UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ustępować

Chronologizacja

1450, SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ustępuję	ustępujemy
2 os.	ustępujesz	ustępujecie
3 os.	ustępuje	ustępują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ustępowałem +(e)m ustępował	ustępowałam +(e)m ustępowała	ustępowałom +(e)m ustępowało	ustępowaliśmy +(e)śmy ustępowali	ustępowałyśmy +(e)śmy ustępowały
2 os.	ustępowałeś +(e)ś ustępował	ustępowałaś +(e)ś ustępowała	ustępowałoś +(e)ś ustępowało	ustępowaliście +(e)ście ustępowali	ustępowałyście +(e)ście ustępowały
3 os.	ustępował	ustępowała	ustępowało	ustępowali	ustępowały

bezosobnik: ustępowano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę ustępował będę ustępować	będę ustępowała będę ustępować	będę ustępowało będę ustępować	będziemy ustępowali będziemy ustępować	będziemy ustępowały będziemy ustępować
2 os.	będziesz ustępował będziesz ustępować	będziesz ustępowała będziesz ustępować	będziesz ustępowało będziesz ustępować	będziecie ustępowali będziecie ustępować	będziecie ustępowały będziecie ustępować
3 os.	będzie ustępował będzie ustępować	będzie ustępowała będzie ustępować	będzie ustępowało będzie ustępować	będą ustępowali będą ustępować	będą ustępowały będą ustępować

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ustępujmy
2 os.	ustępuj	ustępujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ustępowałbym bym ustępował	ustępowałabym bym ustępowała	ustępowałobym bym ustępowało	ustępowalibyśmy byśmy ustępowali	ustępowałybyśmy byśmy ustępowały
2 os.	ustępowałbyś byś ustępował	ustępowałabyś byś ustępowała	ustępowałobyś byś ustępowało	ustępowalibyście byście ustępowali	ustępowałybyście byście ustępowały
3 os.	ustępowałby by ustępował	ustępowałaby by ustępowała	ustępowałoby by ustępowało	ustępowaliby by ustępowali	ustępowałyby by ustępowały

bezosobnik: ustępowano by

bezokolicznik: ustępować

imiesłów przysłówkowy współczesny: ustępując

gerundium: ustępowanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ustępowanie	ustępowania
D.	ustępowania	ustępowań
C.	ustępowaniu	ustępowaniom
B.	ustępowanie	ustępowania
N.	ustępowaniem	ustępowaniami
Ms.	ustępowaniu	ustępowaniach
W.	ustępowanie	ustępowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: ustępujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ustępujący	ustępujący	ustępujący	ustępujące	ustępująca
D.	ustępującego	ustępującego	ustępującego	ustępującego	ustępującej
C.	ustępującemu	ustępującemu	ustępującemu	ustępującemu	ustępującej
B.	ustępującego	ustępującego	ustępujący	ustępujące	ustępującą
N.	ustępującym	ustępującym	ustępującym	ustępującym	ustępującą
Ms.	ustępującym	ustępującym	ustępującym	ustępującym	ustępującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ustępujący	ustępujący	ustępujące	ustępujące
D.	ustępujących	ustępujących	ustępujących	ustępujących
C.	ustępującym	ustępującym	ustępującym	ustępującym
B.	ustępujących	ustępujących	ustępujących	ustępujące
N.	ustępującymi	ustępującymi	ustępującymi	ustępującymi
Ms.	ustępujących	ustępujących	ustępujących	ustępujących

odpowiednik aspektowy: ustąpić

Pochodzenie

Por. ustąpić.
Zob. stąpać

1. pod czyimś naciskiem

Definicja

zmieniać decyzję lub postępowanie pod czyimś naciskiem lub na czyjąś prośbę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

władza; armia, wojsko ustępuje
ustępować córce, dziecku, mężowi, młodszej siostrze, wszystkim
ustępować pod czyimś naciskiem, pod czyimiś namowami
ustępować przed żądaniami
ustępować w drobiazgach, we wszystkim
ustępować wobec gróźb, wobec nalegań
nie chcieć, nie umieć, nie zamierzać ustępować
ustępować i godzić się na wszystko

Cytaty

	Wielokrotnie jej ustępowałam, lecz ona coraz bardziej panoszy się w moim domu. źródło: KWSJP: Wojna domowa, synowa i teściowa pod wspólnym dachem, Naj, 2003, nr 24
	Churchill sądził, że rząd polski, ustępując w sprawach terytorialnych, będzie mógł zrealizować program powrotu do wyzwolonego kraju. źródło: NKJP: Eugeniusz Duraczyński: Rząd polski na uchodźstwie1939-1345 : organizacja, personalia, polityka, 1993
	[...] nie przepadał za Rooseveltem, ale zawsze ustępował pod naciskiem wpływowych grup interesów. źródło: KWSJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999
	Czy naprawdę nie mógłbyś wyrażać się jaśniej? - Tomek nie ustępował. źródło: KWSJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997
	[...] nie ustępował ani wobec nacisku sytuacji, ani wobec żadnych żądań i sprzeciwiał się zdecydowanie nawet zupełnie nieszkodliwym przejawom liberalizmu. źródło: NKJP: Ludwik Bazylow: Ostatnie lata Rosji Carskiej. Rządy Stołypina, 2008
	Hutnictwo żelazne na Ziemiach Odzyskanych zostało w końcowym okresie wojny w swej większości zniszczone przez ustępujących Niemców. źródło: KWSJP: (kw): Życie gospodarcze, Robotnik, 1947, nr 240

Składnia

	+	ustępować	+	(KOMU) + (w CZYM)
	+	ustępować	+	przed CZYM \| wobec CZEGO

2. miejsca

Definicja

wstawać lub odsuwać się, umożliwiając komuś zajęcie miejsca, przejście lub przejazd

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Połączenia

mężczyzna, tłum ustępuje
ustępować komuś z drogi

Cytaty

Ludzie ustępowali mu lękliwie z drogi.

źródło: KWSJP: Tadeusz Kudliński: Gniew o Szoszannę, 1963

Spaceruję centralną ulicą i bocznymi uliczkami, przezornie i uprzejmie ustępuję miejsca chorym i cierpiącym.

źródło: KWSJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002

Składnia

ustępować

KOMU + CZEGO

3. ze stanowiska

Definicja

rezygnować z pełnienia jakiejś funkcji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

rezygnować

Połączenia

ambasador, minister, premier ustępuje
ustępować z funkcji, ze stanowiska, z tronu, z urzędu

Cytaty

Ustępując z fotela prezydenckiego ciągle jeszcze podkreślał, że Stany Zjednoczone powinny uzyskać obie części Florydy i Kubę.

źródło: KWSJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999

Prezes gromadzkiego koła SL ustępuje ze stanowiska na wyraźną groźbę komendanta policji.

źródło: KWSJP: Tadeusz Papier: Zielony szlak, 1960

Składnia

ustępować

SKĄD

4. komuś pokoju

Definicja

rezygnować z czegoś na czyjąś korzyść

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

ustępować miejsca, pierwszeństwa
ustępować w autobusie, w kolejce, w poczekalni, w tramwaju

Cytaty

	Już pierwszego dnia zaskoczyli nas, ustępując nam pokoju. źródło: Internet
	Była pierwszą po królu w państwie osobą, ale kurtuazyjnie król ustępował jej pierwszego miejsca przy stole i podczas uroczystości. źródło: KWSJP: Jadwiga Żylińska: Piastówny i żony Piastów, 1969
	Car próbował abdykować, ustępując tronu jednemu z wielkich książąt. Rosja miała jednak już dosyć niemieckich Romanowów. źródło: NKJP: Mieczysław Jałowiecki: Na skraju imperium, 2000
	[...] wyciągam przykład żołnierzy niemieckich. Ustępują miejsca w metrze kobietom. Są lepiej wychowani. źródło: KWSJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem, 1957
	Obowiązuje tam równość płciowa i zawodowa. Ustępowanie kobiecie pierwszeństwa w drzwiach może być uznane za dziwne. źródło: NKJP: xx: Pracowity jak Polak, Trybuna Śląska, 2004-05-11

Składnia

ustępować

KOMU + CZEGO

5. choroba

Definicja

zanikać lub przestawać się objawiać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Połączenia

ból, choroba, dolegliwość, gorączka, migrena, pieczenie, uczucie głodu; chłód, mgła ustępuje; objawy, obrzęki, podrażnienia, zawroty głowy, zmiany; mrozy, opady ustępują
ustępować po paru dniach, godzinach, po leczeniu, po wysiłku
ustępować pod wpływem czegoś
ustępować w miarę upływu czasu
ustępować powoli, stopniowo, szybko

Cytaty

	Sztywność języka i szczęk utrudniała mówienie i ustępowała dopiero po paru godzinach. źródło: KWSJP: Leopold Rybarski: Konterfekt z cieniem, 1985
	Ból za mostkiem powoli ustępował. źródło: KWSJP: Maciej Pinkwart: Dziewczyna z Ipanemy, 2003
	Herbata ożywiła go, ustępowała bladość. źródło: KWSJP: Władysław Ogrodziński: Ulica zwana Bystrą, 1985
	Zamroczyło się znowu, ale już nie ulegało wątpliwości, że mgła ustępuje, będzie słoneczny dzień. źródło: KWSJP: Władysław Dunarowski: Skazani na dożywocie, 1985

6. kraty

Definicja

poddawać się działaniu jakiejś siły

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

kapitulować

Połączenia

klamka ustępuje; drzwi, kraty ustępują
ustępować pod ciśnieniem, pod łopatą, pod naciskiem, pod naporem, pod szpadlem, pod wpływem czegoś

Cytaty

Kraty były niesłychanie mocne, ręce mdlały od wysiłku, zmienialiśmy się stale przy pracy, a one nie ustępowały.

źródło: KWSJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów, 1995

Gdy klej trochę stwardnieje, lecz będzie jeszcze ustępował pod naciskiem palca, posmarujemy denko tłoka olejem.

źródło: KWSJP: Romuald Bartkowicz, Władysław Paweł Jabłoński, Jerzy Brdulak: Na warsztacie, Młody Technik, 1971, nr 3

W południe ludzie zniosą ich nad rzekę, gdzie piaszczyste wydmy łatwo ustępują pod łopatą.

źródło: KWSJP: Tadeusz Klimaszewski: Febra, 1967

7. lęk ciekawości

Definicja

być zastępowanym lub wypieranym przez kogoś lub coś innego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

ciekawość, nadzieja, radość, uśmiech ustępuje czemuś
ustępować gniewowi, lękowi, zakłopotaniu, zdumieniu

Cytaty

Elegijna nuta poezji melancholicznej wieku XVIII ustępuje burzliwemu dramatowi namiętności szekspirowskich postaci, które stają się wzorem dla poezji romantycznej.

źródło: KWSJP: Antoni Kępiński: Melancholia, 1974

Charakterystyczne uczucie wolności i radości oraz optymizm ustępują rozczarowaniu, zgorzknieniu, wreszcie apatii.

źródło: KWSJP: Małgorzata Duda: Problematyka bezrobocia i jej społeczno-duchowych skutków w świetle katolickiej nauki społecznej, 2002

Składnia

ustępować

KOMU/CZEMU

8. urodą

Definicja

nie dorównywać komuś lub czemuś pod jakimś względem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:

nie umywać się

Połączenia

ustępować bogactwem, doświadczeniem, skutecznością, smakiem, talentem, urodą, wyglądem, wzrostem
ustępować pod względem jakości, urody
ustępować jakościowo; intelektualnie

Cytaty

	Tradycja łacińska ustępowała znacznie pod względem bogactwa tradycji greckiej. źródło: KWSJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996
	Zabytki z tego okresu nie ustępują najwybitniejszym dziełom baroku w kraju. źródło: KWSJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1989
	Na portrecie urodą ustępuje pani prezydentowej, lecz od obu dam bije podobny majestat. źródło: KWSJP: Polityka i obyczaje, Polityka, 2004
	Późna jesień jest wietrzna i dżdżysta. Klimat jest tu więc stosunkowo surowy, ustępujący pod tym względem jedynie górom. źródło: KWSJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1996
	Życie w oliwskim domu stało się koszmarem. Greta nie ustępowała bratu w szykanowaniu bezbronnych. Nawet dla ongiś ulubionej Anny stała się lodowato zimna i wyniosła. źródło: NKJP: Gabriela Danielewicz: Wierzba nad sadzawką, Dziennik Bałtycki, 2011

Składnia

	+	ustępować	+	KOMU/CZEMU + (CZYM)
	+	ustępować	+	KOMU/CZEMU + w CZYM

Frazeologizmy

coś schodzi na dalszy plan
coś ustępuje na dalszy plan
ktoś ustępuje pola
ktoś ustępuje z placu
ktoś ustępuje z pola
ktoś/coś ustępuje miejsca komuś/czemuś

Przysłowia

Mądry głupiemu ustępuje

Data ostatniej modyfikacji: 28.06.2024