Chronologizacja
W postaci: oręże
Pochodzenie
psł. *o(b)rǫžьje 'wyposażenie, sprzęty, narzędzia, zwłaszcza narzędzia walki, uzbrojenie, broń'
Polska postać oręż utworzona wtórnie od pierwotnego rzeczownika zbiorowego oręże 'narzędzia walki'
1. broń
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | broń |
Połączenia
- rycerski oręż; oręż bojowy
- szczęk oręża
- władać orężem
Cytaty
|
W abchaskiej wojnie dostrzegli szansę [...] wzbogacenia się, upłynnienia w Abchazji składów oręża, porzuconego w ich kraju przez rosyjskie wojska. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004 |
|
|
Na uroczystość zjechali przedstawiciele szkół noszących imię Tadeusza Kościuszki, jak też zespoły regionalne i obrzędowe, a w nich panowie w strojach i z orężem kosynierów. źródło: NKJP: Kosy na Rynku, Dziennik Polski, 2002-10-16 |
|
|
Znajdziemy tam złote zbroje i tarcze, i hełmy, i oręż. źródło: NKJP: Andrzej Czcibor-Piotrowski: Cud w Esfahanie, 2001 |
|
|
[...] ich drużyna z zapalonymi pochodniami, przy szczęku oręży i głośnych krzykach napadła na gród Raciąż. źródło: NKJP: Kamila Mróz: To jest napad!, Tygodnik Tucholski, 2003 |
|
|
Dam Ci do ręki oręż, a Ty – walcz. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | oręż |
oręże |
|
| D. | oręża |
oręży rzadziej orężów |
|
| C. | orężowi |
orężom |
|
| B. | oręż |
oręże |
|
| N. | orężem |
orężami |
|
| Ms. | orężu |
orężach |
|
| W. | orężu |
oręże |
2. siły zbrojne
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna armia
Połączenia
- oręż polski, pruski, rosyjski
- dzieje, historia, tradycja; tryumf, zwycięstwo; chwała oręża
Cytaty
|
Nie minęło ćwierć wieku od pokoju w Oliwie, a polski oręż święcił pod Wiedniem swój największy sukces. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999 |
|
|
Pogromca powstańczej Warszawy, Paskiewicz, [...] wywiózł do swego pałacu pomnik księcia Pepi, bo dzieło [...] było łakomym kąskiem i widomym świadectwem dzielności rosyjskiego oręża. źródło: NKJP: 30 milionów łupów, Dziennik Polski, 2003-06-20 |
|
|
„Karna ekspedycja” przeciwko Serbii przyniosła cesarskiemu orężowi ciężkie straty i mało prestiżu. źródło: NKJP: Ostatni taki cesarz, Gazeta Wyborcza, 1996-12-21 |
|
|
Biała Góra zakończyła chwalebne tradycje oręża czeskiego. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | oręż |
oręże |
|
| D. | oręża |
oręży rzadziej orężów |
|
| C. | orężowi |
orężom |
|
| B. | oręż |
oręże |
|
| N. | orężem |
orężami |
|
| Ms. | orężu |
orężach |
|
| W. | orężu |
oręże |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. prawny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | broń |
Połączenia
- główny, ważny; polityczny, prawny; skuteczny oręż; oręż propagandowy
- oręż walki ideologicznej, klasowej, politycznej...
- oręż przeciw/przeciwko lustracji, starości, terroryzmowi...
- oręż w walce z kimś/czymś
- używać czegoś jako oręża
Cytaty
|
Tułaczka wojenna objęła również artystów, którzy pragnęli włączyć się w walkę o odzyskanie niepodległości. Ich orężem były koncerty, recitale i przedstawienia teatralne. źródło: NKJP: Jolanta Chwastyk-Kowalczyk: Muzyka i teatr na łamach londyńskiego „Dziennika Polskiego” w latach 1940-1943, 2005 |
|
|
Świadkowie incognito pojawili się w listopadzie 1995 r. jako jeden z oręży w walce z narastającą przestępczością. źródło: NKJP: Uchwała Sądu Najwyższego, Gazeta Wyborcza, 1999-01-21 |
|
|
Nie myśmy wybrali ropę naftową jako oręż do budowania państwa. Ropa naftowa jest naszym przeznaczeniem. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005 |
|
|
Sprawa zrobiła się głośna, bo z marszu przekuto ją na oręż polityczny. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Dobry powód, by zabijać, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | oręż |
oręże |
|
| D. | oręża |
oręży rzadziej orężów |
|
| C. | orężowi |
orężom |
|
| B. | oręż |
oręże |
|
| N. | orężem |
orężami |
|
| Ms. | orężu |
orężach |
|
| W. | orężu |
oręże |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | oręż | + |
(przeciw/przeciwko KOMU/CZEMU)
|
4. kły
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta leśne i polne
Połączenia
- oręż dzików
Cytaty
|
Trofeum dzika stanowi oręż, który wyjmuje się [...] w ten sposób, że zdejmuje się, a ściślej podcina, skórę górnej szczęki i żuchwy do czwartego zęba trzonowego. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955 |
|
|
Wyceny medalowych trofeów obejmują wieńce jeleni, parostki rogaczy i oręż dzików. źródło: NKJP: (ziob): Trofea na medal, Dziennik Polski, 2002-06-05 |
|
|
Oręż dzika to jedyne, co zagraniczny myśliwy może z białowieskiej puszczy wywieźć. źródło: NKJP: Janusz Niczyporowicz: Nie opuszczać puszczy, Gazeta Wyborcza, 1993-03-16 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | oręż |
oręże |
|
| D. | oręża |
oręży rzadziej orężów |
|
| C. | orężowi |
orężom |
|
| B. | oręż |
oręże |
|
| N. | orężem |
orężami |
|
| Ms. | orężu |
orężach |
|
| W. | orężu |
oręże |