UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ustawić

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *ustaviti 'ustawić, ustanowić'

Zob. stawić się

1. krzesła

Definicja

umieścić gdzieś jakieś osoby lub rzeczy, aby tam stały

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Połączenia

  • ustawić barierki, drogowskazy, kamery, kontenery, kosze, krzesła, lampy, ławki, łóżka, pojemniki, słupki, słupy, stoły, tablice, znaki (drogowe); kursor
  • ustawić na półkach, na stole; na placu, na rynku
  • ustawić przy ścianie
  • ustawić w dwuszeregu, w szeregu, w rzędy
  • ustawić wzdłuż drogi
  • ustawić pionowo, prostopadle, równolegle

Cytaty

Na drugim palenisku ustawił rondel z baraniną w gęstym sosie.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Wokół puste zakurzone stoły i krzesła ustawione w rzędzie pod ścianą.

źródło: NKJP: Max Cegielski: Masala, 2002

Po wyzwoleniu na miejscu straceń ustawiono krzyż i pamiątkową tablicę.

źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1997

Ustawili nas w dwójki i zaprowadzili na posiłek.

źródło: NKJP: Paweł Mikołajczak, Paweł Siekański, Arkadiusz Znojek: Jakie jest wojsko, czyli długa droga od biletu do cywila, 2001

Bronili dostępu do własnej bramki nawet czterema zawodnikami, ustawionymi na linii niebieskiej, i czyhali na kontry.

źródło: NKJP: (mj): Zbili słabych, Dziennik Zachodni, 2003-04-07

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawię
 ustawimy
2 os. ustawisz
 ustawicie
3 os. ustawi
 ustawią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłem
+(e)m ustawił
 ustawiłam
+(e)m ustawiła
 ustawiłom
+(e)m ustawiło
 ustawiliśmy
+(e)śmy ustawili
 ustawiłyśmy
+(e)śmy ustawiły
2 os. ustawiłeś
+(e)ś ustawił
 ustawiłaś
+(e)ś ustawiła
 ustawiłoś
+(e)ś ustawiło
 ustawiliście
+(e)ście ustawili
 ustawiłyście
+(e)ście ustawiły
3 os. ustawił
 ustawiła
 ustawiło
 ustawili
 ustawiły

bezosobnik: ustawiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawmy
2 os. ustaw
 ustawcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłbym
bym ustawił
 ustawiłabym
bym ustawiła
 ustawiłobym
bym ustawiło
 ustawilibyśmy
byśmy ustawili
 ustawiłybyśmy
byśmy ustawiły
2 os. ustawiłbyś
byś ustawił
 ustawiłabyś
byś ustawiła
 ustawiłobyś
byś ustawiło
 ustawilibyście
byście ustawili
 ustawiłybyście
byście ustawiły
3 os. ustawiłby
by ustawił
 ustawiłaby
by ustawiła
 ustawiłoby
by ustawiło
 ustawiliby
by ustawili
 ustawiłyby
by ustawiły

bezosobnik: ustawiono by

bezokolicznik: ustawić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ustawiwszy

gerundium: ustawienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ustawiony

odpowiednik aspektowy: ustawiać

Składnia

Rzosobowy + ustawić +
KOGO/CO + (GDZIE)

2. barykadę

Definicja

zmontować coś prowizorycznego

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Połączenia

  • ustawić namiot, ołtarz, rusztowanie, scenę, stoisko
  • ustawić na placu, na rynku

Cytaty

Za pomnikiem, pod czynszową kamienicą ustawiono trybunę.

źródło: NKJP: Mieczysław Kieta: Dziewczyna ubrana także w obozowy pasiak, ale nieautentyczny, Przekrój, 1968, nr 1214

Wchodził po schodach ustawionych na środku sceny, łączących podłogę z sufitem.

źródło: NKJP: Joanna Rudniańska: Miejsca, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawię
 ustawimy
2 os. ustawisz
 ustawicie
3 os. ustawi
 ustawią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłem
+(e)m ustawił
 ustawiłam
+(e)m ustawiła
 ustawiłom
+(e)m ustawiło
 ustawiliśmy
+(e)śmy ustawili
 ustawiłyśmy
+(e)śmy ustawiły
2 os. ustawiłeś
+(e)ś ustawił
 ustawiłaś
+(e)ś ustawiła
 ustawiłoś
+(e)ś ustawiło
 ustawiliście
+(e)ście ustawili
 ustawiłyście
+(e)ście ustawiły
3 os. ustawił
 ustawiła
 ustawiło
 ustawili
 ustawiły

bezosobnik: ustawiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawmy
2 os. ustaw
 ustawcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłbym
bym ustawił
 ustawiłabym
bym ustawiła
 ustawiłobym
bym ustawiło
 ustawilibyśmy
byśmy ustawili
 ustawiłybyśmy
byśmy ustawiły
2 os. ustawiłbyś
byś ustawił
 ustawiłabyś
byś ustawiła
 ustawiłobyś
byś ustawiło
 ustawilibyście
byście ustawili
 ustawiłybyście
byście ustawiły
3 os. ustawiłby
by ustawił
 ustawiłaby
by ustawiła
 ustawiłoby
by ustawiło
 ustawiliby
by ustawili
 ustawiłyby
by ustawiły

bezosobnik: ustawiono by

bezokolicznik: ustawić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ustawiwszy

gerundium: ustawienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ustawiony

odpowiednik aspektowy: ustawiać

Składnia

Rzosobowy + ustawić +
CO + (GDZIE)

3. głośność

Definicja

regulując urządzenie, wybrać jakiś tryb jego pracy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

  • ustawić aparat, światła, żagle; opcje, ostrość, parametry
  • ustawić w jakiejś pozycji
  • odpowiednio, prawidłowo ustawić

Cytaty

Ustawił nawigację satelitarną w pozycji „synchronizacja”.

źródło: NKJP: Jerzy Gotowała: Najkrócej żyją motyle: lotnictwo rozpoznawcze wciąż niezbędne, 1996

Zadanie jest o tyle trudne, że gdy ustawisz ostrość na minimalną odległość, głębia ostrości będzie bardzo mała.

źródło: NKJP: Witold Wrotek: Makrofotografia. Magia szczegółu, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawię
 ustawimy
2 os. ustawisz
 ustawicie
3 os. ustawi
 ustawią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłem
+(e)m ustawił
 ustawiłam
+(e)m ustawiła
 ustawiłom
+(e)m ustawiło
 ustawiliśmy
+(e)śmy ustawili
 ustawiłyśmy
+(e)śmy ustawiły
2 os. ustawiłeś
+(e)ś ustawił
 ustawiłaś
+(e)ś ustawiła
 ustawiłoś
+(e)ś ustawiło
 ustawiliście
+(e)ście ustawili
 ustawiłyście
+(e)ście ustawiły
3 os. ustawił
 ustawiła
 ustawiło
 ustawili
 ustawiły

bezosobnik: ustawiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawmy
2 os. ustaw
 ustawcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłbym
bym ustawił
 ustawiłabym
bym ustawiła
 ustawiłobym
bym ustawiło
 ustawilibyśmy
byśmy ustawili
 ustawiłybyśmy
byśmy ustawiły
2 os. ustawiłbyś
byś ustawił
 ustawiłabyś
byś ustawiła
 ustawiłobyś
byś ustawiło
 ustawilibyście
byście ustawili
 ustawiłybyście
byście ustawiły
3 os. ustawiłby
by ustawił
 ustawiłaby
by ustawiła
 ustawiłoby
by ustawiło
 ustawiliby
by ustawili
 ustawiłyby
by ustawiły

bezosobnik: ustawiono by

bezokolicznik: ustawić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ustawiwszy

gerundium: ustawienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ustawiony

odpowiednik aspektowy: ustawiać

Składnia

Rzosobowy + ustawić +
CO + (JAK)

4. przetarg

Definicja

wpłynąć na przebieg lub wynik czegoś albo na czyjeś zachowanie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

  • ustawić mecz, przetarg

Cytaty

[...] nawet inteligentne konie potrafiły zrozumieć intencje dżokejów, by w porę zwolnić lub przyspieszyć bieg, gdy wynik wyścigu był „ustawiony” z góry.

źródło: NKJP: Stanisław Milewski: Ciemne sprawy międzywojnia, 2002

Reżyser [...] może wszystko ustawić, całą historię, [...] i potem może ją puszczać na projektorze albo w telewizji i to jest Jego Historia, on jest jej głównym autorem...

źródło: NKJP: Maciej Wojtyszko: Bromba i inni, 1993

– Dwie szybko stracone bramki ustawiły mecz – powiedział trener Polaków.

źródło: NKJP: (pah): Wysoka porażka piłkarzy halowych, Dziennik Łódzki, 2007-02-26

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawię
 ustawimy
2 os. ustawisz
 ustawicie
3 os. ustawi
 ustawią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłem
+(e)m ustawił
 ustawiłam
+(e)m ustawiła
 ustawiłom
+(e)m ustawiło
 ustawiliśmy
+(e)śmy ustawili
 ustawiłyśmy
+(e)śmy ustawiły
2 os. ustawiłeś
+(e)ś ustawił
 ustawiłaś
+(e)ś ustawiła
 ustawiłoś
+(e)ś ustawiło
 ustawiliście
+(e)ście ustawili
 ustawiłyście
+(e)ście ustawiły
3 os. ustawił
 ustawiła
 ustawiło
 ustawili
 ustawiły

bezosobnik: ustawiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawmy
2 os. ustaw
 ustawcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłbym
bym ustawił
 ustawiłabym
bym ustawiła
 ustawiłobym
bym ustawiło
 ustawilibyśmy
byśmy ustawili
 ustawiłybyśmy
byśmy ustawiły
2 os. ustawiłbyś
byś ustawił
 ustawiłabyś
byś ustawiła
 ustawiłobyś
byś ustawiło
 ustawilibyście
byście ustawili
 ustawiłybyście
byście ustawiły
3 os. ustawiłby
by ustawił
 ustawiłaby
by ustawiła
 ustawiłoby
by ustawiło
 ustawiliby
by ustawili
 ustawiłyby
by ustawiły

bezosobnik: ustawiono by

bezokolicznik: ustawić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ustawiwszy

gerundium: ustawienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ustawiony

odpowiednik aspektowy: ustawiać

Składnia

bez ograniczeń + ustawić +
KOGO/CO

5. swoje dzieci

Definicja

pot. 
stworzyć komuś korzystne warunki

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

  • ustawić dzieci, rodzinę
  • ustawić dobrze

Cytaty

– A co ty robisz, stary? – zapytał Zdzisio. – Teść zdążył cię gdzieś ustawić?

źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997

Rozkręcił firmę komputerową. Według Wojtka układy teścia go ustawiły.

źródło: NKJP: Marek Bukowski: Wysłannik szatana, 1999

Już szef miał kilka telefonów, bo osoba jest dość dobrze ustawiona. Ktoś nas nawet straszył procesem o zniesławienie...

źródło: NKJP: Maciej Pinkwart: Dziewczyna z Ipanemy, 2003

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawię
 ustawimy
2 os. ustawisz
 ustawicie
3 os. ustawi
 ustawią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłem
+(e)m ustawił
 ustawiłam
+(e)m ustawiła
 ustawiłom
+(e)m ustawiło
 ustawiliśmy
+(e)śmy ustawili
 ustawiłyśmy
+(e)śmy ustawiły
2 os. ustawiłeś
+(e)ś ustawił
 ustawiłaś
+(e)ś ustawiła
 ustawiłoś
+(e)ś ustawiło
 ustawiliście
+(e)ście ustawili
 ustawiłyście
+(e)ście ustawiły
3 os. ustawił
 ustawiła
 ustawiło
 ustawili
 ustawiły

bezosobnik: ustawiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawmy
2 os. ustaw
 ustawcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłbym
bym ustawił
 ustawiłabym
bym ustawiła
 ustawiłobym
bym ustawiło
 ustawilibyśmy
byśmy ustawili
 ustawiłybyśmy
byśmy ustawiły
2 os. ustawiłbyś
byś ustawił
 ustawiłabyś
byś ustawiła
 ustawiłobyś
byś ustawiło
 ustawilibyście
byście ustawili
 ustawiłybyście
byście ustawiły
3 os. ustawiłby
by ustawił
 ustawiłaby
by ustawiła
 ustawiłoby
by ustawiło
 ustawiliby
by ustawili
 ustawiłyby
by ustawiły

bezosobnik: ustawiono by

bezokolicznik: ustawić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ustawiwszy

gerundium: ustawienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ustawiony

odpowiednik aspektowy: ustawiać

Składnia

Rzosobowy + ustawić +
KOGO + (JAK)

6. rolę

Definicja

pot. 
określić charakter roli odgrywanej przez aktora lub jej elementy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Połączenia

  • ustawić rolę

Cytaty

Kiedy kręciliśmy „Pułkownika Kwiatkowskiego”, Kaziu zadzwonił do mnie i powiedział, że mój bohater ma zapłakać na widok gołych piersi. Ten pomysł ustawił rolę.

źródło: NKJP: Katarzyna Janowska: Wszystko przez ten Śląsk, Polityka, 2009-02-14

– Ha! Kogo ja widzę! – ryknął profesjonalnie ustawionym głosem jej towarzysz, przechwytując z łatwością uwagę publiczności.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Pudełko ze szpilkami, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawię
 ustawimy
2 os. ustawisz
 ustawicie
3 os. ustawi
 ustawią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłem
+(e)m ustawił
 ustawiłam
+(e)m ustawiła
 ustawiłom
+(e)m ustawiło
 ustawiliśmy
+(e)śmy ustawili
 ustawiłyśmy
+(e)śmy ustawiły
2 os. ustawiłeś
+(e)ś ustawił
 ustawiłaś
+(e)ś ustawiła
 ustawiłoś
+(e)ś ustawiło
 ustawiliście
+(e)ście ustawili
 ustawiłyście
+(e)ście ustawiły
3 os. ustawił
 ustawiła
 ustawiło
 ustawili
 ustawiły

bezosobnik: ustawiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ustawmy
2 os. ustaw
 ustawcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ustawiłbym
bym ustawił
 ustawiłabym
bym ustawiła
 ustawiłobym
bym ustawiło
 ustawilibyśmy
byśmy ustawili
 ustawiłybyśmy
byśmy ustawiły
2 os. ustawiłbyś
byś ustawił
 ustawiłabyś
byś ustawiła
 ustawiłobyś
byś ustawiło
 ustawilibyście
byście ustawili
 ustawiłybyście
byście ustawiły
3 os. ustawiłby
by ustawił
 ustawiłaby
by ustawiła
 ustawiłoby
by ustawiło
 ustawiliby
by ustawili
 ustawiłyby
by ustawiły

bezosobnik: ustawiono by

bezokolicznik: ustawić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ustawiwszy

gerundium: ustawienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ustawiony

odpowiednik aspektowy: ustawiać

Składnia

Rzosobowy + ustawić +
CO + (JAK)

Frazeologizmy

ktoś/coś postawił/postawiło wysoko poprzeczkę
Data ostatniej modyfikacji: 26.06.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN