UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

brać I

czasownik

Chronologizacja

1392, SStp

Pochodzenie

psł. *bьrati

1. ręką

Definicja

zamykać na jakimś przedmiocie palce, obejmować go ręką lub narzędziem urządzonym na podobieństwo ręki, z zamiarem przesunięcia tego przedmiotu z miejsca, na którym się znajdował

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

brać dziecko, paczkę, pakunek;
brać dłonią, łapą, palcami, ręką, zębami; brać łyżką, widelcem
brać w dłoń, w rękę
brać za ramię, za rękę, za uszy

Cytaty

	Idź pierwszy. Wyjmuje z kieszeni kurtki latarkę elektryczną i wręcza mu ją. Mężczyzna bierze latarkę i wchodzi do ciemnego i ciasnego przedsionka schodów. źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 1975
	Wytrawnemu hodowcy wystarczy wejść do gołębnika i popatrzeć: wie, który jest albo zapowiada się na dobrego lotnika. Niektórzy biorą gołębia w rękę, żeby poczuć jego układ kostny, mięśniowy, dokładnie obejrzeć upierzenie i spojrzeć w oczy. źródło: NKJP: Barbara Pietkiewicz: Go! Gołąb go!, Polityka, 2006-06-03
	Telak bierze za rękę Jarczykową i prowadzi ją w odległy kraniec pomieszczenia. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski, Uwikłanie, 2007
	Ślimaki serwuje się bardzo gorące na małej patelence. Bez skorupek je się jak mięso — widelcem. Z patelenki bierze się je szczypcami i lewą ręką trzyma się ślimaka w szczypcach, a prawą wybiera widelcem ze środka smaczne mięso. źródło: NKJP: Tadeusz Rojek: Jak to się je : savoir-vivre przy stole, 1994

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_żywotny	+	brać	+	CO + (CZYM)
Rz_osobowy	+	brać	+	KOGO/CO + za CO

2. na kolana

Definicja

chwytając ręką, umieszczać w określonym miejscu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

brać do ust
brać na kolana, na plecy, na ręce

Cytaty

Krupinki mamałygi oblepiały gardło i nie dawały się spłukać junanem. I ta naftowość po popiciu... Pomyślał: a może bierze do ust za duże kęsy? A może trzeba jeszcze drobniej rwać i drobniej żuć?

źródło: NKJP: Tamara Bołdak-Janowska: Rytmy polskie i niepolskie : opowiadań naiwnych ciąg dalszy, 1998

[...] en atletycznej budowy młodzieniec nosił cegłę na rusztowanie zwykle biorąc na plecy dwa razy więcej niż inni.

źródło: NKJP: Jerzy Chrzanowski: Orionista z królewskiego rodu, Dziennik Łódzki, 2003-08-14

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

brać

KOGO/CO + DOKĄD

3. psa ze schroniska

Definicja

zgadzać się na stałą opiekę nad osobą lub zwierzęciem, połączoną z zamieszkaniem tej osoby lub zwierzęcia w domu osoby przyjmującej zobowiązanie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Połączenia

brać psa, szczeniaka; kotka; dziecko (na wychowanie)

Cytaty

Wcześniejsza ustawa z 9 listopada 1999r. (Dz. U. nr 99, poz. 1152) wydłużyła urlop macierzyński pracownicom, które urodziły własne dziecko, natomiast pominęła kobiety biorące dziecko na wychowanie.

źródło: NKJP: BH.: Urlop macierzyński można skrócić, Trybuna Śląska, 2001-06-05

Biorąc psa, ponosimy za niego pełną odpowiedzialność. Jeżeli będzie to okaz z grupy o włosie długim, musimy każdego dnia poświęcić co najmniej godzinę na jego pielęgnację.

źródło: NKJP: Hanna Jurczak-Gucwińska: Zwierzęta w moim domu, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

KOGO

4. dzieci na spacer

Definicja

idąc lub podróżując dokądś, pozwalać sobie towarzyszyć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

brać dzieci, psa; autostopowicza, pasażerów
brać do parku; na przejażdżkę, na spacer, na wycieczkę; ze sobą

Cytaty

W przyszłym tygodniu mama bierze Emilkę na dwa dni do domu. Zwierzyła mi się w zaufaniu, że jedzie z nią do jakiegoś znachora-cudotwórcy.

źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005

Przewodnicy boją się brać psa do siebie do domu, bo odpowiadają za niego materialnie.

źródło: NKJP: Magdalena Roguska: Zawody psich policjantów, Trybuna Śląska, 2001-06-22

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

KOGO + DOKĄD

5. jedzenie na drogę

Definicja

idąc, jadąc dokądś, mieć coś przy sobie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny turystyka

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport

Połączenia

brać jedzenie, ciepły skafander, latarkę
brać coś do pracy; na drogę
brać z(e) sobą coś

Cytaty

	Jeśli zdarzy mu się jeść z innymi, odkrawa od mięsa tylko dwa kawałki, więcej ryzykowne, bo nie bardzo ma czym gryźć. Dlatego najczęściej bierze jedzenie ze sobą, do pokoju, i je sam. źródło: NKJP: Janusz Rudnicki: Śmierć czeskiego psa, 2009
	W czasie wakacji często chodziłyśmy na cmentarz. Babcia brała z sobą wiadro, łopatkę, ogrodowe nożyce do trawy i węzełek z jedzeniem. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998
	O kilkanaście proc. więcej 15-latek - w porównaniu z 11-latkami - odstawia słodycze, przestaje brać do szkoły drugie śniadania, o kilka proc. zwiększa się liczba dziewcząt, które nie jedzą pierwszego śniadania. źródło: NKJP: Wojciech Staszewski: Sondaż Instytutu Matki i Dziecka, Gazeta Wyborcza, 1995-08-22
	Dzięki temu bagażnik auta zwiększył się o jedną trzecią, do pojemności 463 l, co wystarczy na zapakowanie walizek, które rodzina bierze na wakacje. źródło: NKJP: Andrzej Łodyński: Samochody, Gazeta Wyborcza, 1994-10-07

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

brać

CO + DOKĄD

6. pieniądze

Definicja

żądać zapłaty określonej sumy pieniędzy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca wynagrodzenie za pracę

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Połączenia

brać pensję, pieniądze, wynagrodzenie
brać (pieniądze) za leczenie

Cytaty

O, na byku można ładny grosz zbić. Maziarski miał przed wojną byka, to brał pięć złotych od pokrycia albo cztery dni odrobku.

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Kamień na kamieniu, 2008

Jak ustalono, za jeden kwit świadczący o zakupie paliwa za granicą na dowolną sumę euro, oszust brał 20 złotych. Dziennie potrafił zarobić nawet do tysiąca złotych.

źródło: NKJP: Andrzej Wdowski: Fałszywy pomysł na biznes, Dziennik Łódzki, 006-04-28

Przewodniczący założył budkę z wodą sodową dla wycieczek, które zewsząd przybywały, żeby zobaczyć Maharadżę. Zaś aptekarz wywiercił otwór w drzwiach do sypialni i brał dwa złote od osoby za popatrzenie, jak Maharadża śpi

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1960-1965, 1965

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

brać

CO + (za CO)

7. pokój w hotelu

Definicja

przyjmować coś na własność lub do okresowego użytkowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność

Połączenia

pokój; dorożkę, taksówkę; samochód; towar; kredyt, pożyczkę
brać na kredyt, na raty, za gotówkę

Cytaty

Za żadne skarby nie poszłabym sama na przykład ulicą Łukasińskiego. Tam aż roi się od bandytów gotowych zabić człowieka za flaszkę wódki. Zawsze staram się wracać wcześniej do domu. Albo biorę taksówkę.

źródło: NKJP:Mariusz Pietrzyk: Strzeż się tych miejsc, Trybuna Śląska, 2000-12-28

Na początku kupują niewielką partię towaru, za którą płacą. Gdy zdobywają już zaufanie kontrahenta, biorą towar na tzw. przedłużony termin płatności i znikają.

źródło: NKJP: Dariusz Kucharski, Sędzia Wesołowska dobija Ośmiornicę, Super Express, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

8. adwokata

Definicja

zatrudniać osobę do wykonania określonych czynności

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Połączenia

brać adwokata, pomocnika, sekretarkę; korepetytora, nauczyciela

Cytaty

Jeszcze dziś biorę adwokata. Złożę odwołanie i skargę na szykanowanie.

źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002

Ludźmi, instytucjami, życiem całym kierują tu sekretarki. Kto tylko może, kogo na to stać - bierze sekretarkę. Odgradza się sekretarką. Chowa się za nią. Ona go ochrania, jest ratunkiem, tarczą, barykadą.

źródło: NKJP: Ryszard Kapuścinski: Lapidaria IV-VI, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

KOGO

9. drzewo z lasu

Definicja

uzyskiwać coś z określonego źródła

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse papiery wartościowe i akcje/udziały

Cytaty

Nawet amerykańska pani dyrektor robiła wrażenie wyczerpanej, nie mówiąc o padniętym Purzyńskim i Magdzie na kolejnym zwolnieniu; tylko zastępca brał energię nie wiadomo skąd, obdzielając nią pozostałych.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Pudełko ze szpilkami, 2006

Jego spodnie ciągną się po ziemi, a obcasy są starte od szybkiego chaplinowskiego kroku. Pozostaje tajemnicą, skąd bierze te marynarki, które zawsze są za małe.

źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

CO + SKĄD

10. komuś zabawki

Definicja

odbierać komuś coś, co do niego należy i używać samemu lub zanosić w inne miejsce

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zabierać

Połączenia

brać czyjś samochód, ubrania, zabawki

Cytaty

Ukradkiem brał matce pieniądze i przed południem szedł do baru. Tam stawiał piwo osiedlowym pijakom.

źródło: NKJP: Wojciech Tochman, Wściekły pies, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

CO + KOMU

11. do wojska

Definicja

przy użyciu siły, przemocy, przymusu prawnego zmuszać kogoś do udania się dokądś, do włączenia do jakiejś grupy lub organizacji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

brać do policji, do wojska
brać (prosto) z ulicy

Cytaty

Pasterzy, chłopów, rzemieślników - wolnych jeszcze, ale coraz bardziej zależnych od możnych i bezbronnych wobec coraz silniejszych instytucji państwa - brano do wojska siłą, odsyłano do granicznych fortów, nie płacono żołdu, pętano rygorem armii i karano pod lada pretekstem.

źródło: NKJP: Maciej Stasiński: El gaucho - jeździec bez stepu, Gazeta Wyborcza, 1998-07-24

Jednak czasy wtedy nie były bajkowe i oprócz milicji działała bezpieka. Brali ludzi z ulicy, wyciągali nocą z łóżek. Podjeżdżała czarna cytryna i wywozili na Koszykową, Sierakowskiego lub do więzienia na Rakowieckiej.

źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

KOGO + DOKĄD

12. pigułki

Definicja

wprowadzać do organizmu określoną substancję

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie leki i sposoby leczenia, zabiegi, sprzęty medyczne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie uzależnienia

Połączenia

brać lekarstwo, pigułki, proszki; sterydy, witaminy; narkotyki
brać (środki) na przeczyszczenie, na sen, na uspokojenie

Cytaty

	Ciekawe, czy Walas też kiedyś próbował leżeć na oddziale psychiatrycznym? Swego czasu znany był z dość odważnych eksperymentów. Brał insulinę, najnowszy krzyk mody w czasach jego młodości, jak Kępiński aplikował sobie LSD, eksperymentował z haloperidolem i chloropromazyną. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Kuracja, 1998
	Chorzy na serce powinni brać aspirynę. Inni unikać stresu i papierosów – zaleca dr Zalewski. źródło: NKJP: Niebezpieczny wiatr, Gazeta Krakowska, 2005-10-26
	Nie wiem, czy chory brał leki, które mu dałyśmy. Widocznie nie, skoro jego stan jest taki ciężki... źródło: NKJP:Maria Nurowska: Niemiecki taniec, 2009
	Ale ruchliwe żywe dziecko to jest zdrowe dziecko i nie trzeba go leczyć to rodzice nie umieją się nim zająć i jeśli już to oni powinni brać na uspokojenie - może byliby bardziej cierpliwi... źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy	+	brać	+	CO
Rz_osobowy	+	brać	+	(CO) + na CO

13. miasto

Definicja

zdobywać coś, pokonując opór

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Połączenia

brać miasto, twierdzę
brać siłą, szturmem

Cytaty

Wczoraj Rosjanie otoczyli Gudermes. Zapowiadają jednak, że nie będą brać miasta szturmem. Zamierzają ostrzeliwać je, dopóki nie ucieknie z niego ludność cywilna i partyzanci.

źródło: NKJP: Czeczenia, Gazeta Wyborcza, 1995-03-29

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

14. kobietę

Definicja

wulg.

(będąc mężczyzną) odbywać z kobietą stosunek seksualny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

Połączenia

brać od tyłu

Cytaty

Maria śpiewa. Ave Verum Mozarta. Śpiewa, łapiąc przed każdą frazą oddech. Odwracają się wszyscy, bo wygląda to tak, jakby przy śpiewaniu brał ją od tyłu organista.

źródło: NKJP: Janusz Rudnicki, Mój Wehrmacht, 2004

Chociaż brał ją tej nocy cztery razy, pragnienie bycia z nią wciąż go paliło.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek, Nielegalne związki, 2011

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

15. samochód na zakręcie

Definicja

pot.

wyprzedzać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Cytaty

Sam miałem dzisiaj przypadek, jak młody łepek w swoim szybkim mercedesie, na trasie do Lubska brał na zakręcie dwa samochody

źródło: Internet

Niestety, ale tak uczą na nauce jazdy, że jeśli kierowca z przodu zwalnia, to należy go brać z lewej, bo on będzie skręcać.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

KOGO/CO

16. za głupca

Definicja

niesłusznie sądzić, że ktoś lub coś ma takie cechy, że można o tym powiedzieć używając następującego wyrazu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

brać poważnie, serio; dosłownie

Cytaty

	Bardzo jesteśmy do siebie podobni, nie ma osoby, która nie odgadłaby naszego bliskiego pokrewieństwa, najczęściej biorą mnie za jego matkę. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Hiszpańskie oczy, 1995
	Fela chowała obfity biust pod dżinsową kamizelką, włosy obcinała po męsku. Przedstawiała się: Feliks. Obcy ludzie brali ją za chłopaka. źródło: NKJP: Katarzyna Surmiak-Domańska: Beznadziejna ucieczka przed Basią. Reportaże seksualne, 2007
	Polityka jest pierwsza w moim życiu - mówi. A poza tym planuje w terminie skończyć zaocznie prawo i jeszcze jedne studia i najszybciej, jak to możliwe, zrobić doktorat. Także dlatego, że podobno ładną kobietę łatwiej biorą za głupią, a ona sobie nie życzy. źródło: NKJP: Martyna Bunda: Opera kukiełkowa, Polityka, 2005-03-19
	Kim pan był dla nich jeszcze trzy lata temu, jeszcze nawet rok? Prostakiem, anonimem, jakimś małym organizatorem jakiegoś małego zamieszania gdzieś na prowincji. Niepoważnym maniakiem paru ideałów, których już nikt nie brał poważnie. Zaczęli pana szanować dopiero wtedy, kiedy poczuli, że pan rośnie w siłę. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek tytuł Teatr 2, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy	+	brać	+	KOGO/CO + za KOGO/CO
Rz_osobowy	+	brać	+	KOGO/CO + za JAKIEGO/JAKIE
Rz_osobowy	+	brać	+	KOGO/CO + JAK

17. na litość

Definicja

skłaniać kogoś do jakiegoś zachowania, zgodnego z intencjami osoby działającej, wzbudzając w nim uczucie lub doprowadzając do stanu, wyrażonego następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

brać na litość, na przeczekanie, na zmęczenie

Cytaty

Zimowali w domu, a latem wyruszali w trasę: od jarmarku do jarmarku, od odpustu do odpustu, jako że mieli dobrze zakarbowane w pamięci ich terminy, jak również adresy przychylnych takim obieżyświatom dworów czy szczodrych wsi. Wiedzieli, gdzie brać ludzi na litość, gdzie na pobożne pieśni, gdzie na opowiadanie legend czy „nowinek” łaknącym wieści ze świata. Zdarzali się i oszuści „podwójni”: szpiedzy udający dziadów proszalnych.

źródło: NKJP: Stanisław Milewski: Łachmaniarski klan, Detektyw, 1(149), 1999

Fizycznie jesteśmy dobrze przygotowani. Trener Majewski nam to wpaja i my mu wierzymy. ? To oznacza, że teraz będziecie brać rywali na przeczekanie? Niech się zmęczą na początku, a my ich dopadniemy później?

źródło: NKJP: (FRAP): Jak zwykle mi zeszło, Gazeta Krakowska, 2007-08-06

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

KOGO + na CO

18. kąpiel

Definicja

być wykonawcą lub obiektem jakiejś czynności, wyrażonej następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

brać kąpiel, prysznic; masaż; rozbieg; zakręt; lekcje; odwet, rewanż; ślub; cięgi, lanie

Cytaty

Wczasowicze we Władysławowie brali prysznic przed kolejnym ekscytującym wieczorem. Musieli czuć się świeżo, zanim oblepi ich pot na dyskotece lub na dansingu[...]

źródło: NKJP: Marek Krajewski; Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009

Wtedy Sosnowski zaczął się przesiadać, ale kiedy autobus brał zakręt koło liceum, przewrócił się, upadł i mocno uderzył.

źródło: NKJP: Wicemarszałek w stanie wskazującym awanturował się w autobusie i wyzywał kobietę!? Życie Podkarpackie, 2006-09-20

Moja córka z pierwszego małżeństwa, Monika, przyjechała z Francji na wakacje do narzeczonego. We wrześniu biorą ślub.

źródło: NKJP: Jacek Rębacz: Zakopane: sezon na samobójców, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_osobowy

brać

19. złość kogoś bierze

Definicja

zaczynać przejawiać się w czyimś organizmie lub psychice

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

gniew, wściekłość, złość; rozpacz; choroba bierze kogoś

Cytaty

Zgaszonym tonem zapytał, czy jest jakiś wolny pokój, w którym mógłby odpocząć, ponieważ czuje, że go bierze grypa.

źródło: NKJP: Małgorzata Dygas: Zasiłek chorobowy, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2001-03-28

Chrupcio był mały, lecz głos miał jak lew, bywał też groźny, kiedy brał go gniew

źródło: NKJP: Krystyna Lubelska : Niepieskie życie, Polityka, 2001-12-01

Drażena Medan, mieszkanka Dubrownika, świadek zabójstwa Victora Casalsa Jak sobie przypomnę, co widziałam, to jeszcze dziś biorą mnie dreszcze. A przecież nie jestem jakoś szczególnie wrażliwa, krwi się nie brzydzę, nie mdleję, jak mi robią zastrzyk.

źródło: NKJP: Artur Górski: Magia „Sacro Arsenale”, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_abstrakcyjny

brać

KOGO

20. na wspomnienia

Definicja

pot. pejorat.

używane do opisania sytuacji sytuacji, gdy ktoś odczuwa tak silną potrzebę zrobienia czegoś, że nie może się powstrzymać, by tego nie robić

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

kogoś bierze na amory; na wspomnienia; na wymioty

Cytaty

Bierze go na amory w środku nocy - coś nie pozwala mu zasnąć. To znowu ta mała różnica, tym razem urosła do całkiem sporych rozmiarów. Biedaczek, nie wie, czy cię obudzić.

źródło: NKJP: Cosmopolitan nr 03, 2003

Kasia już tak ma, że jak trochę za dużo wypije, to bierze ją na zwierzenia.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
3 os.	bierze

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.			brało

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.			będzie brało będzie brać

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.			brałoby by brało

bezokolicznik: brać

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

brać

KOGO + na CO

21. o rybie

Definicja

dawać się złowić wędkarzowi, chwytając umieszczoną przez niego w wodzie przynętę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta wodne

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny hobby i zainteresowania

Połączenia

brać na przynętę jakąś
(ryby) biorą jak szalone

Cytaty

W trakcie łowienia okoniem usłyszałem rozmowę mojego sąsiada z wędkarzem z następnej główki, że w tym roku szczupaki na Warcie najlepiej biorą na płotki i ukleje.

źródło: NKJP: Adam Pawłowski: Wedkarstwo, Gazeta Poznańska, 2005-12-01

Zachęcam kolegów i koleżanki do wyprawy w ten weekend nad rzeki i jeziora. Szczupaki biorą jak szalone, okonie jeszcze lepiej - zapewnia pan Tadeusz. Sławomir Włodarczyk

źródło: NJKP: Sławomir Włodarczyk: Taaaka ryba!, Głos Szczeciński, 2006

Jaka jest oznaka, że ryba bierze?

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

odpowiednik aspektowy: wziąć

Składnia

Rz_żywotny

brać

(na CO)

22. w szkole

Definicja

pot.

zapoznawać się z określonymi treściami nauczania na lekcjach lub samodzielnie, ale w związku z nauką szkolną

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła

Relacje znaczeniowe

synonimy:

przerabiać

Połączenia

brać na lekcjach
brać w szkole

Cytaty

[...] my, na naszych wakacyjnych kursach dajemy młodzieży tylko takie zadania, których „nie brali jeszcze w szkole”. Niech próbują dochodzić do wyników własnym rozumem, to wszak chodzi.

źródło: NKJP: Aleksander Bocheński, Kierunki, 1995, nr 1

Coście brali na lekcji synku? Nie pamiętam, mamo.

źródło: NKJP: Internet

Bardzo potrzebuję pomocy, teraz bierzemy w szkole operacje arytmetyczne, a nie bardzo to rozumiem.

źródło: Internet: forum.dobreprogramy.pl

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	biorę	bierzemy
2 os.	bierzesz	bierzecie
3 os.	bierze	biorą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałem +(e)m brał	brałam +(e)m brała	brałom +(e)m brało	braliśmy +(e)śmy brali	brałyśmy +(e)śmy brały
2 os.	brałeś +(e)ś brał	brałaś +(e)ś brała	brałoś +(e)ś brało	braliście +(e)ście brali	brałyście +(e)ście brały
3 os.	brał	brała	brało	brali	brały

bezosobnik: brano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę brał będę brać	będę brała będę brać	będę brało będę brać	będziemy brali będziemy brać	będziemy brały będziemy brać
2 os.	będziesz brał będziesz brać	będziesz brała będziesz brać	będziesz brało będziesz brać	będziecie brali będziecie brać	będziecie brały będziecie brać
3 os.	będzie brał będzie brać	będzie brała będzie brać	będzie brało będzie brać	będą brali będą brać	będą brały będą brać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		bierzmy
2 os.	bierz	bierzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	brałbym bym brał	brałabym bym brała	brałobym bym brało	bralibyśmy byśmy brali	brałybyśmy byśmy brały
2 os.	brałbyś byś brał	brałabyś byś brała	brałobyś byś brało	bralibyście byście brali	brałybyście byście brały
3 os.	brałby by brał	brałaby by brała	brałoby by brało	braliby by brali	brałyby by brały

bezosobnik: brano by

bezokolicznik: brać

imiesłów przysłówkowy współczesny: biorąc

gerundium: branie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	branie	brania
D.	brania	brań
C.	braniu	braniom
B.	branie	brania
N.	braniem	braniami
Ms.	braniu	braniach
W.	branie	brania

imiesłów przymiotnikowy czynny: biorący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	biorący	biorący	biorący	biorące	biorąca
D.	biorącego	biorącego	biorącego	biorącego	biorącej
C.	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącemu	biorącej
B.	biorącego	biorącego	biorący	biorące	biorącą
N.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącą
Ms.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym	biorącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	biorący	biorący	biorące	biorące
D.	biorących	biorących	biorących	biorących
C.	biorącym	biorącym	biorącym	biorącym
B.	biorących	biorących	biorących	biorące
N.	biorącymi	biorącymi	biorącymi	biorącymi
Ms.	biorących	biorących	biorących	biorących

imiesłów przymiotnikowy bierny: brany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	brany	brany	brany	brane	brana
D.	branego	branego	branego	branego	branej
C.	branemu	branemu	branemu	branemu	branej
B.	branego	branego	brany	brane	braną
N.	branym	branym	branym	branym	braną
Ms.	branym	branym	branym	branym	branej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	brani	brani	brane	brane
D.	branych	branych	branych	branych
C.	branym	branym	branym	branym
B.	branych	branych	branych	brane
N.	branymi	branymi	branymi	branymi
Ms.	branych	branych	branych	branych

Składnia

	+	brać	+	(GDZIE)
	+	brać	+	(CO)

Frazeologizmy

Przysłowia

Tylko ryby nie biorą
W Polsce tylko ryby nie biorą
W Polsce podobno tylko ryby nie biorą
Widziały gały, co brały
Złego diabli nie biorą
Złego licho nie bierze
Głupi daje, mądry bierze

Data ostatniej modyfikacji: 12.04.2022