UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kij

Chronologizacja

1280, SStp

Pochodzenie

psł. *kyjь 'młot, maczuga, kij'

1.a drewniany

Definicja

długi, gruby i prosty patyk

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  patyk

Połączenia

  • bambusowy, brzozowy, drewniany; długi, gruby, krzywy, wysoki; sękaty; mocny, solidny, zwykły; pielgrzymi kij
  • kij od łopaty, od miotły, od mopa, od siekiery, od szczotki
  • koniec kija
  • cios kijem
  • bić, dostać, grozić, okładać, pobić, tłuc, uderzyć, walić, zaatakować, zabić; podpierać się kijem; uderzenie kijem
  • coś przymocowane, przywiązane do kija
  • chwycić za kij
  • opierać się na kiju; nieść, zawiesić na kiju coś; ktoś wsparty; coś osadzone na kiju

Cytaty

Więźniowie ciągnęli się nawzajem i przewracali, za co byli bici bambusowymi kijami.

źródło: NKJP: Krzysztof Łoziński: Straszne początki gwiazdkowych prezentów, Gazeta Wyborcza, 1996-12-20

Zarzut zabójstwa przedstawiono szóstemu oskarżonemu, Grzegorzowi S., ps. „Sabra”, który dwukrotnie uderzył ochroniarza kijem od siekiery.

źródło: NKJP: (EK): Rozprawa z zakłóceniami, Dziennik Polski, 1998-04-15

[...] Szedł przez ten las [...] i rozgarniał zaostrzonym kijem gałęzie, rozdzierał końcem kija wilgotne pajęczyny zwisające z sosen.

źródło: NKJP: Jarosław Marek Rymkiewicz: Rozmowy polskie latem roku 1983, 1983

Patrzymy: z drugiej strony dworku Marszałkowa bije kijem dywanik na trawie. - Nie ma pani trzepaczki? - nie mam.

źródło: NKJP: Miron Białoszewski: Donosy rzeczywistości, 1973

To i ja nie wiem, która z nich jest pokorna, a która rogata, gotowa chwycić za kij i za widły, prawdziwie chłopska, nasza.

źródło: NKJP: Tadeusz Nowak, Półbaśnie, 1976

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kij
kije
D. kija
kijów
C. kijowi
kijom
B. kij
kije
N. kijem
kijami
Ms. kiju
kijach
W. kiju
kije

1.b uderzenie

Definicja

karne uderzenie zadane kijem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt

Połączenia

  • pięć, dziesięć, pięćdziesiąt... kijów

Cytaty

W zimnych lochach pod synagogami drżeli ci, którzy się swego Mistrza nie wyparli. Byli tacy, którzy umierali pod kijami. Nikt się o nich nie upominał.

źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949

Uciekiniera skazano na sto kijów. Cały obóz miał być świadkiem egzekucji

źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Noc i inne opowiadania, 2001

Dostałem pięć kijów na tyłek, taka partyzancka kara.

źródło: NKJP: Włodzimierz Nowak: Obwód głowy, 2007

Pracowano w polu, na deszczu, w śniegu, pod kijem kapów spieszących z pracą, gdyż był wyraźny nakaz: zbudować to piekło w Rajsku jak najszybciej.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kij
kije
D. kija
kijów
C. kijowi
kijom
B. kij
kije
N. kijem
kijami
Ms. kiju
kijach
W. kiju
kije

Inne uwagi

Zwykle lm

2. w sporcie

Definicja

odpowiednio wyprofilowany prosty, długi przedmiot używany w niektórych dyscyplinach sportowych do gry lub mający inne zastosowania, zgodnie z regulaminem danej dyscypliny

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem

Połączenia

  • kij baseballowy, bejsbolowy, bilardowy, golfowy, hokejowy; kije narciarskie
  • kij do baseballa, do bilarda, do golfa, do krykieta
  • kij i krążek
  • imitacja; koniec, łopatka kija
  • atak, cios kijem
  • chłopcy, faceci z kijami
  • użyć/używać kija
  • złamać kij
  • pobić, uderzyć, zaatakować, zabić; posługiwać się kijem; tłuc kijami
  • krążek odbił się od kija
  • podać, włożyć krążek na kij; ktoś uzbrojony w kij (bejsbolowy)

Cytaty

Anna [...] obserwuje Asteriona, który właśnie składa się do pchnięcia kijem bilardowym: mierzy wzrokiem dystans z wyrazem koncentracji [...].

źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997

A najtańszy zestaw kijów do golfa kosztuje 4-5 mln zł. Każdy posiada płócienne spodnie, golfowy sweter lub koszulkę, by wejść na pole nie naruszając etykiety [...].

źródło: NKJP: Olgierd Kwiatkowski: Gazeta Wyborcza, 1995-10-11

Hokeiści SMS także mieli kilka okazji, ale gola zdobyli po ewidentnym błędzie Szabanowa, który wyjechał z bramki, stracił kij i krążek, ułatwiając zadanie Pajerskiemu.

źródło: NKJP: Pierwszy atak nr 1, Dziennik Polski, 1998-11-19

W sierpniu pijany 16-latek zabił kijem baseballowym sąsiada, który zwrócił mu uwagę, by nie rozbijał domofonów - donosiła prasa.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 18.02.1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kij
kije
D. kija
kijów
C. kijowi
kijom
B. kij
kije
N. kijem
kijami
Ms. kiju
kijach
W. kiju
kije

Frazeologizmy

bez kija nie podchodź
bez kija nie przystąp
coś wisi na kimś jak na wieszaku
coś wisi na kimś jak na kiju
cuda wianki
cuda na kiju
cuda wianki
cuda na kiju
jak nie kijem go, to pałką
nie kijem go, to pałką
jakby kij połknął
kij samobij
kij w oko komuś
ktoś kijem rzeki nie zawróci
ktoś moczy kij
ktoś moczy kija
ktoś pomoczył kija
ktoś pomoczył kij
ktoś wkłada kij w szprychy
ktoś wsadza kij w szprychy
ktoś włożył kij w szprychy
ktoś wsadził kij w szprychy
ktoś wsadza kij w mrowisko
ktoś wtyka kij w mrowisko
ktoś wkłada kij w mrowisko
ktoś wsadził kij w mrowisko
ktoś włożył kij w mrowisko
ktoś wetknął kij w mrowisko
ktoś zawraca kijem Wisłę
ktoś zawrócił kijem Wisłę
lane piwo
piwo z kija
metoda kija i marchewki
nie w kij dmuchał

Przysłowia

Kijem tego, co nie pilnuje swego
Jak / Jeśli się chce psa uderzyć, to kij się znajdzie
Jak ktoś chce psa uderzyć, to kij zawsze znajdzie
Kto chce psa uderzyć, kij zawsze znajdzie
Jak Pan Bóg dopuści, to i z kija wypuści
Każdy kij ma dwa końce
Kij ma dwa końce
Data ostatniej modyfikacji: 20.03.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj