UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

małżonek

Chronologizacja

1 połowa XVI w., SPXVI

Pochodzenie

st.czes. malžen

z psł. *malъžena 'mąż i żona, małżonkowie'

Forma prasłowiańska jest częściową kalką st.-w.-niem. mâlwîp 'małżonka', gdzie st.-w.-niem. mâl 'małżonek', zaś st.-w.-niem. wîp 'żona' zastąpiono rodzimym tłumaczeniem žena 'żona'. Całe złożenie zinterpretowano powtórnie na gruncie słowiańskim jako 'żona' (ze względu na drugi człon) i w związku z tym wtórnie dotworzono formę męską *malъženъ, skąd st.czes. malžen (Bor)

1. mąż

Definicja

książk. 
mąż - mężczyzna będący w związku małżeńskim

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny

Relacje znaczeniowe

synonimy:  małż, mąż, mężulek, mężunio, mężuś, stary II, ślubny II

Połączenia

  • młody; były, przyszły; prawowity, ślubny; szanowny małżonek
  • zdrada małżonka

Cytaty

[...] współczuł Ilse, bo wybrała sobie za małżonka człowieka całkowicie nieodpowiedzialnego, który naraził ją swoim dzisiejszym wyskokiem na nieobliczalne konsekwencje [...].

źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003

Zaraz po ślubie, na życzenie małżonka, Emmy opuściła teatr w teatrze i w życiu swoim teatr budować zaczęła ogromny.

źródło: NKJP: Janusz Rudnicki: Mój Wehrmacht, 2004

[...] jest niemalże regułą, że kiedy kobieta występuje o orzeczenie rozwodu, zarzucając swojemu mężowi skrajny alkoholizm, to jej małżonek jest przeciwny rozwodowi.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 17.01.1996

W dodatku gdzieś w tle musiał tkwić małżonek Księżnej Karoliny, właściciel wszystkich bram, pergoli, wanien z hydromasażem i reszty bajerów, Arcyksiążę von Piernick.

źródło: NKJP: Piotr Siemion: Finimondo, 2004

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. małżonek
 małżonkowie
 ndepr
małżonki
 depr
D. małżonka
 małżonków
C. małżonkowi
 małżonkom
B. małżonka
 małżonków
N. małżonkiem
 małżonkami
Ms. małżonku
 małżonkach
W. małżonku
 małżonkowie
 ndepr
małżonki
 depr

Składnia

bez ograniczeń + małżonek +
CZYJ
bez ograniczeń + małżonek +
KOGO

2. mąż lub żona

Definicja

urzęd. 
albo mąż, albo żona (w stosunku do drugiej osoby)

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny

Relacje znaczeniowe

synonimy:  współmałżonek

Połączenia

  • rozwiedziony, separowany małżonek
  • małżonek podatnika, spadkodawcy
  • dochody, opodatkowanie; śmierć małżonka
  • zasiłek na małżonka
  • rozliczanie się z małżonkiem
  • rozliczać się z małżonkiem

Cytaty

Wybierając opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej podatkiem liniowym podatnik traci możliwość wspólnego opodatkowania z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca małoletnie dziecko.

źródło: NKJP: (w): Liniowy stał się modny, Nowiny Raciborskie, 2005-04-05

[...] w przypadku braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy [...].

źródło: NKJP: Wieści gminne, Nowiny Raciborskie, 2008-12-16

Należy zauważyć, że radca prawny, podobnie jak adwokat, nie będzie mógł wykonywać zawodu, jeżeli jego małżonek pełni funkcję sędziego [...].

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 23.01.1997

Zgodnie z art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonek pozostający w niedostatku, a nie ponoszący winy za rozkład pożycia, może żądać od drugiego małżonka dostarczenia środków na utrzymanie [...].

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.02.1995

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. małżonek
 małżonkowie
 ndepr
małżonki
 depr
D. małżonka
 małżonków
C. małżonkowi
 małżonkom
B. małżonka
 małżonków
N. małżonkiem
 małżonkami
Ms. małżonku
 małżonkach
W. małżonku
 małżonkowie
 ndepr
małżonki
 depr
Data ostatniej modyfikacji: 20.11.2020
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN