Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *zobъ 'dziób; wole'
1. ptaka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki
Połączenia
- czarny, czerwony; długi, krótki; zakrzywiony; ostry; potężny, wielki; mocny, silny; otwarty, rozwarty; ptasi dziób
- dziób gołębia; ptaka
- dziób i głowa, dziób i nogi, dziób i oczy, dziób i pazury, dziób i skrzydła, dziób i szpony
- kształt dzioba
- otwierać dziób
- przypominać dziób
- uderzyć dziobem
- trzymać coś w dziobie
Cytaty
|
Między drgającymi z wysiłku dłońmi Yennefer powoli materializował się kształt ptaka czarnego jak węgiel. Palce czarodziejki delikatnie głaskały nastroszone piórka, płaską główkę, zakrzywiony dziób. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992 |
|
|
To była wrona. Sfrunęła z gałęzi wysokiej sosny, na której siedziała i potężnym dziobem rozkruszyła ubity piasek na brzegu rzeki. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Pan Tu i Pan Tam, 1986 |
|
|
W uszach miałem pełno krakania gawronów, które nie mogły usiedzieć z zamkniętym dziobem. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1980 |
|
|
- Kiedy one mają czas zjeść cokolwiek, skoro cały Boży dzień dzioby mają zajęte śpiewaniem? źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziób |
dzioby |
|
| D. | dzioba |
dziobów |
|
| C. | dziobowi |
dziobom |
|
| B. | dziób |
dzioby |
|
| N. | dziobem |
dziobami |
|
| Ms. | dziobie |
dziobach |
|
| W. | dziobie |
dzioby |
2. usta
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- otworzyć, zamknąć dziób
- kłapać dziobem
Cytaty
|
- Jakby wam to powiedzieć... źródło: NKJP: Piotr Rowicki: Przed górami, przed lasami, 2005 |
|
|
Więc to ja miałem wszystko opowiedzieć. I zrobiłem to, nim ktokolwiek zdążył otworzyć dziób, wyjechać z pretensją albo pytaniami. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Biały kruk, 1996 |
|
|
Zatykam dzioba Poli ciastkami, zabronionym cukrem, jednak na antenę przedziera się jej aplauz: – Jesce, mamo! Jesce! I wreszcie triumfalny komentarz na koniec: – Kupa! Ale kupa! źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Europejka, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziób |
dzioby |
|
| D. | dzioba |
dziobów |
|
| C. | dziobowi |
dziobom |
|
| B. | dziób |
dzioby |
|
| N. | dziobem |
dziobami |
|
| Ms. | dziobie |
dziobach |
|
| W. | dziobie |
dzioby |
3. twarz
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Cytaty
|
Gdyby to była moja dziewczyna, tobym dał w dziób temu Jackowi. źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady, 2007 |
|
|
Z takim dziobem nie pchałbym się do polityki... źródło: Internet |
|
|
Tu obok jest taka speluna, same dresy tam przychodzą, znają mnie. Jakbyś tam poszedł beze mnie, to sekund sześć i już by ci dzioba obili. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziób |
dzioby |
|
| D. | dzioba |
dziobów |
|
| C. | dziobowi |
dziobom |
|
| B. | dziób |
dzioby |
|
| N. | dziobem |
dziobami |
|
| Ms. | dziobie |
dziobach |
|
| W. | dziobie |
dzioby |
4. statku
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny
Połączenia
- dziób okrętu, statku, kajaka, samolotu; maszyny
- dziób i rufa
- uderzać dziobem o fale
Cytaty
|
W piątkę siedliśmy na dziobie statku i wszczęli przyjazną rozmowę. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Biały jaguar, 1990 |
|
|
Statek kładł się coraz mocniej na boki, rył dziobem fale, trzeszczał, trząsł się i dygotał. źródło: NKJP: Zdzisław Szczepaniak: Dziewczyna z Trogiru i inne opowiadania, 2005 |
|
|
Za zakrętem, wbiwszy dziób kajaka w zarośla trzcin, zacumował doktor Kamiński, dopłynęli do niego, stanęli burta w burtę. źródło: NKJP: Leon Pawlik: Ankara, 1998 |
|
|
Świeci słońce, spod dziobu motorówki tryskają kropelki wody i osiadają Elizabeth na twarzy... źródło: NKJP: Maria Nurowska: Powrót do Lwowa, 2008 |
|
|
Aureliusz łukiem, najpierw wzdłuż płotka, a potem przez gołe zarośla, obszedł samolot aż po dziób. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Finimondo: komedia romantyczna, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziób |
dzioby |
|
| D. | dzioba dziobu |
dziobów |
|
| C. | dziobowi |
dziobom |
|
| B. | dziób |
dzioby |
|
| N. | dziobem |
dziobami |
|
| Ms. | dziobie |
dziobach |
|
| W. | dziobie |
dzioby |
5. narty
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
Połączenia
- dzioby nart
Cytaty
|
Uwaga! – teren ten jest często oblodzony i przy sporym tłoku nieraz zdarzały się przypadki, że narta, ustawiona dziobem do linii spadku… odjeżdżała sama, narażając narciarzy na poważne niebezpieczeństwo. źródło: NKJP: Maciej Pinkwart: Zakopane i Tatry: przewodnik, 1995 |
|
|
Po półgodzinie szybkiego marszu brzegiem morza znalazł się na wysokości ostrego dzioba Jastrzębiej Góry, pod murem hospicjum „Autostradą Wśród Chmur”. źródło: NKJP: Joanna Rudniańska: Miejsca, 1999 |
|
|
Przede wszystkim był to skok „sakramencko” dynamiczny. Pokazały to bardzo wysoko uniesione do góry dzioby nart. źródło: NKJP: Grzegorz Mikuła: Fortuna za kratkami, Trybuna Śląska, 2003-12-10 |
|
|
Odległość między rysami pozwala na dolnej z nich oprzeć raki, a w górnej zaczepić dzioby czekanów o rzadko rosnące trawy. źródło: NKJP: Marek Grocholski: Skazani na Giewont, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziób |
dzioby |
|
| D. | dzioba |
dziobów |
|
| C. | dziobowi |
dziobom |
|
| B. | dziób |
dzioby |
|
| N. | dziobem |
dziobami |
|
| Ms. | dziobie |
dziobach |
|
| W. | dziobie |
dzioby |
Składnia
|
+ | dziób | + |
CZEGO
|
6. blizna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Połączenia
- dzioby po ospie
- dzioby na twarzy
Cytaty
|
Fizycznie prezentował się marnie: niski, zaledwie 162 cm wzrostu, z niedowładem lewej ręki, z dziobami na twarzy po przebytej w dzieciństwie ospie. źródło: NKJP: Pięćdziesiąt lat po Stalinie, Polityka, nr 2391, 2003-03-08 |
|
|
Nie wyglądał na złego człowieka. Gdyby nie te dzioby po ospie, wyglądałby dobrotliwie. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziób |
dzioby |
|
| D. | dzioba |
dziobów |
|
| C. | dziobowi |
dziobom |
|
| B. | dziób |
dzioby |
|
| N. | dziobem |
dziobami |
|
| Ms. | dziobie |
dziobach |
|
| W. | dziobie |
dzioby |
Inne uwagi
Zwykle lm