UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kanał

Chronologizacja

1467, SStp
W postaci: kanal

Pochodzenie

łac. canālis 'rura, przewód; kanał'

Poszczególne znaczenia specjalistyczne są internacjonalizmami (por. ang. channel, canal, fr. canal, niem. Kanal).

1. łączący rzeki

Definicja

połączenie rzek i naturalnie powstałych zbiorników wodnych

Noty o użyciu

Używane w nazwach własnych, np. Kanał Augustowski, Kanał Panamski, Kanał Sueski.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia zbiorniki wodne

Połączenia

transeuropejski kanał; międzynarodowe kanały; kanał lateralny; bałkański, kaliningradzki; wojskowy; Augustowski, Panamski, Sueski ...; kanały portowe; nieżeglowne, żeglowne, żeglugowe; otwarte, zamknięte
kanały i jeziora; struga, strumień, potok, rzeka, kanał; rzeki, jeziora i kanały; rzeki i kanały; przepusty i kanały; zbiorniki i kanały; wody płynące i kanały
budowa; modernizacja; śluzy kanału; degradacja; regulacja; system kanałów
podróż przez kanał
wyspa; żegluga na kanale; poziom wody w kanałach
podbudowanie, zbudowanie kanału; udrożnienie kanałów
wykopać kanał; budować, pogłębiać kanały

Cytaty

	Wiele rzek w ogóle nie nadawało się do żeglugi ze względu na progi, łachy itp., dlatego - by uczynić je spławnymi - pogłębiano i budowano kanały. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia Powszechna. Wiek XIX, 2008
	Odwrót z pola walki następował jak na marynarzy przystało... wpław przez kanał portowy. źródło: NKJP: Maciej Jaroszewicz: Desant na namiot, Dziennik Słupski, 2000-08-25
	Rozpoczęły się prace przy budowie kanału. 15 sierpnia 1914 r. Kanał Panamski został otwarty dla żeglugi. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002
	Równocześnie przez Kanał Sueski nieprzerwanie płynęły transporty wojskowe, aż w końcu włoska armia w Afryce liczyła trzysta pięćdziesiąt tysięcy żołnierzy. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999
	Tymczasem Brytyjczycy, budując tunel pod kanałem La Manche, nakazali również zbudowanie całego systemu specjalnych barier i czujników, uniemożliwiających przedostanie się przez tunel jakiegokolwiek zwierzęcia. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.12.1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

2. melioracyjny

Definicja

podłużny rów w ziemi doprowadzający lub odprowadzający wodę w celu nawodnienia lub osuszenia terenu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia rolnictwo

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia gleba

Połączenia

nieudrażniane kanały; kanał odpływowy, rozprowadzający; kanały irygacyjne, melioracyjne, odpływowe, wodne
kanały i urządzenia irygacyjne
kontrola kanałów
wykopać, zbudować kanały

Cytaty

	System nawadniania w krajach Europy Zachodniej, gdy suma opadów rocznych zaczęła spadać, bardzo rozbudowano tworząc kanały irygacyjne, wykorzystując deszczownie. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 03.09.1992
	Wkrótce ben Laden, korzystając z zaproszenia Omara, przeprowadził się do Kandaharu i zgodnie z tradycją w podzięce za gościnę rozpoczął budowę nowego pałacu emira, obiecał położyć asfalt na drodze z lotniska do miasta, wznieść szkoły, największy na świecie meczet, wykopać nowe kanały irygacyjne, dzięki którym pustynny Kandahar znów stałby się kwitnącą oazą. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002
	Oczywiście, można by tu zbudować kanały, nawodnić pustynię. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Heban, 2004
	Ojciec przyszłego prezydenta był farmerem, budował kanały nawadniające. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002
	Liczne wały przeciwpowodziowe, kanały melioracyjne i tor kolejowy na wysokim nasypie ułatwiały organizację obrony, a jednocześnie utrudniały ruch wojsk, zwłaszcza czołgów i artylerii oraz innego sprzętu ciężkiego. źródło: NKJP: Henryk Zdzisław Figura: Bo wolność krzyżami, 2009

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

3. ściekowy

Definicja

wykop przebiegający pod powierzchnią ziemi, umożliwiający odprowadzanie nieczystości i wody deszczowej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ochrona i zanieczyszczenie środowiska

Połączenia

kanał burzowy, deszczowy, ściekowy
zejście do kanałów
prace w kanałach

Cytaty

	Czy proponowane rozwiązania, a także chęć uzyskiwania efektów ekonomicznych nie spowodują, że ludzie ci nie będą przyjmowani do szpitala, będą więc umierać na dworcach, w kanałach itp.? źródło: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 04.12.1996
	Powstał jakiś wodociąg sanitarny, ale i tak zamiast do niego, część właścicieli domów odprowadza swoje ścieki kanałem burzowym. źródło: NKJP: Paweł Pardela: Kanalizacji brak, Gazeta Wrocławska, 2001-06-23
	Na jednej z mniejszych uliczek poleskiego osiedla Mania udało się nie tylko położyć nową nawierzchnię z masy bitumicznej, ale także zbudować kanał deszczowy i zmodernizować wodociąg. źródło: NKJP: (mg): Na Grochowej jak na autostradzie, Dziennik Łódzki, 2006-08-19
	Pracował przy udrażnianiu kanału ściekowego i podczas tej pracy w niewyjaśnionych okolicznościach utonął. źródło: NKJP: (jk): Zginął w pracy, Gazeta Radomszczańska, 2008-12-05

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

4. wentylacyjny

Definicja

bud.

przestrzeń w murze lub pod powierzchnią ziemi, którą mogą być odprowadzane jakieś substancje

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

przewód

Połączenia

kanały dymowe, spalinowe, wentylacyjne
kanał wentylacji
kanały i przewody wentylacyjne
wlot kanału
przejść kanałem wentylacyjnym
odprowadzać spaliny do kanałów spalinowych

Cytaty

Stan technicznej sprawności instalacji gazowej w budynku powinien być kontrolowany równocześnie z kontrolą stanu technicznego przewodów i kanałów wentylacyjnych oraz spalinowych.

źródło: NKJP: Dz.U. z 1999r. Nr 74, poz. 836

Polek tymczasem wspinał się do góry kanałem wentylacyjnym.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1995

Należy pamiętać, że po przeróbce lub wymianie przewody i kanały dymowe oraz wentylacyjne należy skontrolować.

źródło: NKJP: Rafał Palacz P.: Kominy śmierci, Gazeta Wrocławska, 2002-01-28

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

5. w garażu

Definicja

wykop w garażu, w warsztacie itp., ułatwiający pracę przy przeglądzie lub naprawie podwozia pojazdu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

kanał w garażu
wjazd na kanał
wjechać, wziąć na kanał

Cytaty

Ciągle coś nawala, a najbliższy serwis jest w Warszawie przy Urzędzie Rady Ministrów. Tam za sam wjazd na kanał płaci się 1500 zł. Każda naprawa to kolosalny wydatek.

źródło: NKJP: /ATA/: 'Lancia', co się psuje, Echo Dnia, 2004-07-06

Narkotyk był ukryty w kanale garażu.

źródło: NKJP: (boro): Amfitamina w garażu, Polskapresse, 2000-07-28

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

6. w telekomunikacji

Definicja

techn.

pasmo częstotliwości, którym przekazuje się sygnał radiowy lub telewizyjny od nadajnika do odbiornika

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

satelitarny kanał; prywatne, publiczne kanały; kanał nadawczy; radiowy, telewizyjny; komercyjny; satelitarny; kanały cyfrowe; radiowe, telewizyjne
kanał 5, 16, 59 ...
kanał częstotliwości
kanały w telewizji
kanały i częstotliwości
pasmo; promocja; prywatyzacja, sprywatyzowanie kanału; blokada; emitowanie; obfitość; pakiet; zagospodarowanie; zakodowanie kanałów
dostęp do kanałów
nadawanie na kanałach; reklamy, zakres reklam w kanałach
przełączyć, włączyć, zmienić (pilotem) kanał (telewizyjny); przeskakiwać kanały
przeskakiwać z kanału na kanał
nadawać na kanale

Cytaty

	W Polsce dostępny jest tylko jeden płatny (trzeba kupić oddzielny dekoder) kanał satelitarny o nazwie 1080 TV, nadający sygnał HDTV. źródło: NKJP: Telewizory ciekłokrystaliczne i plazmowe, Polityka nr 2507, 2005-06-11
	Przeskakiwałem kolejne kanały, aż odkryłem film, którego emisja musiała się zacząć niedawno, ponieważ stosunkowo łatwo zorientowałem się w sensie oglądanej sceny. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Linia nocna, 2002
	Zmiana jest dość znacząca: w miejsce jednego kanału analogowego przekazywanego drogą satelitarną można upchnąć aż osiem kanałów cyfrowych. źródło: NKJP: Andrzej Pająk: Cyfrowizja, Enter nr 3, 1999
	Był to czarno-biały kawałek filmu, który zaplątał się między stare kroniki, wyświetlane zawsze we czwartki na kanale 5. źródło: NKJP: Joanna Rudniańska: Miejsca, 1999
	Dzięki kompresji możemy dzisiaj w jednym, do tej pory analogowym, kanale zmieścić 8 cyfrowych kanałów w dodatku o perfekcyjnej jakości. źródło: NKJP: Andrzej Pająk: Cyfrowizja, Enter nr 3, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

7. sportowy

Definicja

tel.

zestaw audycji nadawany przez określoną stację telewizyjną na określonej częstotliwości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu telewizja

Połączenia

kanał edukacyjny, filmowy, polityczny, sportowy, tematyczny; Ale Kino!, Canal+, Discovery, HBO, Kino Polska, Kultura; RTL, kanały erotyczne, pornograficzne, historyczne, przyrodnicze; lokalne, ogólnopolskie
stacje i kanały (telewizyjne)

Cytaty

	Trafił na ten kawałek, oglądając „Moby Dicka” Stevena Spielberga na filmowym kanale Canal+. źródło: NKJP: Joanna Rudniańska: Miejsca, 1999
	Oglądał programy informacyjne i publicystyczne, ale nie potrafił się na nich skupić i odruchowo przełączał na kanały erotyczne. źródło: NKJP: Daniel Odija: Kronika umarłych, 2010
	Niedawno w jednym z programów na kanale Discovery oglądałem reportaż poświęcony badaniom przeprowadzonym w grobowcu Kolumba w Sewilli. źródło: NKJP: Zdzisław Szczepaniak: Dziewczyna z Trogiru i inne opowiadania, 2005
	Spośród jego wspaniałych barokowych widowisk - na początek telewizyjnej retrospekcji - dzisiaj wieczorem w kanale „Ale Kino!” pokazany zostanie „Lampart”, film będący adaptacją powieści Giuseppe Tomasi di Lampedusy, sycylijskiego arystokraty, który opisał koniec odchodzącego świata własnej klasy społecznej, w okresie buntu Garibaldiego. źródło: NKJP: Henryk Tronowicz: Lancaster zatańczy walca z Cardinale, Dziennik Bałtycki, 2008-02-09

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

8. dla orkiestry

Definicja

zagłębienie między sceną a widownią, w którym może zasiadać orkiestra

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

Połączenia

kanał orkiestrowy
kanały dla muzyków, orkiestry

Cytaty

	Sala jest przeznaczona głównie dla wydarzeń teatralnych; przewidywane są też po dwie premiery muzyczne na sezon. Do tego celu jednak trzeba będzie jeszcze poprawić zbyt głęboki i ciasny kanał orkiestrowy. źródło: NKJP: Roman Pawłowski, Dorota Szwarcman: Przed otwarciem Teatru Narodowego w Warszawie, Gazeta Wyborcza, 1996-11-15
	To kameralny teatr, z nie za dużym kanałem orkiestrowym i nie za dużą sceną. źródło: NKJP: Jarosław Zalesiński: Opera wieńczy dzieło, Dziennik Bałtycki, 2008-01-31
	Po raz pierwszy bodajże gra się tę komedię z muzyką Moniuszki. (Orkiestra ucharakteryzowana, w kostiumach z epoki, w kanale orkiestrowym.) źródło: NKJP: Zbigniew Raszewski: Raptularz (1965-67), 1996
	I niech sobie Państwo np. wyobrażą, że prowadzą Państwo np. teatr oferujący ofertę oper w mieście A, ale jego władze decydują o zlikwidowaniu kanału dla orkiestry w miejscowym teatrze (np. casus Jeleniej Góry i jej pięknego, nowo zmodernizowanego teatru, od niedawna już bez kanału dla muzyków, ale też np. sąsiedniej Legnicy, Świdnicy etc.). źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

9. w informatyce

Definicja

inform.

urządzenie umożliwiające dostęp do pamięci komputera

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka

Połączenia

kanał elektroniczny; kanały transmisyjne

Cytaty

Rozwój przetwarzania centralnego wiąże się z nakładami na rozwój mocy obliczeniowej serwerów, na powiększanie przestrzeni dyskowej, wzrost przepustowości kanałów transmisyjnych, a także ich dostępność.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 23.10.2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

10. droga przekazu

Definicja

droga przekazywania czegoś

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

boczny; prywatny; szybki kanał; indywidualne; uruchomione; zablokowane kanały; kanał kredytowy; słuchowy, wzrokowy; kanały informacyjne; dyplomatyczne; dystrybucji towarów; komunikacyjne; przerzutowe; resortowe; służbowe; wielostronne
kanał pomocy; przepływu środków budżetowych; kanały wymiany informacji
uruchomienie, utworzenie kanału; szukanie kanałów
znaleźć kanał; odciąć kanały
informacje spływające; docierać; dysponować; zabiegać o coś różnymi kanałami

Cytaty

Myślę, że za pośrednictwem naszych kanałów, poprzez Sztab Generalny i Ministerstwo Obrony Narodowej zbiorę w miarę rzetelne, stosowne informacje, które panu przekażę, na temat odszkodowania, na temat tego, jakie działania były podejmowane w tym zakresie, jaki jest stan na dzisiaj.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 09.05.1996

Nauczycielki starały się, aby informacje docierały do uczniów różnymi kanałami: słuchowym, wzrokowym (na lekcjach często pojawiały się ilustracje, zdjęcia).

źródło: NKJP: Małgorzata Pamuła: Wczesne nauczanie języków obcych. Integracja języka obcego z przedmiotami artystycznymi w młodszych klasach szkoły podstawowej, 2002

Głównym kanałem dystrybucji będą banki, poczty, bankomaty i detaliczni handlowcy.

źródło: NKJP: Adam Woźniak: Eurozamieszanie walutowe, Dziennik Zachodni, 2001-12-18

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

11. w żywym organizmie

Definicja

anat.

przewód w organizmie ludzkim, zwierzęcym lub roślinnym, którym mogą być przekazywane jakieś substancje

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

Relacje znaczeniowe

synonimy:

przewód

Połączenia

kanał kostny, wapniowy; kanały żółciowe
kanał korzenia zęba, ucha
kanały w zębie
oczyścić, wypełnić kanał

Cytaty

	Miazga zęba wypełnia jamę zęba i kanał korzenia zęba. źródło: NKJP: Jan Zarzycki: Anatomia mikroskopowa zwierząt i człowieka, 1995
	Białka G mogą [...] bezpośrednio aktywować kanał wapniowy w błonach komórkowych mięśni szkieletowych i sercowych. źródło: NKJP: Marek Pawlikowski: Leczenie hormonami i pochodnymi hormonów, 1996
	Przy zmianach zapalnych w okolicy szczytów korzeni przygotowujemy ząb, lecząc go i wypełniając kanał. źródło: NKJP: Katarzyna Rożko: Chory ząb to ognisko zakażenia, Dziennik Zachodni, 2006-09-23
	Ma niezbędny kanał kostny w podniebieniu i w ogóle pasuje do opisów pirozaura. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Smoczy pazur, 2003
	Podczas zabiegu w kanale ucha wytwarza się podciśnienie, które doskonale wpływa na błonę bębenkową. źródło: NKJP: mokr: Świeczki w uszach, Trybuna Śląska, 2003-04-22

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

12. problem

Definicja

pot.

trudna i nieprzyjemna sytuacja

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

kłopot, problem, tarapaty

Połączenia

niezły, straszny kanał
kanał bezrobocia

Cytaty

Nie miałbym czystego sumienia, gdybym młodzież pchał w kanał bezrobocia.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 07.05.1992

Przyszło mi do głowy, że rozpoznawanie złego w innym człowieku zamiast w sobie jest strasznym kanałem.

źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Białe zeszyty, 2005

Wiem, że dawno nie dzwoniłem. Świnia jestem, też wiem. Zgubiłem numer. Ale jak tam? Nie, trochę kanał, ale jakoś się plecie.

źródło: NKJP: Piotr Siemion: Niskie łąki, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanał	kanały
D.	kanału	kanałów
C.	kanałowi	kanałom
B.	kanał	kanały
N.	kanałem	kanałami
Ms.	kanale	kanałach
W.	kanale	kanały

Frazeologizmy

ktoś chodzi kanałami
ktoś wpuszcza w maliny kogoś
ktoś wpuszcza w kanał kogoś
ktoś wpuścił w maliny kogoś
ktoś wpuścił w kanał kogoś

Data ostatniej modyfikacji: 17.11.2022