UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

czarny I

przymiotnik

Chronologizacja

1242, Leszek Bednarczuk, Początki i pogranicza polszczyzny, 2018

Pochodzenie

psł. *čŕ̥nъ

1. kolor

Definicja

mający kolor węgla kamiennego, smoły

Noty o użyciu

Wyraz używany jako składnik terminów zoologicznych i botanicznych, np. topola czarna, borówka czarna, niedźwiedź czarny, bocian czarny.
Wyrazy używany w lm. w znaczeniu rzeczownikowym: czarne pionki w szachach lub warcabach.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Połączenia

czarny frak, garnitur, pas, smoking, strój, surdut; kir; samochód; kot, pies; kawior; atrament, tusz; dym; krzyż; szlak; kolor; czarna aktówka, kominiarka, kurtka, bielizna, opaska, sukienka, suknia, sutanna, torebka; zasłona; skóra; limuzyna; jagoda, porzeczka; herbata; chorągiew, flaga; farba; barwa; czarne niebo; czarne brwi, oczy, włosy; buty, figi, perły, rękawiczki, spodnie
czarny od sadzy
czarny jak heban, jak kruk, jak noc, jak sadza, jak smoła, jak węgiel
czarny i biały; czarny i czerwony

Cytaty

	Jest w czarnej sukni, gołe ramiona przykryła czarną kaszmirową chustą, usta lekko ubarwiła szminką, czego zwykle nie robi, wygląda ładnie. źródło: KWSJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002
	Ubierała się [...] z wielkim zacięciem artystycznym. Gęste, czarne włosy upinała wysoko w zwój warkoczy, przeplatając je kawałkami kolorowego lnu. źródło: KWSJP: Bomba z kokardą, Dziennik Polski, 1998-03-06
	Wnętrze łazienki było dziwaczne. [...] W pierwszym momencie przeraziła mnie trochę czarnego koloru wanna przy czerwonej tapecie w czarne liście paproci [...]. źródło: KWSJP: Krystyna Nepomucka: Miłość niedoskonała, 1978
	Idzie powoli w stronę czarnej limuzyny, przy której stoi umundurowany szofer. źródło: KWSJP: Joanna Rudniańska: Miejsca, 1999
	Wymywane od stuleci ściany, gładkie, wypolerowane, lśniły niby najczarniejszy heban, inkrustowany białymi żyłkami, pełne rynienek, żłobków, ostrzy i wapiennych igieł, wciąż ostrzonych przez krople sypiące się z góry. źródło: KWSJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1972

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

2. tunel

Definicja

nieoświetlony i przez to bardzo ciemny

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

ciemny

Połączenia

czarny otwór; korytarz, pokój, tunel; czarna otchłań, dziura; grota, pieczara; noc

Cytaty

	Był sam w obszernym, czarnym pokoju. [...] niektóre przedmioty w pokoju: krzesła, dwa rzeźbione kredensy, wystąpiły z cienia, ich powierzchnie stały się widoczne. Janusz zrozumiał, że dniało. źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962
	Jak ociemniały w swoim domu, znajdowałem w bunkrze nawet pośród najczarniejszej nocy otwór wejściowy. źródło: KWSJP: Stanisław Dobiasz: Nienawidzę Seneki, 1984
	Noc, która nadeszła, czarna i bezgwiezdna, wydawała się wcieloną rozpaczą. źródło: KWSJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949
	Wejście do czarnej groty i malutka biała plamka na końcu ciemności. I nagle cholernie zachciało mi się przebiec przez jaskinię i wejść w to światło. źródło: KWSJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997
	No i już brama. Czarny tunel, gdzie czuć kałem i moczem, rozjeżdżonym nawozem końskim. źródło: KWSJP: Władysław Ogrodziński: Ulica zwana Bystrą, 1985

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

3. las

Definicja

odcinający się od jaśniejszego tła swym ciemnym kolorem

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Połączenia

czarny dom, mur; brzeg; las, sad; czarna postać; wieża; czarne góry, skały; drzewa, krzewy

Cytaty

	Na tle ciemniejącego nieba, rozświetlonego u dołu resztkami słońca, co dawno już zapadło pod horyzont, rysują się ostro czarne drzewa i krzaki. źródło: KWSJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem: (Francja 1940-1944), 1957
	drogę pomiędzy zaprzęgami pierwszego i drugiego plutonu, wykręcił. Krótki tętent galopu, szelest krzaków, potrącanych w skoku nogami wierzchowca. Zerwałem się z miejsca. Z podziwem i nieokreślonym uczuciem zazdrości patrzyłem, jak gna na przełaj przez łąki, trzepiąc niepoprawnie łokciami, coraz czarniejszy na tle rozpalonego wieczorną łuną nieba. źródło: KWSJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955
	[...] wpatrywały się w białą równinę i jej przeciwległy kraniec, w czarne sady i płoty, w małe, przysiadłe na śniegu czarne domy i w dymy, które zaraz po przemknięciu frontu zaczęły wychodzić z kominów. źródło: KWSJP: Julian Kawalec: Ukraść brata. Oset, 1985
	[...] na szczęście w oddali widać było czarny brzeg lądu, pokryty na wzniesieniach błękitnym lodem i śniegiem. źródło: KWSJP: Aleksander Jakowlew: Roald Amundsen, 1952
	Gdy znudziły mu się podróże po suficie, patrzył za okna, gdzie przez chmury przeświecało niskie słońce postrzępione o grzebień czarnych lasów na horyzoncie. źródło: KWSJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1954

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

4. od pyłu

Definicja

bardzo mocno zabrudzony

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

brudny

Połączenia

czarna twarz; pościel; szmata; izba; woda; czarne okna, szyby; nogi, palce, paznokcie, stopy
czarny od brudu; od błota, od dymu, od gnoju, od kurzu, od potu, od pyłu, od sadzy, od smaru, od spalin, od ziemi

Cytaty

	Widać przybywali z daleka, bo wynędzniali byli bardzo, a bose nogi mieli spękane i czarne od pyłu wielu dróg. źródło: KWSJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951
	Oficerowie tutejszego dywizjonu lotniczego jakoś nie mają ochoty pokazać nam swoich samolotów: widziałem tylko jedną maszynę Breguet XIV, której zapewne nie zdążyli ukryć w rozlatującym się drewnianym hangarze. Była czarna od spalin i smarów... źródło: KWSJP: Janusz Meissner: Wiatr w podeszwach, 1976
	Nie pościelone łóżko, poduszki i pierzyna czarne od brudu, od lat nie przewlekane, na stole kupa odpadków, podłoga zaścielona warstwą śmieci na cal grubą. źródło: KWSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963
	Zdjął buty, aby wejść na stół, a moja norweska koleżanka pyta: „Właściwie to po co ty te buty zdejmujesz, skoro nogi masz jeszcze czarniejsze?” [...]. źródło: Internet
	Pluskałem się z rozkoszą w ciepłej wodzie, która przybrała wkrótce kolor płynnego błota. [...]. Wypuściłem czarną wodę i zacząłem oblewać się prysznicem. źródło: KWSJP: Jerzy Stefan Stawiński: Smutnych losów, 1986

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

5. niewolnik

Definicja

należący do rasy ludzi o najciemniejszym ze wszystkich kolorze skóry

Noty o użyciu

Używane często w znaczeniu 'czarny człowiek'.
Zapisywane także dużą literą: Czarny.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	czarnoskóry
	antonimy:	białoskóry
	hiperonimy:	kolorowy

Połączenia

czarny człowiek, mężczyzna; mieszkaniec, obywatel; Amerykanin; niewolnik; kandydat; aktor, muzyk, pastor, student; czarna dziewczyna, kobieta; piękność; modelka, śpiewaczka; biedota; ludność, społeczność; rasa; mniejszość, większość; czarne dzieci

Cytaty

	Do antywojennych wystąpień studentów dołączyły protesty czarnej społeczności walczącej o równouprawnienie. źródło: KWSJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem: kronnika czasów popkultury, 2000
	Dziadek Jakuba Waringa był człowiekiem obłąkanym i straconym, Irlandczykiem z pochodzenia, lecz Amerykaninem z wyboru, który poślubił czarną kobietę [...]. źródło: KWSJP: Kathryn Johnston Noyes: Drabina Jakubowa, 1969
	[...] porzucił wielką karierę artystyczną i na przeszło 50 lat osiadł w Afryce, w Gabonie, by tam prowadzić szpital dla miejscowej czarnej ludności. źródło: KWSJP: Kazimierz Żygulski: Wartości i wzory kultury. Rozważania socjologa, 1975
	[...] nie żyje już większość czarnych dzieci z monstrualnie wzdętymi brzuchami, które oglądaliśmy na zdjęciach z Biafry. źródło: KWSJP: Teodor Krzysztof Toeplitz: Mój wybór: rzeczy mniejsze, 1998
	Wchodzący w tym tygodniu na ekrany „Amistad” jest opowieścią o grupie czarnych niewolników wiezionych do Ameryki. źródło: KWSJP: Rekordowy Spielberg, Dziennik Polski, 1998-02-24

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

6. rap

Definicja

związany z ludźmi należącymi do rasy o najciemniejszym ze wszystkich kolorze skóry

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka prądy, kierunki i kategorie artystyczne

Połączenia

czarny blues, hip-hop, jazz, rap, soul; czarna literatura, muzyka; Ameryka; czarne kino; czarne klimaty; korzenie

Cytaty

	Upraszczając, jedyną czarną muzyką, jaką szanowali punkrockerzy, była muzyka z Jamajki, a jedynym rockiem białych, jakiego słuchali Jamajczycy, był punk rock. źródło: KWSJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem: kronnika czasów popkultury, 2000
	Nie poważę się objąć barbarzyńskiej Europy i czarnej Afryki wspólnym horyzontem porównawczej refleksji. Nie mam niezbędnej po temu wiedzy ani kwalifikacji warsztatowych historyka-afrykanisty, ani obycia z etnologią. źródło: KWSJP: Karol Modzelewski: Barbarzyńska Europa, 2004
	Co sądzicie o czarnym rapie? Bo ja, mimo iż znam dużo czarnego rapu, to wolę jednak polski, normalny hip hop. źródło: Internet
	John Singleton do tej pory niezwykle sprawnie poruszał się w czarnych klimatach wielkomiejskich przedmieść. Jego gorzki, brutalny dramat „Chłopaki z sąsiedztwa” [...] był wymowną ilustracją podmiejskiego piekiełka murzyńskich gett. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

7. scenariusz

Definicja

pesymistyczny i złowróżbny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	pesymistyczny
	antonimy:	różowy

Połączenia

czarny sen; scenariusz; czarna liczba, statystyka; wizja; czarne proroctwo; przeczucie; czarne myśli; prognozy, przewidywania, przepowiednie

Cytaty

	Króla nachodziły czarne myśli. Zwierzył się Johannowi Tollowi, że chyba będzie musiał zrzec się korony, a może nawet zostanie oddany pod sąd. źródło: KWSJP: Zbigniew Góralski: Stanisław August w insurekcji kościuszkowskiej, 1988
	Nie ma powodu, żeby wychwalać PRL, w swoim czasie otwarcie krytykowałem ten system, ale w najczarniejszych snach nie sądziłem, że nowa Polska nie będzie szanować obywatela i samą siebie. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Rozsądek i okolice: Obywatele czy poddani?, Tygodnik Ciechanowski, 2002-06-27
	Wbrew czarnym przewidywaniom służba zdrowia weszła w rok 1993 w trochę lepszej kondycji finansowej niż w 1992 roku. źródło: NKJP: Agata Nowakowska i Korespondenci: Szpitale leczą (się), Gazeta Wyborcza, 1993-01-06
	Setki tysięcy mieszkańców województwa pozbawionych jest opieki lekarskiej. Tak czarną wizję przedstawił publicznie poseł [...]. Jak faktycznie wygląda sytuacja w podkarpackiej służbie zdrowia? źródło: KWSJP: (TOP): NFZ a humanitaryzm, Dziennik Polski, 2004-01-06
	A ile może stracić Nowy Targ? W najczarniejszym scenariuszu oczyszczalnię wraz z 65 kilometrami sieci wodnej i 80 kilometrami sieci kanalizacyjnej [...]. źródło: KWSJP: (ASZ): Ispowskie dylematy - cz. II, Dziennik Polski, 2004-01-26

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

8. okres

Definicja

tragiczny i pełen nieszczęść

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	ciemny
	antonimy:	jasny

Połączenia

czarny poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek; dzień, miesiąc, moment, okres, weekend; horror, kryminał; czarna środa, sobota, niedziela; chwila; historia, przeszłość, przyszłość; seria; komedia, satyra

Cytaty

	Wygrywa — rzecz jasna — cynizm jako silniejszy. Za późno jednak, więc daremnie. Ale daremna — bo moralnie skażona — okazała się także szlachetność! Nie ma więc w tej czarnej komedii zwycięzców. źródło: KWSJP: Jan Błoński: Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka, 1995
	W rozgrywkach tych zwyciężył w końcu popierany przez Rosję i Stolicę Apostolską elektor saski, który [...] zasiadł na tronie polskim jako król August II. Rozpoczął się najczarniejszy okres w dziejach dawnej Rzeczypospolitej. źródło: KWSJP: Jarema Maciszewski: Szlachta polska i jej państwo, 1986
	[...] w Ameryce przełomowe daty nie dotyczą ani I, ani II wojny światowej, tylko są to: wojna domowa, wielki kryzys i to katharsis moralne, jakie przeżyto za sprawą Wietnamu, a teraz doszedł czarny dzień 11 września. źródło: KWSJP: Janusz Tazbir: Silva rerum historicarum, 2002
	Gdy ktoś, kto nie jest snobem, straci kogoś ze swoich najbliższych, nic pocieszyć go nie zdoła. Ale ty, moja miła snobeczko, i w tych czarnych momentach znajdziesz pociechę, którą ci dadzą telegramy od twoich znajomych z „high-life'u” i wizyty kondolencyjne hrabin [...]. źródło: KWSJP: Magdalena Samozwaniec: Tylko dla kobiet, 1957

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

9. bohater

Definicja

zły, niegodziwy i odrażający

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

czarny bohater; czarna postać; siła; legenda; niewdzięczność; plama na honorze; czarne moce

Cytaty

	Warto przy tym zwrócić uwagę na wprowadzenie przez twórców tego filmu wątku prawie zupełnie nieznanego w tradycyjnych westernach: solidarnej, przyjaznej, wspólnie prowadzonej walki trzech białych i jednego czarnego bohatera. źródło: KWSJP: Jola Czaderska-Hayek: Mój Hollywood, 1990
	Mecenas zużywa tyle wysiłku w moim interesie, a ja odpłacam mu czarną niewdzięcznością zakochując się w jego narzeczonej. źródło: KWSJP: Marcin Wolski: Enklawa. Neomatriarchat. Świnka, 1982
	[...] metropolita-arcybiskup koloński, kanclerz Imperium Rzymskiego, natarczywie, namiętnie błagał o wezwanie czarnych mocy. źródło: KWSJP: Teodor Parnicki: Srebrne orły. Powieść historyczna, 1945
	Jeśli już ujawniać, to ujawniać wszystko, wyrzucać z siebie przed oczy czytelnika [....] każdy, nawet najbardziej kompromitujący przejaw własnej uległości wobec kuszącego nas zła, każdy, najczarniejszy nawet grzech. źródło: KWSJP: Stanisław Barańczak: Poezja i duch uogólnienia, 1996

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna
D.	czarnego	czarnego	czarnego	czarnego	czarnej
C.	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnemu	czarnej
B.	czarnego	czarnego	czarny	czarne	czarną
N.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarną
Ms.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym	czarnej
W.	czarny	czarny	czarny	czarne	czarna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarni	czarni	czarne	czarne
D.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
C.	czarnym	czarnym	czarnym	czarnym
B.	czarnych	czarnych	czarnych	czarne
N.	czarnymi	czarnymi	czarnymi	czarnymi
Ms.	czarnych	czarnych	czarnych	czarnych
W.	czarni	czarni	czarne	czarne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	czarniejszy	czarniejszy	czarniejszy	czarniejsze	czarniejsza
D.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszej
C.	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszemu	czarniejszej
B.	czarniejszego	czarniejszego	czarniejszy	czarniejsze	czarniejszą
N.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszą
Ms.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	czarniejsi	czarniejsi	czarniejsze	czarniejsze
D.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych
C.	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym	czarniejszym
B.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejsze
N.	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi	czarniejszymi
Ms.	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych	czarniejszych

Składnia

	+	czarny	+
szyk: neutralny

Frazeologizmy

bez czarny
bocian czarny
borówka czarna
czarna jagoda
Czarna Afryka
czarna dziura
czarna godzina
czarna kawa
czarna lista
czarna księga
czarna magia
czarna melancholia
czarna msza
czarna ospa
czarna owca
czarna pantera
czarna polewka
czarna procesja
czarna reakcja
czarna robota
czarna rozpacz
czarna skrzynka
czarna sotnia
czarna śmierć
czarna teczka
czarna wdowa
czarne chmury gromadzą się
czarne chmury zbierają się nad kimś/czymś
czarne chmury zgromadziły się nad kimś/czymś
czarne chmury zebrały się nad kimś/czymś
czarne chmury pojawiły się nad kimś/czymś
czarne chmury zawisły nad kimś/czymś
czarne koszule
Czarne Pantery
czarne złoto
czarny charakter
czarny chleb
czarny humor
czarny koń
Czarny Ląd
Czarny Kontynent
czarny lód
czarny lud
czarny marsz
czarny piątek
czarny PR
czarny pijar
czarny piar
czarny rynek
czarny salceson
czarny sport
czarny zwierz
dzięcioł czarny
kormoran czarny
ktoś jest w dupie
ktoś jest w czarnej dupie
ktoś ma czarne podniebienie
lulek czarny
mała czarna
olsza czarna
rybitwa czarna
smutnica czarna
w czarnych barwach
w czarnych kolorach
wrona czarna

Przysłowia

W nocy wszystkie koty są czarne

Data ostatniej modyfikacji: 23.03.2025