UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

konać

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp
Inne znaczenie: 'działać, czynić'

Pochodzenie

psł. *konati 'kończyć, doprowadzać do końca, wykonywać'

1. o rannym

Definicja

książk.

znajdować się w stanie poprzedzającym śmierć i przybliżać się do momentu śmierci

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ktoś dokonuje żywota, ktoś schodzi z tego świata, ktoś wyciąga kopyta

Połączenia

ranny kona
konać na krzyżu, na czyichś rękach
konać przez wiele dni, przez wiele godzin
konać w bólach, w męczarniach
konać z jękiem, z krzykiem, z uśmiechem; z głodu, z wyczerpania

Cytaty

	Niejedną śmierć widziałem, niejeden człowiek konał na moich rękach, ale dziś pierwszy raz w życiu płakałem. źródło: NKJP: Ariadna Lewańska: Sonata dla Natalii, 1965
	Konając, poczuł przez chwilę ogarniające go ze wszech stron ciepło i wielką jasność. źródło: KWSJP: Olga Tokarczuk: Podróż ludzi księgi, 1993
	[...] śmierć nie nadchodziła łatwo ani prędko. Jeńcy konali w drgawkach jeszcze cały dzień, a czasem nawet dwa. źródło: NKJP: Andrzej Anonimus: Nie nadaje się, przecież to jeszcze szczeniak, 1999
	Prześladowani i bici, kryli się po lasach i uroczyskach. Przelewali dla mnie krew i żywcem płonęli na stosach, konając w męczarniach. źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006
	Po drugiej stronie wodospadu konał pudel z przetrąconym kręgosłupem. źródło: NKJP: Joanna Bator: Piaskowa Góra, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	konam	konamy
2 os.	konasz	konacie
3 os.	kona	konają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	konałem +(e)m konał	konałam +(e)m konała	konałom +(e)m konało	konaliśmy +(e)śmy konali	konałyśmy +(e)śmy konały
2 os.	konałeś +(e)ś konał	konałaś +(e)ś konała	konałoś +(e)ś konało	konaliście +(e)ście konali	konałyście +(e)ście konały
3 os.	konał	konała	konało	konali	konały

bezosobnik: konano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę konał będę konać	będę konała będę konać	będę konało będę konać	będziemy konali będziemy konać	będziemy konały będziemy konać
2 os.	będziesz konał będziesz konać	będziesz konała będziesz konać	będziesz konało będziesz konać	będziecie konali będziecie konać	będziecie konały będziecie konać
3 os.	będzie konał będzie konać	będzie konała będzie konać	będzie konało będzie konać	będą konali będą konać	będą konały będą konać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		konajmy
2 os.	konaj	konajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	konałbym bym konał	konałabym bym konała	konałobym bym konało	konalibyśmy byśmy konali	konałybyśmy byśmy konały
2 os.	konałbyś byś konał	konałabyś byś konała	konałobyś byś konało	konalibyście byście konali	konałybyście byście konały
3 os.	konałby by konał	konałaby by konała	konałoby by konało	konaliby by konali	konałyby by konały

bezosobnik: konano by

bezokolicznik: konać

imiesłów przysłówkowy współczesny: konając

gerundium: konanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	konanie	konania
D.	konania	konań
C.	konaniu	konaniom
B.	konanie	konania
N.	konaniem	konaniami
Ms.	konaniu	konaniach
W.	konanie	konania

imiesłów przymiotnikowy czynny: konający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	konający	konający	konający	konające	konająca
D.	konającego	konającego	konającego	konającego	konającej
C.	konającemu	konającemu	konającemu	konającemu	konającej
B.	konającego	konającego	konający	konające	konającą
N.	konającym	konającym	konającym	konającym	konającą
Ms.	konającym	konającym	konającym	konającym	konającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	konający	konający	konające	konające
D.	konających	konających	konających	konających
C.	konającym	konającym	konającym	konającym
B.	konających	konających	konających	konające
N.	konającymi	konającymi	konającymi	konającymi
Ms.	konających	konających	konających	konających

odpowiednik aspektowy: skonać

Składnia

Rz_żywotny

konać

(JAK)

2. imperium

Definicja

książk.

przestawać istnieć

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

umierać

Połączenia

gospodarka, imperium, las, miasto, miłość, nadzieja, opór, powstanie kona

Cytaty

	Miasto konało w rumowiskach zwalonych domów, wśród których gdzieniegdzie poruszały się ludzkie sylwetki. źródło: NKJP: Zdzisław Smektała: Chcica..., 2006
	[...] tok fabuły uległ zachwianiu i dynamiczna, świetnie zawiązana akcja kona w drgawkach po mniej więcej półgodzinie. źródło: NKJP: Jarosław Loretz: Zbiorowe żywienie na dalekiej północy, Esensja, 2009-05-11
	Usychają oliwne i daktylowe gaje, puste są drzewa, które rodziły ożywcze pomarańcze i cytryny, konają szczepy winne. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Teraz na ciebie zagłada, 1976
	Siedem wieków historii [...] nie dawały gwarancji, że po najeździe Wizygotów powtórzą się [...] dzieje chwały i zwycięstw Rzymian. Cesarstwo zachodnie konało bez chwały i bez godności. źródło: NKJP: Jerzy Mirewicz: Współtwórcy Europy, 2003
	[...] zaległości w spłacaniu zobowiązań rosną lawinowo. Szpital kona, ciągnąc za sobą przedsiębiorstwa, które próżno szukają zadośćuczynienia za niezapłacone, szpitalne rachunki. źródło: NKJP: Cyprian Dmowski: Pomyśl albo płać, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004-11-09

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	konam	konamy
2 os.	konasz	konacie
3 os.	kona	konają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	konałem +(e)m konał	konałam +(e)m konała	konałom +(e)m konało	konaliśmy +(e)śmy konali	konałyśmy +(e)śmy konały
2 os.	konałeś +(e)ś konał	konałaś +(e)ś konała	konałoś +(e)ś konało	konaliście +(e)ście konali	konałyście +(e)ście konały
3 os.	konał	konała	konało	konali	konały

bezosobnik: konano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę konał będę konać	będę konała będę konać	będę konało będę konać	będziemy konali będziemy konać	będziemy konały będziemy konać
2 os.	będziesz konał będziesz konać	będziesz konała będziesz konać	będziesz konało będziesz konać	będziecie konali będziecie konać	będziecie konały będziecie konać
3 os.	będzie konał będzie konać	będzie konała będzie konać	będzie konało będzie konać	będą konali będą konać	będą konały będą konać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		konajmy
2 os.	konaj	konajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	konałbym bym konał	konałabym bym konała	konałobym bym konało	konalibyśmy byśmy konali	konałybyśmy byśmy konały
2 os.	konałbyś byś konał	konałabyś byś konała	konałobyś byś konało	konalibyście byście konali	konałybyście byście konały
3 os.	konałby by konał	konałaby by konała	konałoby by konało	konaliby by konali	konałyby by konały

bezosobnik: konano by

bezokolicznik: konać

imiesłów przysłówkowy współczesny: konając

gerundium: konanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	konanie	konania
D.	konania	konań
C.	konaniu	konaniom
B.	konanie	konania
N.	konaniem	konaniami
Ms.	konaniu	konaniach
W.	konanie	konania

imiesłów przymiotnikowy czynny: konający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	konający	konający	konający	konające	konająca
D.	konającego	konającego	konającego	konającego	konającej
C.	konającemu	konającemu	konającemu	konającemu	konającej
B.	konającego	konającego	konający	konające	konającą
N.	konającym	konającym	konającym	konającym	konającą
Ms.	konającym	konającym	konającym	konającym	konającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	konający	konający	konające	konające
D.	konających	konających	konających	konających
C.	konającym	konającym	konającym	konającym
B.	konających	konających	konających	konające
N.	konającymi	konającymi	konającymi	konającymi
Ms.	konających	konających	konających	konających

odpowiednik aspektowy: skonać

Składnia

Rz_nieżywotny

konać

3. ze śmiechu

Definicja

pot.

bardzo silnie odczuwać to, co wyrażone jest następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka sprawność i wydolność organizmu

Relacje znaczeniowe

synonimy:

umierać, zdychać

Połączenia

konać z głodu, z gorąca, z miłości, z nudów, z pragnienia, z przemęczenia, ze śmiechu, ze wstydu, ze zmęczenia

Cytaty

W końcu wytarła oczy chusteczką, orzekła, że zbliża się amerykańska pora lunchu, więc na pewno konam z głodu.

źródło: KWSJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002

Zaczynamy konać ze śmiechu pośrodku strasznej kłótni, więc coś nas jednak łączy.

źródło: KWSJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996

Po dziesięciu dniach od pogrzebu [...] przeniosła się do dawnej sypialni, do łóżka, w którym z Maurycym konali z miłości.

źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	konam	konamy
2 os.	konasz	konacie
3 os.	kona	konają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	konałem +(e)m konał	konałam +(e)m konała	konałom +(e)m konało	konaliśmy +(e)śmy konali	konałyśmy +(e)śmy konały
2 os.	konałeś +(e)ś konał	konałaś +(e)ś konała	konałoś +(e)ś konało	konaliście +(e)ście konali	konałyście +(e)ście konały
3 os.	konał	konała	konało	konali	konały

bezosobnik: konano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę konał będę konać	będę konała będę konać	będę konało będę konać	będziemy konali będziemy konać	będziemy konały będziemy konać
2 os.	będziesz konał będziesz konać	będziesz konała będziesz konać	będziesz konało będziesz konać	będziecie konali będziecie konać	będziecie konały będziecie konać
3 os.	będzie konał będzie konać	będzie konała będzie konać	będzie konało będzie konać	będą konali będą konać	będą konały będą konać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		konajmy
2 os.	konaj	konajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	konałbym bym konał	konałabym bym konała	konałobym bym konało	konalibyśmy byśmy konali	konałybyśmy byśmy konały
2 os.	konałbyś byś konał	konałabyś byś konała	konałobyś byś konało	konalibyście byście konali	konałybyście byście konały
3 os.	konałby by konał	konałaby by konała	konałoby by konało	konaliby by konali	konałyby by konały

bezosobnik: konano by

bezokolicznik: konać

imiesłów przysłówkowy współczesny: konając

gerundium: konanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	konanie	konania
D.	konania	konań
C.	konaniu	konaniom
B.	konanie	konania
N.	konaniem	konaniami
Ms.	konaniu	konaniach
W.	konanie	konania

imiesłów przymiotnikowy czynny: konający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	konający	konający	konający	konające	konająca
D.	konającego	konającego	konającego	konającego	konającej
C.	konającemu	konającemu	konającemu	konającemu	konającej
B.	konającego	konającego	konający	konające	konającą
N.	konającym	konającym	konającym	konającym	konającą
Ms.	konającym	konającym	konającym	konającym	konającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	konający	konający	konające	konające
D.	konających	konających	konających	konających
C.	konającym	konającym	konającym	konającym
B.	konających	konających	konających	konające
N.	konającymi	konającymi	konającymi	konającymi
Ms.	konających	konających	konających	konających

odpowiednik aspektowy: skonać

Składnia

Rz_osobowy

konać

z CZEGO

Data ostatniej modyfikacji: 02.06.2025