UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

okrągły

Chronologizacja

1444, SStp

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrągły	okrągły	okrągły	okrągłe	okrągła
D.	okrągłego	okrągłego	okrągłego	okrągłego	okrągłej
C.	okrągłemu	okrągłemu	okrągłemu	okrągłemu	okrągłej
B.	okrągłego	okrągłego	okrągły	okrągłe	okrągłą
N.	okrągłym	okrągłym	okrągłym	okrągłym	okrągłą
Ms.	okrągłym	okrągłym	okrągłym	okrągłym	okrągłej
W.	okrągły	okrągły	okrągły	okrągłe	okrągła

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrągli	okrągli	okrągłe	okrągłe
D.	okrągłych	okrągłych	okrągłych	okrągłych
C.	okrągłym	okrągłym	okrągłym	okrągłym
B.	okrągłych	okrągłych	okrągłych	okrągłe
N.	okrągłymi	okrągłymi	okrągłymi	okrągłymi
Ms.	okrągłych	okrągłych	okrągłych	okrągłych
W.	okrągli	okrągli	okrągłe	okrągłe

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	okrąglejszy	okrąglejszy	okrąglejszy	okrąglejsze	okrąglejsza
D.	okrąglejszego	okrąglejszego	okrąglejszego	okrąglejszego	okrąglejszej
C.	okrąglejszemu	okrąglejszemu	okrąglejszemu	okrąglejszemu	okrąglejszej
B.	okrąglejszego	okrąglejszego	okrąglejszy	okrąglejsze	okrąglejszą
N.	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszą
Ms.	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	okrąglejsi	okrąglejsi	okrąglejsze	okrąglejsze
D.	okrąglejszych	okrąglejszych	okrąglejszych	okrąglejszych
C.	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszym	okrąglejszym
B.	okrąglejszych	okrąglejszych	okrąglejszych	okrąglejsze
N.	okrąglejszymi	okrąglejszymi	okrąglejszymi	okrąglejszymi
Ms.	okrąglejszych	okrąglejszych	okrąglejszych	okrąglejszych

Pochodzenie

psł. *o(b)krǫglъ

Forma prasłowiańska z przedrostkiem *o(b)- od psł. *krǫglъ 'okrągły, kulisty'; zob. krągły

1. talerz

Definicja

mający kształt lub przekrój koła

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

synonimy:

cyrkularny, krągły

Połączenia

okrągły bochen, budynek, chleb, kapelusz, księżyc, nos, otwór, placek, przycisk, reflektor, słup, stolik, talerz, zegar, znaczek; okrągła baszta, chata, czapka, dziurka, głowa, główka, kopuła, pieczęć, ramka, sala, tarcza, wieża; okrągłe lusterko, okno, pudełko; okrągłe okulary, ślepia

Cytaty

Bryłę wschodnią fasady zamku zdobi niska, okrągła wieża [...] oraz kwadratowy bastion [...], na którym wznosi się smukła wieżyczka przylegająca do narożnika zamku.

źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1996

Na moim biurku leży kartka z notatkami [...], widać na niej okrągłe ślady po szklance z herbatą.

źródło: NKJP: Internet

W milczeniu mijają ojca Eli schodzącego w dół, w świeżo odprasowanym mundurze bez dystynkcji, w okrągłej czapce, bez której nikt go nie widział.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wióry, 1980

2. ruch

Definicja

mający kształt łuku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

synonimy:

krągły

Połączenia

okrągły gest, ruch; okrągłe pismo; okrągłe litery

Cytaty

	Ma ciemne brwi, ciemną cerę, małe uszy, nos mały [...], ale widać paznokcie, okrągłe. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996
	Z drżeniem rąk zagłębiła się w lekturze chabrowych stroniczek zapełnionych okrągłym pismem. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
	To wszystko i tak moje - mówi roztaczając okrągły gest. źródło: NKJP: Natalia Gańko: Sami swoi, Polityka nr 2440, 2004
	Całą zawartość okrągłym ruchem natychmiast wlała sobie do gardzieli, na tym samym oddechu zaciągnęła się i z ulgą wypuściła dym. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Excentrycy, 2007

3. brzuch

Definicja

mający kształt wskazujący na pewien stopień otyłości

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

synonimy:

krągły, zaokrąglony

Połączenia

okrągły brzuch; okrągła buzia, gęba, sylwetka, twarz; okrągłe policzki
okrągły i pucołowaty, okrągły i pyzaty, okrągły i rumiany

Cytaty

	Na ich powitanie wybiegły dwa nieduże czarne kundelki, skacząc na nich i szczekając. Za nimi pojawiła się okrągła, mała kobietka w czerwonych butach na niebotycznie wysokich obcasach i w długiej czarnej sukni, obszytej kolorowymi cekinami. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998
	Kiedyś była okrągłą dziewczyną. Teraz bywa okrąglejsza od czasu do czasu. źródło: NKJP: Ryszarda Wojciechowska: Nikt nie jest doskonały..., Dziennik Zachodni, 2007-05-16
	Miał chłopięcą okrągłą twarz z mizernym szarym wąsem i pięćdziesiąt lat. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1955
	Z uwagą przyjrzała się okrągłym policzkom i dość pospolitej w rysunku buzi dziewczyny. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996

4. milion

Definicja

w połączeniu z liczebnikiem oznaczającym wielokrotność liczby 10 służy do podkreślenia, że chodzi właśnie o tę liczbę i że mówiący sądzi, że jest to liczba duża

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

synonimy:

krągły

Połączenia

okrągły miliard, milion

Cytaty

Śmierć Zosi Nałkowskiej była dla mnie bardzo bolesna i nie mogę się jeszcze oswoić z tą myślą, że jej nie ma. [...] Staremu Solskiemu to już się należało, ale szkoda, że nie dożył tych paru tygodni do okrągłej setki.

źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Listy do córek, 2009

Uchwałę w tej sprawie podjęli radni. Szczepionek zamówiliśmy okrągły tysiąc.

źródło: NKJP: Magdalena Nowacka: Kupią szczepionki przeciw grypie dla uboższych dzieci, Dziennik Zachodni, 2009-12-19

W sześćsetną rocznicę bitwy [...] wygłosił w tym samym miejscu słynne przemówienie, a audytorium miał nie byle jakie - może nawet okrągły milion słuchaczy.

źródło: NKJP: Jędrzej Winiecki: Rozmnażanie przez odłączanie, Polityka, 2006-06-03

Składnia

	+	okrągły	+
szyk: tylko prepozycja

5. jubileusz

Definicja

wyrażony liczbą, która jest wielokrotnością dziesięciu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Połączenia

okrągły jubileusz; okrągła data, rocznica, suma; okrągłe urodziny

Cytaty

	Zaproponował policjantom, by o całym zdarzeniu zapomnieli, po czym wręczył im okrągłą kwotę czterystu złotych. źródło: NKJP: (ans): Nie dali się kupić, Gazeta Krakowska, 2002-05-09
	Zmiany w rejestrze kosztują 400 zł, a założenie nowej spółki zdrożało od ubiegłego roku o 200 zł i wynosi okrągły tysiąc złotych. źródło: NKJP: Kosztowna wycieczka do Krakowa: Dziennik Polski, 2001-03-29
	Okrągły jubileusz pani Aniela uczciła kieliszkiem wódki. źródło: NKJP: (wot): Toast na jubileusz, Dziennik Zachodni, 2005-06-28
	Wiele osób decydowało się na dziecko w roku 2000, ze względu na okrągłą datę. Teraz te dzieci idą do przedszkola. źródło: NKJP: (chyl): Tłok w przedszkolu, Gazeta Krakowska, 2003-04-28

6. rok

Definicja

trwający cały czas, o którym mówi następujący rzeczownik, i o którym mówiący sądzi, że jest to długo

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	równy
	hiperonimy:	cały

Połączenia

okrągły miesiąc, rok, tydzień

Cytaty

	Zatrzymałem się [...], odwróciłem pocztówkę i przeczytałem tekst: „Serdeczne pozdrowienia z chicagowskiej Bastylii, w której szkolą mnie przez okrągłą dobę, śle Twój stary przyjaciel [...]”. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S. A., 1997
	To straszna nudziara. Gada okrągłą godzinę. źródło: NKJP: Konkurs z szesnaściorem, Bajtek nr 6, 1988
	Władze wojskowe zarządziły, że ciała mają leżeć przy drodze okrągły tydzień, do Nowego Roku. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	Całe urządzenie odznacza się wysokimi współczynnikami niezawodności: średnim okresem między awariami 1500 godzin i bezobsługową pracą przez okrągły rok. źródło: NKJP: Zbigniew Czekała: Parada radarów, 1999

7. frazes

Definicja

pejorat.

charakteryzujący się ładną formą, ale brakiem głębszej treści

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

krągły

Połączenia

okrągłe formułki, zdania

Cytaty

Postanowił właśnie grać na zwłokę. Idealny sposób - okrągłe zdanie, uniżona forma.

źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967

Przewodnicząca Komisji Polityki Społecznej w ramach dyskusji poprosiła o głos i wygłosiła kolejny obszerny referat, pełen okrągłych słów o niczym i podziękowań za współpracę.

źródło: NKJP: Józef Djaczenko: Gadulstwo samorządowe, Gazeta Poznańska, 2002-09-28

Zrobiłem skupioną minę [...], choć cały czas marzyłem o tym, żeby [...] odczepić się od tego dziwnego jegomościa. On jednak odczytał moją minę jako zachętę do wyznań, bo już bez żadnych okrągłych wstępów zaczął mówić [...].

źródło: NKJP: Zdzisław Szczepaniak: Dziewczyna z Trogiru i inne opowiadania, 2005

Frazeologizmy

ktoś robi wielkie oczy
ktoś robi okrągłe oczy
ktoś zrobił wielkie oczy
ktoś zrobił okrągłe oczy
okrągły stół
Okrągły Stół

Data ostatniej modyfikacji: 12.11.2017