Chronologizacja
Pochodzenie
Zob. budzić
1. ze snu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | obudzić się, przebudzić się, wybudzić się |
Połączenia
- zbudzić się na chwilę
- zbudzić się o świcie
- zbudzić się w porę
- zbudzić się z drzemki, ze snu; z krzykiem, z uśmiechem
- zbudzić się rankiem, późno, wcześnie; dopiero wieczorem
Cytaty
|
Gdy Kinga zbudziła się z drzemki, za oknami pociągu była szarówka. źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005 |
|
|
Było gorąco, duszno. Momentalnie zmorzył go sen. Zbudził się dopiero, gdy usłyszał charakterystyczny odgłos, jaki wydają kosy przy ścinaniu zboża. źródło: NKJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów, 1995 |
|
|
Gdy wybuchł pożar, cała rodzina pogrążona była we śnie. Gdyby nie zbudzili się w porę, mogłoby dojść do tragedii. źródło: NKJP: Adrian Czarnota: To cud, że żyjemy, Tygodnik Rybnicki, 2008-01-29 |
|
|
W krzakach coś głośno zaszeleściło. Może zbudził się jakiś ptak? źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1967 |
|
|
Zbudził się z poczuciem, że coś strasznego się stało. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
zbudzę się |
zbudzimy się |
|||
| 2 os. |
zbudzisz się |
zbudzicie się |
|||
| 3 os. |
zbudzi się |
zbudzą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłem się +(e)m się zbudził |
zbudziłam się +(e)m się zbudziła |
zbudziłom się +(e)m się zbudziło |
zbudziliśmy się +(e)śmy się zbudzili |
zbudziłyśmy się +(e)śmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłeś się +(e)ś się zbudził |
zbudziłaś się +(e)ś się zbudziła |
zbudziłoś się +(e)ś się zbudziło |
zbudziliście się +(e)ście się zbudzili |
zbudziłyście się +(e)ście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudził się |
zbudziła się |
zbudziło się |
zbudzili się |
zbudziły się |
bezosobnik: zbudzono się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
zbudźmy się |
|
| 2 os. |
zbudź się |
zbudźcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłbym się bym się zbudził |
zbudziłabym się bym się zbudziła |
zbudziłobym się bym się zbudziło |
zbudzilibyśmy się byśmy się zbudzili |
zbudziłybyśmy się byśmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłbyś się byś się zbudził |
zbudziłabyś się byś się zbudziła |
zbudziłobyś się byś się zbudziło |
zbudzilibyście się byście się zbudzili |
zbudziłybyście się byście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudziłby się by się zbudził |
zbudziłaby się by się zbudziła |
zbudziłoby się by się zbudziło |
zbudziliby się by się zbudzili |
zbudziłyby się by się zbudziły |
bezosobnik: zbudzono by się
bezokolicznik: zbudzić się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
zbudziwszy się
gerundium: zbudzenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| D. | zbudzenia się |
zbudzeń się |
| C. | zbudzeniu się |
zbudzeniom się |
| B. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| N. | zbudzeniem się |
zbudzeniami się |
| Ms. | zbudzeniu się |
zbudzeniach się |
| W. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
odpowiedniki aspektowe: budzić się , zbudzać się
Składnia
| Rz żywotny | + | zbudzić się | + |
(z CZEGO)
|
2. oprzytomnieć
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | oprzytomnieć, przebudzić się, wybudzić się |
Połączenia
- zbudzić się z zamyślenia, z zadumy, z transu, z narkozy, ze śpiączki
Cytaty
|
W końcu jednak, zdenerwowany do ostatnich granic, szarpnąłem dość ostro. Wtedy dopiero Gamal zbudził się z rozmarzenia. źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Wielka, większa i największa, 1995 |
|
|
Saul spojrzał nieprzytomnie, tak jakby go nie poznawał. Po niejakim czasie zbudził się z odrętwienia, w jego oczach zapłonął ponury ogień nienawiści. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1963 |
|
|
Ośmioletni chłopiec nie zbudził się z narkozy. źródło: Internet |
|
|
Stan zdrowia dyrektora nie jest dobry; zbudził się ze śpiączki, niestety uszkodzenia mózgu są poważne. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
zbudzę się |
zbudzimy się |
|||
| 2 os. |
zbudzisz się |
zbudzicie się |
|||
| 3 os. |
zbudzi się |
zbudzą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłem się +(e)m się zbudził |
zbudziłam się +(e)m się zbudziła |
zbudziłom się +(e)m się zbudziło |
zbudziliśmy się +(e)śmy się zbudzili |
zbudziłyśmy się +(e)śmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłeś się +(e)ś się zbudził |
zbudziłaś się +(e)ś się zbudziła |
zbudziłoś się +(e)ś się zbudziło |
zbudziliście się +(e)ście się zbudzili |
zbudziłyście się +(e)ście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudził się |
zbudziła się |
zbudziło się |
zbudzili się |
zbudziły się |
bezosobnik: zbudzono się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
zbudźmy się |
|
| 2 os. |
zbudź się |
zbudźcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłbym się bym się zbudził |
zbudziłabym się bym się zbudziła |
zbudziłobym się bym się zbudziło |
zbudzilibyśmy się byśmy się zbudzili |
zbudziłybyśmy się byśmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłbyś się byś się zbudził |
zbudziłabyś się byś się zbudziła |
zbudziłobyś się byś się zbudziło |
zbudzilibyście się byście się zbudzili |
zbudziłybyście się byście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudziłby się by się zbudził |
zbudziłaby się by się zbudziła |
zbudziłoby się by się zbudziło |
zbudziliby się by się zbudzili |
zbudziłyby się by się zbudziły |
bezosobnik: zbudzono by się
bezokolicznik: zbudzić się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
zbudziwszy się
gerundium: zbudzenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| D. | zbudzenia się |
zbudzeń się |
| C. | zbudzeniu się |
zbudzeniom się |
| B. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| N. | zbudzeniem się |
zbudzeniami się |
| Ms. | zbudzeniu się |
zbudzeniach się |
| W. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
odpowiedniki aspektowe: budzić się , zbudzać się
Składnia
| Rz osobowy | + | zbudzić się | + |
z CZEGO
|
3. do życia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | przebudzić się, wybudzić się |
Połączenia
- zbudzić się do działania, do życia
- zbudzić się z letargu, z uśpienia, z zimowego snu
Cytaty
|
W ostatnich kilku latach Meksyk nadal nie mógł zbudzić się z letargu. źródło: Internet |
|
|
Czuje się napięcie, ale miasto nie zbudziło się ze swego półsnu. Ludzie mówią, że ten półsen to cisza przed burzą. Za rok mają być wybory. źródło: NKJP: Olga Stanisławska: Rzeka, jak wielki wąż, Gazeta Wyborcza, 1996-09-20 |
|
|
Wielu turystów miało nadzieję, że być może uda im się w wigilijną noc posłuchać, o czym mówią tatrzańskie zwierzaki. Niestety, wycieczkowiczów szczególnie rozczarowała postawa misiów i świstaków, które nie zbudziły się z zimowego snu. źródło: NKJP: (PP): Milczenie niedźwiedzi, Dziennik Polski, 2001-12-27 |
|
|
Kierowca pojazdu przekręcił kluczyk i potężna maszyna zbudziła się do życia. źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
zbudzę się |
zbudzimy się |
|||
| 2 os. |
zbudzisz się |
zbudzicie się |
|||
| 3 os. |
zbudzi się |
zbudzą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłem się +(e)m się zbudził |
zbudziłam się +(e)m się zbudziła |
zbudziłom się +(e)m się zbudziło |
zbudziliśmy się +(e)śmy się zbudzili |
zbudziłyśmy się +(e)śmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłeś się +(e)ś się zbudził |
zbudziłaś się +(e)ś się zbudziła |
zbudziłoś się +(e)ś się zbudziło |
zbudziliście się +(e)ście się zbudzili |
zbudziłyście się +(e)ście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudził się |
zbudziła się |
zbudziło się |
zbudzili się |
zbudziły się |
bezosobnik: zbudzono się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
zbudźmy się |
|
| 2 os. |
zbudź się |
zbudźcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłbym się bym się zbudził |
zbudziłabym się bym się zbudziła |
zbudziłobym się bym się zbudziło |
zbudzilibyśmy się byśmy się zbudzili |
zbudziłybyśmy się byśmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłbyś się byś się zbudził |
zbudziłabyś się byś się zbudziła |
zbudziłobyś się byś się zbudziło |
zbudzilibyście się byście się zbudzili |
zbudziłybyście się byście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudziłby się by się zbudził |
zbudziłaby się by się zbudziła |
zbudziłoby się by się zbudziło |
zbudziliby się by się zbudzili |
zbudziłyby się by się zbudziły |
bezosobnik: zbudzono by się
bezokolicznik: zbudzić się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
zbudziwszy się
gerundium: zbudzenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| D. | zbudzenia się |
zbudzeń się |
| C. | zbudzeniu się |
zbudzeniom się |
| B. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| N. | zbudzeniem się |
zbudzeniami się |
| Ms. | zbudzeniu się |
zbudzeniach się |
| W. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
odpowiedniki aspektowe: budzić się , zbudzać się
Składnia
|
+ | zbudzić się | + |
z CZEGO +
(do CZEGO)
|
4. o uczuciach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | przebudzić się, wzbudzić się |
Połączenia
- zbudziła się tęsknota; zbudziło się pragnienie; zbudziły się lęki, nadzieje, obawy, podejrzenia, wątpliwości
Cytaty
|
W tych ciężkich chwilach rzeczywiście coś się w narodzie zbudziło, to coś, co stanowi żywy oddech narodów w historii. źródło: NKJP: Maria Rostworowska: Portret za mgłą opowieść o Oldze Boznańskiej, 2003 |
|
|
Zbudziło się we mnie podejrzenie, że mam do czynienia z wariatem. źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997 |
|
|
Razu pewnego niespodziewanie przyjechała babka Kamieńska. Pachniała lawendą. Na jej widok zbudziła się znów tęsknota za rodzinnymi stronami. źródło: NKJP: Krystyna Kolińska: Orzeszkowa, złote ptaki i terroryści, 1996 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
zbudzę się |
zbudzimy się |
|||
| 2 os. |
zbudzisz się |
zbudzicie się |
|||
| 3 os. |
zbudzi się |
zbudzą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłem się +(e)m się zbudził |
zbudziłam się +(e)m się zbudziła |
zbudziłom się +(e)m się zbudziło |
zbudziliśmy się +(e)śmy się zbudzili |
zbudziłyśmy się +(e)śmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłeś się +(e)ś się zbudził |
zbudziłaś się +(e)ś się zbudziła |
zbudziłoś się +(e)ś się zbudziło |
zbudziliście się +(e)ście się zbudzili |
zbudziłyście się +(e)ście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudził się |
zbudziła się |
zbudziło się |
zbudzili się |
zbudziły się |
bezosobnik: zbudzono się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
zbudźmy się |
|
| 2 os. |
zbudź się |
zbudźcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
zbudziłbym się bym się zbudził |
zbudziłabym się bym się zbudziła |
zbudziłobym się bym się zbudziło |
zbudzilibyśmy się byśmy się zbudzili |
zbudziłybyśmy się byśmy się zbudziły |
| 2 os. |
zbudziłbyś się byś się zbudził |
zbudziłabyś się byś się zbudziła |
zbudziłobyś się byś się zbudziło |
zbudzilibyście się byście się zbudzili |
zbudziłybyście się byście się zbudziły |
| 3 os. |
zbudziłby się by się zbudził |
zbudziłaby się by się zbudziła |
zbudziłoby się by się zbudziło |
zbudziliby się by się zbudzili |
zbudziłyby się by się zbudziły |
bezosobnik: zbudzono by się
bezokolicznik: zbudzić się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
zbudziwszy się
gerundium: zbudzenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| D. | zbudzenia się |
zbudzeń się |
| C. | zbudzeniu się |
zbudzeniom się |
| B. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
| N. | zbudzeniem się |
zbudzeniami się |
| Ms. | zbudzeniu się |
zbudzeniach się |
| W. | zbudzenie się |
zbudzenia się |
odpowiedniki aspektowe: budzić się , zbudzać się
Składnia
| Rz nieżywotny | + | zbudzić się | + |
(w KIM)
|