UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pyszny

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	pyszny	pyszny	pyszny	pyszne	pyszna
D.	pysznego	pysznego	pysznego	pysznego	pysznej
C.	pysznemu	pysznemu	pysznemu	pysznemu	pysznej
B.	pysznego	pysznego	pyszny	pyszne	pyszną
N.	pysznym	pysznym	pysznym	pysznym	pyszną
Ms.	pysznym	pysznym	pysznym	pysznym	pysznej
W.	pyszny	pyszny	pyszny	pyszne	pyszna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	pyszni	pyszni	pyszne	pyszne
D.	pysznych	pysznych	pysznych	pysznych
C.	pysznym	pysznym	pysznym	pysznym
B.	pysznych	pysznych	pysznych	pyszne
N.	pysznymi	pysznymi	pysznymi	pysznymi
Ms.	pysznych	pysznych	pysznych	pysznych
W.	pyszni	pyszni	pyszne	pyszne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	pyszniejszy	pyszniejszy	pyszniejszy	pyszniejsze	pyszniejsza
D.	pyszniejszego	pyszniejszego	pyszniejszego	pyszniejszego	pyszniejszej
C.	pyszniejszemu	pyszniejszemu	pyszniejszemu	pyszniejszemu	pyszniejszej
B.	pyszniejszego	pyszniejszego	pyszniejszy	pyszniejsze	pyszniejszą
N.	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszą
Ms.	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	pyszniejsi	pyszniejsi	pyszniejsze	pyszniejsze
D.	pyszniejszych	pyszniejszych	pyszniejszych	pyszniejszych
C.	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszym	pyszniejszym
B.	pyszniejszych	pyszniejszych	pyszniejszych	pyszniejsze
N.	pyszniejszymi	pyszniejszymi	pyszniejszymi	pyszniejszymi
Ms.	pyszniejszych	pyszniejszych	pyszniejszych	pyszniejszych

1. związany z pychą - cechą charakteru

Definicja

związany z pychą - cechą kogoś, kto ocenia siebie zbyt wysoko

Pochodzenie

Zob. pycha I

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	bufoniasty, dęty, dumny, nadęty, wyniosły, zarozumialski, zarozumiały
	antonimy:	skromny

Połączenia

pyszny człowiek, pan, władca

Cytaty

	Był pyszny i dumnie obnosił swą głowę, uważając się za alfę i omegę współczesnej poezji polskiej. źródło: NKJP: Tadeusz Kwiatkowski: Panopticum, 1995
	Człowiek pyszny nie patrzy na wolę Bożą, ale sam steruje swoim życiem według własnych pomysłów. źródło: NKJP: Henryk Dziadosz: Doświadczyć Boga: życie chrześcijańskie w Ćwiczeniach duchownych św. Ignacego Loyoli, 2000
	Kciuk cesarza antycznego skierowany był najczęściej ku dołowi: [...] człowiek na koniec tracił życie skutkiem jednego bezwzględnego gestu pysznego władcy. źródło: NKJP: Rozważania historyka pod choinką, Dziennik Polski, 2003-12-24
	Niniwa była pyszna, bogata, żyła w grzechu i czyniła zło, a Pan jej na żądanie Jonasza nie mógł zburzyć? źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1975

2. smaczny

Definicja

taki, którego smak ktoś uznaje za bardzo dobry

Pochodzenie

st.pol. pycha 'okazałość, wspaniałość, zbytek'

Znaczenie pyszny 'doskonały' powstało prawdopodobnie od wtórnego pycha 'doskonałość, okazałość' jako przejaw pychy 'cechy charakteru'. Było poświadczone już w polszczyźnie XVI w. Już wówczas pyszny 'wspaniały, okazały, godny podziwu, wystawny'.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie przyprawy, smaki

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	pycha II, pychota II, pychotka II
	hiperonimy:	smaczny

Połączenia

pyszny bigos, chleb, gulasz, placek, ser, serek, sos, tort, żurek; sok; deser, obiad, obiadek, poczęstunek, posiłek; smak, zapach; pyszna czekolada, grochówka, kanapka, kapusta, kiełbaska, pasta, pizza, sałatka, surówka, szarlotka, zapiekanka, zupa; herbata, kawa, woda; kolacja, zakąska; pyszne piwo; jedzenie, jedzonko, śniadanie, śniadanko; pyszne ciasta, ciasteczka, ciastka, cukierki, lody, naleśniki, pączki, pierogi, ryby, słodycze, wypieki, ziemniaczki; dania, potrawy, rzeczy
pyszny i zdrowy
bardzo pyszny

Cytaty

	Atmosferę tego miejsca współtworzy [...] herbaciarnia „U Hrabiego”, serwująca pyszne ciasta domowego wypieku. Równie smaczne jedzenie odkryłam w pensjonacie „Villa Sedan”. źródło: NKJP: Sopot - stary kurort i morze, Nowiny Raciborskie, 2004-08-24
	W domu przygotowałam skromną, ale pyszną kolację, tartę z brokułami i białe wino [...]. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005
	- Hmmm, coś niesamowicie dobrego, jakie to pyszne - można było usłyszeć od ludzi, którzy przyszli [...] na pokaz przygotowywania tradycyjnymi metodami potraw z mąki. źródło: NKJP: Roman Furciński: Wypieki z Muzeum Wsi Radomskiej, Echo Dnia, 2007-08-13
	Wafelki wedlowskie w blaszanych pudełkach, które lubił ojciec. Rzeczywiście pyszne. Takiego smaku nigdzie już nie zaznałam. źródło: NKJP: Ewa Berberyusz: Moja teczka, 2006

3. podobający się

Definicja

taki, który się komuś bardzo podoba

Pochodzenie

st.pol. pycha 'okazałość, wspaniałość, zbytek '

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

cudowny, obłędny

Połączenia

pyszny pomysł, żart; humor; pyszna anegdota, niespodzianka, zabawa; pyszne dialogi

Cytaty

Cieszę się, że zdążył [...] opowiedzieć pyszną anegdotę, jak przejadł się tłustą kaczką w Birmie i trafił do szpitala położniczego, bo innego w okolicy nie było.

źródło: NKJP: Piotr Pacewicz: Chciał więcej wszystkiego, Gazeta Wyborcza, 1996-03-04

Zabawa jest pyszna, kiedy człowiek w niej uczestniczy, a i my, widzowie, musimy przyznać z ręką na sercu, że ubawieni bywamy nad miarę.

źródło: NKJP: Mums, Dziennik Polski, 2000-03-31

[...] ciotka Żeni Korina, korpulentna, naładowana jak bomba energią osóbka, która nieustannie musi mówić i nieustannie jest w pysznym rosyjskim humorze [...].

źródło: NKJP: Krystian Lupa: Podglądania, 2003

4. okazały

Definicja

taki, który odznacza się wystawnością i bogactwem

Pochodzenie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	okazały
	hiperonimy:	bogaty

Połączenia

pyszny pałac; pyszna budowla; pyszne stroje

Cytaty

	Nie pozostał na ziemi najmniejszy ślad z pysznych pałaców królewskich. źródło: NKJP: Marian Brandys: Śladami Stasia i Nel, 1993
	Kiedy młodzi husarze wjechali na koniach w pysznych, barokowych strojach, wzbudzili wśród uczestników pikniku prawdziwy entuzjazm. źródło: NKJP: /ZS/: Niedziela na koniach, Echo Dnia, 2007-08-05
	Oczami wędrowałem po otoczeniu, przeskakując złodziejsko z pysznych mebli na brokaty, portiery, landszafty - aż zeszły na biurko. źródło: NKJP: Stanisław Lem: Pamiętnik znaleziony w wannie, 1983
	U carskich stóp składano więc broń, szaty, meble, przyprowadzano pyszne rumaki w bogatych rzędach i wtaczano powozy. źródło: NKJP: Podarunki nie złagodziły obyczajów, Dziennik Polski, 1998-10-30

Frazeologizmy

ktoś ma się z pyszna

Data ostatniej modyfikacji: 18.09.2024