Chronologizacja
Pochodzenie
ogsł. *porędъkъ 'kolejność, szyk, ład, porządek'
Forma słowiańska jest rzeczownikiem odczasownikowym od przedrostkowego *poręditi 'ustawić w szeregu, uporządkować, wprowadzić ład', który od psł. *ręditi 'ustawiać w szeregu, szeregować, porządkować, wprowadzać ład'; zob. rządzić
1. idealny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | glancuś, ład | |
| antonimy: | bałagan, nieład, nieporządek |
Połączenia
- elementarny, idealny, należyty, określony, pedantyczny, pozorny, względny, wzorowy; niemiecki porządek
- porządek na biurku; w kuchni, w pokoju; w domu, w miejscu pracy; w gminie, w mieście
- porządek i chaos; porządek i dobrobyt; czystość i porządek, estetyka i porządek, harmonia i porządek, higiena i porządek; rygor i porządek
- porządek panuje
- nauczyć porządku
- burzyć, naruszyć/naruszać; mieć, robić, utrzymać/utrzymywać, zaprowadzić, zrobić porządek
- doprowadzić coś do porządku
- dbać, zadbać o porządek
- utrzymywać coś w porządku
Cytaty
|
W przeciwieństwie do stolika stenotypistki, na którym panuje pedantyczny porządek, na biurku chaos i bałagan. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1, 1986 |
|
|
Wyobraźmy sobie, że ktoś nie zwykł dbać o porządek w swoim domu [...]. Nie ma żadnych wątpliwości, że nigdy nie zdoła on osiągnąć poziomu schludności, którym cieszą się ci, co o porządek dbają na co dzień. źródło: NKJP: Gałkiewicz: Święto i dzień powszedni, Tygodnik Podhalański nr 25, 1996 |
|
|
W mieście panuje porządek, widać, że coś się robi na ulicach. Jest czysto, posadzone są kwiaty, wyremontowane domy. źródło: NKJP: Joanna Nakoneczny: Jak się żyje?, Dziennik Bałtycki, 2005-09-23 |
|
|
Dawała nam zastrzyki z witaminami i glukozą dla wzmocnienia. Była dla nas jak druga matka, przynosiła nam owoce, dawała lekarstwa. Przychodnię do dzisiaj utrzymuje we wzorowym porządku, pamięta o starych zawodnikach [...]. źródło: NKJP: Wojciech Szatkowski: Zakopiańscy olimpijczycy - Tadeusz Kwapień - narciarz i lekkoatleta, Tygodnik Podhalański, nr 16, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | porządek |
porządki |
|
| D. | porządku |
porządków |
|
| C. | porządkowi |
porządkom |
|
| B. | porządek |
porządki |
|
| N. | porządkiem |
porządkami |
|
| Ms. | porządku |
porządkach |
|
| W. | porządku |
porządki |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. alfabetyczny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie kolejność
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | kolejność |
Połączenia
- alfabetyczny, chronologiczny, hierarchiczny, tematyczny; odwrotny porządek
- porządek nabożeństw, obrad, zebrania
- przestrzegać porządku
- odwrócić, wyznaczyć porządek
Cytaty
|
Przyjeżdżają tu Niemcy, którzy szukają krewnych. Dla nich mamy specjalną księgę z nazwiskami - mówi [...] opiekun cmentarza. Tysiące nazwisk ułożonych w porządku alfabetycznym. źródło: NKJP: Artur Guzicki: Dwa cmentarze, Polityka nr 2427, 2003-11-15 |
|
|
Śmierć papieża ogłasza na podstawie orzeczenia lekarzy prefekt domu papieskiego. [...] Wszyscy obecni klękają i rozpoczynają modły. W porządku hierarchicznym podchodzą do zmarłego i całują jego dłoń. źródło: NKJP: (PAP): Ceremoniał po śmierci Jana Pawła II, Dziennik Polski, 2005-04-03 |
|
|
Wesołe kolędy zostaną zastąpione przez spokojne, niemal żałobne pieśni. Zmieni się również porządek nabożeństw. Oprócz mszy pojawią się Drogi Krzyżowe i Gorzkie Żale. źródło: NKJP: Marcin Żebrowski: Nadchodzą dni postu, Dziennik Bałtycki, 2005-02-06 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | porządek |
porządki |
|
| D. | porządku |
porządków |
|
| C. | porządkowi |
porządkom |
|
| B. | porządek |
porządki |
|
| N. | porządkiem |
porządkami |
|
| Ms. | porządku |
porządkach |
|
| W. | porządku |
porządki |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | porządek | + |
(JAKI)
|
|
|
+ | porządek | + |
(CZEGO)
|
3. w mieście
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ład |
Połączenia
- porządek publiczny
- porządek w kraju
- porządek i spokój, porządek i sprawiedliwość
- porządek panuje
- pilnować, strzec porządku
- przywrócić/przywracać, zakłócić/zakłócać, zapewnić/zapewniać, zaprowadzić/zaprowadzać porządek
Cytaty
|
Oferta Rosji, obiecującej zaprowadzenie porządku w tej części świata, jest kusząca. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Azji Rosja żandarmem, Gazeta Wyborcza, 1994-01-19 |
|
|
Nieletni, którzy naruszą porządek, muszą liczyć się z konsekwencjami: powiadomieniem szkoły, rodziców [...]. źródło: NKJP: 997: Czas Ostrzeszowski, nr 12, 2007 |
|
|
W nocy z piątku na sobotę zatrzymano 113 Anglików, którzy byli w większości pijani i zakłócali porządek w mieście. źródło: NKJP: GOD: Expressem, Super Exprress, 2006 |
|
|
Komendant Powiatowej Policji[...] złożył raport o stanie bezpieczeństwa i porządku publicznego w powiecie nowotarskim. Mówił też o sytuacji organizacyjnej i finansowej tutejszej komendy. źródło: NKJP: BZ: Sesja powiatowa w Nowym Targu - Pieniądze i polityka, Tygodnik Podhalański, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | porządek |
porządki |
|
| D. | porządku |
porządków |
|
| C. | porządkowi |
porządkom |
|
| B. | porządek |
porządki |
|
| N. | porządkiem |
porządkami |
|
| Ms. | porządku |
porządkach |
|
| W. | porządku |
porządki |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | porządek | + |
(JAKI)
|
4. społeczny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ład |
Połączenia
- konstytucyjny, moralny, państwowy, polityczny, prawny; dawny, nowy, obecny, obowiązujący, panujący, powojenny, tradycyjny; demokratyczny, liberalny, socjalistyczny; elementarny, określony; europejski, wersalski; patriarchalny; boski, kosmiczny, odwieczny, przyrodzony, ustalony porządek
- porządek natury
- naruszyć/naruszać, zaakceptować porządek
Cytaty
|
Od chwili zakończenia zimnej wojny, przez całe dziesięciolecie, powinniśmy byli podjąć systematyczne wysiłki [...] zmierzające do zbudowania liberalnego porządku w całej Europie. źródło: NKJP: Timothy Garton Ash, tłum. Sergiusz Kowalski: Dlaczego powinniśmy atakować Jugosławię - i to coraz mocniej, Gazeta Wyborcza, 1999-04-26 |
|
|
Z filozofii Platona została przejęta idea, że wspólnota polityczna stanowi odzwierciedlenie porządku kosmicznego. Władca, także według Kościoła, co prawda nie był obdarowany atrybutami boskości, ale w swoim państwie pełnił taką funkcję, jak Bóg wobec Universum [...]. źródło: NKJP: Nikolaus Lobkowicz: Kościół w państwie demokratycznym, Gazeta Wyborcza, 1992-01-25 |
|
|
Zezwolenie na opuszczenie zakładu można przyznać skazanemu, którego postawa w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego. źródło: NKJP: Dz.U. z 1997 r. |
|
|
Kiedy doszło do rozwiązania partii i zmian ustrojowych, tacy ludzie jak ja nie byli zbyt mile widziani. Zapanowały nowe porządki i moda na wymianę kadr. źródło: NKJP: Jan Mełnicki: Zawsze wierzę w sukces, Gazeta Brodnicka, 1999-12-30 |
|
|
Deklaracje lewicowe były natomiast republikańskie i mówiły o przyszłym porządku powojennym, że wszyscy w nim będą równi bez względu na pochodzenie [...]. źródło: NKJP: Witold P. Glinkowski, Adam Nowaczyk, Józef Piórczyński (red.), Rozum w dziejach, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | porządek |
porządki |
|
| D. | porządku |
porządków |
|
| C. | porządkowi |
porządkom |
|
| B. | porządek |
porządki |
|
| N. | porządkiem |
porządkami |
|
| Ms. | porządku |
porządkach |
|
| W. | porządku |
porządki |
Składnia
|
|
+ | porządek | + |
(JAKI)
|
5. dorycki
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka prądy, kierunki i kategorie artystyczne
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Połączenia
- porządek dorycki, joński, koryncki
Cytaty
|
Klasyczne porządki greckiej architektury (dorycki, joński, koryncki) już w dobie Cesarstwa Rzymskiego pozbawione zostały swojego znaczenia i swej powagi, wyrwano je spod dominacji kanonicznych reguł - po to, by stały się w rękach rzymskich budowniczych repertuarem elementów, dających się ze sobą składać na dowolne sposoby. źródło: NKJP: Marek Warchoł: Architektura wyczerpania, Polityka nr 2601, 2007-04-21 |
|
|
W porządku doryckim fryz składał się z następujących na przemian po sobie metop i tryglifów [...]. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Budowę świątyni w Didim [...] rozpoczęto już w VIII wieku p.n.e., jednak ukończono dopiero około 540 r. p.n.e. Była to trzecia co do wielkości budowla, którą kiedykolwiek wznieśli starożytni Grecy. Wybudowano ją w porządku jońskim, ale - co ciekawe - była to świątynia hypetralna, czyli pozbawiona dachu. źródło: NKJP: (JERRY): Wyrocznia prawdę ci powie, Dziennik Zachodni, 2007-09-08 |
|
|
Termy wzniesiono w eleganckim, ale dość surowym porządku architektonicznym (zwanym toskańskim), który pojawia się jeszcze tylko w kilku innych miejscach poza Italią. źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Szpital na peryferiach, Polityka nr 2596, 2007-03-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | porządek |
porządki |
|
| D. | porządku |
porządków |
|
| C. | porządkowi |
porządkom |
|
| B. | porządek |
porządki |
|
| N. | porządkiem |
porządkami |
|
| Ms. | porządku |
porządkach |
|
| W. | porządku |
porządki |
Składnia
|
|
+ | porządek | + |
(JAKI)
|
6. konie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport dyscypliny, imprezy i rozgrywki sportowe
Cytaty
|
Przy 6-7 startujących koniach można wytypować średnio 20 proc. porządków, co oznacza, że zysk daje każda wypłata powyżej 25 tys. zł za 5 tys. zł. [...] Obstawianie kilku porządków w jednej gonitwie zwiększa tylko straty. źródło: NKJP: Wiktor Lubicz: Porządki, triple, kwinty, Gazeta Wyborcza, 1992-07-24 |
|
|
Fredek miał głos wewnętrzny. [...] Ten głos nakazał mu obstawić porządek gonitwy dwiema cyframi numeru tramwaju, którym tego dnia jechał. źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | porządek |
porządki |
|
| D. | porządku |
porządków |
|
| C. | porządkowi |
porządkom |
|
| B. | porządek |
porządki |
|
| N. | porządkiem |
porządkami |
|
| Ms. | porządku |
porządkach |
|
| W. | porządku |
porządki |