Chronologizacja
Pochodzenie
Z przedrostkiem u- od dawnego snąć < psł. *sъpnǫti - czasownika z przyrostkiem *-nǫ- od *sъpati; zob. spać
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ktoś poszedł w kimono, zasnąć | |
| antonimy: | obudzić się, wybudzić się |
Połączenia
- chory usnął, dziecko usnęło
- usnąć na ławce, na kanapie; na chwilę
- usnąć nad ranem
- usnąć przed telewizorem
- usnąć przy stole; przy zapalonym świetle
- usnąć w fotelu, w czyichś ramionach
- usnąć z zapalonym papierosem; z nudów, ze znużenia
- usnąć głęboko, kamiennym snem, niespokojnym snem; natychmiast, szybko; na siedząco, na stojąco
- usnąć jak kamień, jak kłoda
- nie móc, próbować usnąć; coś nie pozwala usnąć
- usnąć i śnić o czymś; położyć się i usnąć, wtulić się w poduszkę i usnąć
Cytaty
|
Piotr czekał, aż obie uśniemy, a sam wstawał i całą noc siedział przy komputerze. źródło: NKJP: Wojna o klawiaturę, Glamour, 2003 |
|
|
Nie mogła jeszcze długo usnąć i przewracała się z boku na bok. źródło: NKJP: Maciej Konrad Ziembiński: Fotografie 1939-1945, 1998 |
|
|
Chciałem usnąć w jej ramionach. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997 |
|
|
Usnął zaraz po zachodzie słońca, mając przed oczyma pochylone nad Weroniką ciało Markiza w przybrudzonym, zielonym surducie. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Podróż ludzi księgi, 1995 |
|
|
Zmęczeni podróżni usnęli w aucie. źródło: NKJP: (MB): Dokumenty i pieniądze straciła Litwinka pod Szyłowcem, Echo Dnia, 2006-10-05 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
usnę |
uśniemy |
|||
| 2 os. |
uśniesz |
uśniecie |
|||
| 3 os. |
uśnie |
usną |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
usnąłem +(e)m usnął |
usnęłam +(e)m usnęła |
usnęłom +(e)m usnęło |
usnęliśmy +(e)śmy usnęli |
usnęłyśmy +(e)śmy usnęły |
| 2 os. |
usnąłeś +(e)ś usnął |
usnęłaś +(e)ś usnęła |
usnęłoś +(e)ś usnęło |
usnęliście +(e)ście usnęli |
usnęłyście +(e)ście usnęły |
| 3 os. |
usnął |
usnęła |
usnęło |
usnęli |
usnęły |
bezosobnik: uśnięto
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
uśnijmy |
|
| 2 os. |
uśnij |
uśnijcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
usnąłbym bym usnął |
usnęłabym bym usnęła |
usnęłobym bym usnęło |
usnęlibyśmy byśmy usnęli |
usnęłybyśmy byśmy usnęły |
| 2 os. |
usnąłbyś byś usnął |
usnęłabyś byś usnęła |
usnęłobyś byś usnęło |
usnęlibyście byście usnęli |
usnęłybyście byście usnęły |
| 3 os. |
usnąłby by usnął |
usnęłaby by usnęła |
usnęłoby by usnęło |
usnęliby by usnęli |
usnęłyby by usnęły |
bezosobnik: uśnięto by
bezokolicznik: usnąć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
usnąwszy
gerundium: uśnięcie
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | uśnięcie |
uśnięcia |
| D. | uśnięcia |
uśnięć |
| C. | uśnięciu |
uśnięciom |
| B. | uśnięcie |
uśnięcia |
| N. | uśnięciem |
uśnięciami |
| Ms. | uśnięciu |
uśnięciach |
| W. | uśnięcie |
uśnięcia |
odpowiednik aspektowy: usypiać
Składnia
| Rz żywotny | + | usnąć | + |
|