodzicielstwa; do obrony, do ochrony, do opieki; do głosowania, do decydowania o czymś; do korzystania z czegoś; do nadziei; do intymności, do prywatności, do samostanowienia, do wolności; prawo z rejestracji; prawa z tytułu czegoś
- prawa i interesy, prawa i możliwości, prawa i obowiązki, prawa i obyczaje, prawa i powinności, prawa i roszczenia, prawa i swobody, prawa i wolności, prawa i zobowiązania
- obrońca, rzecznik, trybunał; obrona, ochrona; cesja, utrata; karta praw
- pozbawiony prawa
- prawo przysługuje komuś
- domagać się, żądać; odmówić, pozbawić/pozbawiać prawa; bronić; dochodzić swoich praw
- mieć, nabywać/nabyć, odzyskać, otrzymać, uzyskać/uzyskiwać, wykupić; stracić, tracić, utracić; odebrać; kwestionować, lekceważyć, zakwestionować czyjeś prawo; ograniczyć/ograniczać; szanować czyjeś prawa
- korzystać, skorzystać; zrezygnować z prawa
- walczyć o prawa
Cytaty
|
Studia medyczne ukończone w Polsce dają [...] prawo wykonywania zawodu. źródło: NKJP: Nie taka ziemia obiecana, Gazeta Wyborcza, 1994-04-22 |
|
|
Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć - tak długo, dopóki nie ranisz innych. źródło: NKJP: Maria Król-Fijewska: Stanowczo, łagodnie, bez lęku, 1992 |
|
|
Gotowy od maja, odnoszący się do konkretnych przepisów zbiór praw i obowiązków żołnierzy nie wszedł nawet pod obrady kierownictwa MON. źródło: NKJP: Paweł Wroński: Wojsko dostanie Kartę żołnierza, Gazeta Wyborcza, 1995-11-09 |
|
|
Procesy toczyły się w trybie niejawnym, a oskarżeni nie mieli prawa do obrony. źródło: NKJP: Kazimierz Moczarski: Rozmowy z katem, 1977 |
|
|
Celem stowarzyszenia jest ochrona praw uczniów i ich rodziców, uświadomienie rodzicom ich roli w szkole, potrzeby uczestnictwa w życiu szkolnym oraz upowszechnienie wiedzy o prawach i obowiązkach rodziców. źródło: NKJP: (G.W.): Rodzice dyżurują, Dziennik Bałtycki, 2001-02-07 |
|
|
Na osiedlu im. Władysława Jagiełły jest 148 dźwigów. Większość ma ponad dwadzieścia lat. - Dlatego takie awarie mają prawo się zdarzyć [...]. źródło: NKJP: (TJ): Dwa tygodnie bez windy, Express Ilustrowany, 2003-04-05 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
Składnia
|
+ | prawo | + |
(do CZEGO)
|
|
|
+ | prawo | + |
(CZEGO)
|
|
|
+ | prawo | + |
(CZYJE)
|
4. naukowe
Definicja
Noty o użyciu
Używane często jako składnik terminów z zakresu różnych dyscyplin naukowych, np. prawo zachowania masy, prawo Zipfa, Prawo joule'a-Lenza.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | zasada |
Połączenia
- odwieczne prawo; nieubłagane, niewzruszone; uniwersalne prawa; prawo biologiczne, fizyczne, logiczne, naukowe
- prawo ciążenia, dynamiki, grawitacji; analogii, przyczyny i skutku; prawa biologii, fizyki, logiki, mechaniki, natury, przyrody
- podlegać prawom
Cytaty
|
Zgodnie z prawami przyrody roślina żyje głównie dzięki korzeniom czerpiącym życiodajne soki z ziemi. źródło: NKJP: Urszula Janicka-Krzywda: Powrót do korzeni, Wychowawca, 2002-04 |
|
|
[...] w świetle praw biologii śmierć, czy raczej umieranie, jest procesem rozciągniętym w czasie. źródło: NKJP: Andrzej Nestorowicz: Śmierć mózgu, śmierć człowieka, Wiedza i Życie, nr 1, 1996 |
|
|
O Keplerze [...] wiadomo na ogół, iż jest odkrywcą trzech praw opisujących ruch planet [...]. źródło: NKJP: Michał Tempczyk: Teoria chaosu a filozofia, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | prawo |
prawa |
|
| D. | prawa |
praw |
|
| C. | prawu |
prawom |
|
| B. | prawo |
prawa |
|
| N. | prawem |
prawami |
|
| Ms. | prawie |
prawach |
|
| W. | prawo |
prawa |
Składnia
|
|
+ | prawo | + |
(CZEGO)
|
|
|
+ | prawo | + |
(JAKIE)
|