UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

rozpuścić

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozpuszczę
 rozpuścimy
2 os. rozpuścisz
 rozpuścicie
3 os. rozpuści
 rozpuszczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozpuściłem
+(e)m rozpuścił
 rozpuściłam
+(e)m rozpuściła
 rozpuściłom
+(e)m rozpuściło
 rozpuściliśmy
+(e)śmy rozpuścili
 rozpuściłyśmy
+(e)śmy rozpuściły
2 os. rozpuściłeś
+(e)ś rozpuścił
 rozpuściłaś
+(e)ś rozpuściła
 rozpuściłoś
+(e)ś rozpuściło
 rozpuściliście
+(e)ście rozpuścili
 rozpuściłyście
+(e)ście rozpuściły
3 os. rozpuścił
 rozpuściła
 rozpuściło
 rozpuścili
 rozpuściły

bezosobnik: rozpuszczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozpuśćmy
2 os. rozpuść
 rozpuśćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozpuściłbym
bym rozpuścił
 rozpuściłabym
bym rozpuściła
 rozpuściłobym
bym rozpuściło
 rozpuścilibyśmy
byśmy rozpuścili
 rozpuściłybyśmy
byśmy rozpuściły
2 os. rozpuściłbyś
byś rozpuścił
 rozpuściłabyś
byś rozpuściła
 rozpuściłobyś
byś rozpuściło
 rozpuścilibyście
byście rozpuścili
 rozpuściłybyście
byście rozpuściły
3 os. rozpuściłby
by rozpuścił
 rozpuściłaby
by rozpuściła
 rozpuściłoby
by rozpuściło
 rozpuściliby
by rozpuścili
 rozpuściłyby
by rozpuściły

bezosobnik: rozpuszczono by

bezokolicznik: rozpuścić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozpuściwszy

gerundium: rozpuszczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozpuszczony

odpowiednik aspektowy: rozpuszczać

Pochodzenie

Zob. puścić

1. sok w wodzie

Definicja

spowodować połączenie się czegoś z cieczą tak, że powstała jednolita substancja

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Cytaty

Rozpuść kawę w mleku, dodaj cukier, lody i cynamon, wymieszaj w mikserze aż do spienienia. Smacznego!

źródło: NKJP: Cosmodieta, Cosmopolitan nr 10, 2000

[...] dziadek Sobek [...] każdej wiosny skrapiał kwitnące jabłonki wodą z rozpuszczonym miodem po to, żeby wszystkie zabłąkane w okolicy roje pszczele zbierać do parcianego worka i powiększać swoją, i tak już ogromną, pasiekę.

źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: Półbaśnie, 1976

Natalia przyniosła z miasta flakonik z jakimś środkiem i dwie strzykawki. Białe pastylki rozpuściła w wodzie , tym roztworem napełniła strzykawki.

źródło: NKJP: Halina Stęplówna: Zbrodnia w Pabianicach, Express Ilustrowany, 2003-06-27

Dzisiaj tabletkę rozpuściłam w herbatce i dziecko zaczęło pluć herbatką [...].

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
CO + w CZYM

2. lód

Definicja

ogrzawszy ciało stałe, spowodować, że zamieniło się w ciecz

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z przyrządzaniem jedzenia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  roztopić, stopić

Połączenia

  • rozpuścić masło; lód, śnieg

Cytaty

Na dużej patelni rozpuść masło, dodaj łyżkę oliwy, posiekany czosnek i podsmażaj około minuty.

źródło: NKJP: Maja Stella-Sawicka: Na pożarcie, czyli studenci do garnków, Dziennik Polski, 2006-05-18

[...] pogoda była niezła, a słońce rozpuściło śnieg na niektórych drogach.

źródło: NKJP: (TC): Ciężkie chwile podróżnych na przystankach, Dziennik Łódzki, 2004-11-20

Masło i czekoladę roztopić. Ubite żółtka połączyć z rozpuszczoną czekoladą.

źródło: NKJP: (AGA): Dzieci ją uwielbiają, Dziennik Bałtycki, 1999-05-27

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
CO

3. osad

Definicja

zniszczyć coś twardego lub trudnego do usunięcia, rozbiwszy to na bardzo małe części

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Cytaty

Jeśli pacjent trafi do specjalistycznego ośrodka [...], otrzyma dożylnie specjalny lek, którego zadaniem będzie rozpuszczenie skrzepu zamykającego światło naczynia lub powodującego zator [...].

źródło: NKJP: Maria Zawała: Wyścig z czasem, Dziennik Zachodni, 2006-08-05

Przegroda powstała z naniesionych przez rzekę cząsteczek węglanu wapnia z rozpuszczonej skały wapiennej.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1972

Zaczęliśmy od biosfery lądowej, obecnie ingerujemy coraz bardziej w życie oceanów. Stają się one coraz bardziej kwaśne, a to może się skończyć rozpuszczeniem osadów wapiennych na dnie mórz.

źródło: NKJP: Andrzej Hołdys: A po nas osad, Polityka, 2008-03-29

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
CO

4. włosy

Definicja

spowodować, że coś przestało być związane lub zapięte

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Pielęgnacja ciała czynności związane z pielęgnacją ciała i ich efekty

Połączenia

  • rozpuszczone włosy

Cytaty

Już następnego dnia po Twoim pojawieniu się zmieniłam uczesanie. Rozpuściłam włosy, przy uszach spinając spinkami.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Listy miłości, 2008

Gdy im się kazano rozebrać, Żenia rozpuściła warkocze, żeby osłonić swą nagość.

źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Drohobycz, Drohobycz, 1997

[...] mama zapuszczała swoje siwe włosy chyba przez dwa lata... Codzienne upinanie koka było dosyć męczące... Wreszcie któregoś dnia po umyciu włosów ukazała mi się z rozpuszczoną białą grzywą [...].

źródło: NKJP: Krystian Lupa: Podglądania, 2003

W progu stanęła Magda. W różowym szlafroczku, z rozpuszczonymi włosami i bez makijażu wyglądała niemal dziecinnie.

źródło: NKJP: Irena Matuszkiewicz: Czarna wdowa atakuje, 2009

Ruchliwy cień Dębskiego w rozpuszczonym niechlujnie płaszczu zniknął gdzieś z czoła kolumny, zapomniano o nas znowu, pozostawiono nas bez słowa wyjaśnienia czy rozkazu.

źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
CO

5. wieści

Definicja

przekazać określoną informację wielu osobom, w różnych miejscach i w różnym czasie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

  • rozpuścić plotkę, pogłoski, wieści

Cytaty

Podczas odwiedzin jakimś cudem udało się mu zmylić czujność strażników, wmieszać się w tłum odwiedzających i spokojnie opuścić więzienie. Później rozpuścił plotkę, że uciekł z sali sądowej w todze adwokata.

źródło: NKJP: (EM): Gubi ich pewność siebie, narkotyki i mocne trunki, Express Ilustrowany, 2001-12-11

Niedawno ktoś rozpuścił wiadomość, że już można kupować płytę z muzyką do filmu. Tymczasem jej oficjalną premierę zapowiedziano dopiero na dziś.

źródło: NKJP: Mariola Woszkowska: W oczekiwaniu na hobbitów, Trybuna Śląska, 2001-11-20

Rozpuszczono pogłoski, że wódz powstania, które wstrząsnęło potęgą Brytyjczyków w Ameryce Północnej, jest opłacany przez swoich niedawnych wrogów.

źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
CO

6. ludzi do domów

Definicja

pozwolić lub kazać jakimś ludziom lub zwierzętom się rozejść

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Cytaty

Nie mieliśmy innego wyjścia, albo rozpuścić dzieci do domów i zamknąć internat - musiałyby wynajmować drogie stancje, albo wynająć obiekt agencji.

źródło: NKJP: (KF): Agencja w internacie, Gazeta Krakowska, 2002-11-22

Na rozkaz Rzewuskiego unieruchomiono natychmiast wszystkie fabryki horodnickie i rozpuszczono kilka tysięcy robotników.

źródło: NKJP: Marian Brandys: Nieznany Książę Poniatowski, 1960

Nauczyciele odetchną, wykorzystując [...] dwumiesięczny urlop. [...] Poza tym muszą odreagować wszystkie dyżurne zarzuty, jakie pojawiały się na różnych łamach i antenach, [...] że rozpuścili dzieci po polach, łąkach i ulicach na dwa tygodnie przed zakończeniem szkolnego roku.

źródło: NKJP: Marek Niedźwiecki: Pani, panu - dziękujemy..., Dziennik Łódzki, 2002-06-21

– Wypuściłem samiczki, samczyki czekają [...]. Po godzinie lotu rano i po południu im wystarczy. Potem wracają – na jedzenie. Nie mogę ich rozpuścić, bo tu w lesie jastrząb na jastrzębiu.

źródło: NKJP: Oskar Filipowicz: Ptasi alarm w Pyrzowicach, 2001-01-26

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
KOGO/CO + GDZIE

7. dziecko

Definicja

pot. 
zepsuć kogoś swoją uległością wobec niego, spełnianiem wszystkich jego potrzeb i zachcianek

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:  rozpieścić
hiperonimy:  zepsuć

Połączenia

  • rozpuścić bachora, dziecko

Cytaty

Rozpuściliśmy młodzież i dlatego nie ma respektu przed nauczycielem. Czas to zmienić.

źródło: NKJP: Beata Terczyńska: Godzina policyjna dla uczniów..., Nowiny, 2006

Waszemu chłopakowi, Stopina, ojca brakuje. Za słabą rękę macie... Wszyscyście bachory rozpuścili. Kto to widział, żeby dzieci ze szkoły uciekały?

źródło: NKJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1954

[...] mieliśmy na głowię Monikę, która okazała się przemądrzałym i okropnie rozpuszczonym dzieckiem. Nie sposób było przy niej ani rozmawiać, ani grać w brydża, ani nawet spokojnie poczytać.

źródło: NKJP: Zofia Milska-Wrzosińska: Bezradnik, 2009

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
KOGO

8. majątek

Definicja

pot. 
wydać pieniądze na rzeczy niepotrzebne

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przepuścić, przetańcować, puścić

Cytaty

Potomek, któremu dostatek spadł na głowę po rodzicu, [...] ląduje na ulicy, gdy majątek tatusia rozpuści.

źródło: NKJP: Internet

Wydrukowanie plakatów, wynajęcie sal na spotkania z mieszkańcami przecież kosztuje. Nie możemy pozwolić sobie na rozpuszczenie zebranych pieniędzy już teraz [...].

źródło: NKJP: Martwa kampania, Dziennik Polski, 2002-10-01

Składnia

bez ograniczeń + rozpuścić +
CO

Frazeologizmy

ktoś nie jest z cukru
ktoś nie jest z cukru, nie rozpuści się
ktoś rozpuścił język
Data ostatniej modyfikacji: 22.10.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN