Chronologizacja
1.a stan psychiczny
Definicja
Pochodzenie
psł. *duma 'myśl, zamysł, mniemanie, rozmyślanie'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- niekłamana, słuszna duma; duma narodowa
- duma z dzieła, z sukcesu
- poczucie, przedmiot, przyczyna, uczucie dumy
- powód do dumy
- pełen dumy
- duma kogoś przepełnia, rozpiera; duma w kimś wzbiera
- czuć, odczuwać dumę
- napawać dumą
- mówić, ogłosić, oświadczyć, patrzeć, spoglądać, zaprezentować z dumą
Cytaty
|
Ja też mam powody do dumy ze zwycięstwa i to historycznego. źródło: NKJP: (jb): Rzeszotek jak Podolski, Mazowieckie To i Owo, 2009-04-23 |
|
|
Imponująca konstrukcja napawa dumą mieszkańców małego kraju, naocznie uświadamia im, że ziemia między Prutem a Dniestrem jest ich ziemią, że tu wyrosła ich własna, odrębna kultura. źródło: NKJP: Wojciech Śmieja: Mołdawia. Przewodnik Turystyczny, 2007 |
|
|
Odkrywanie przeszłości Śląska i jego niezwykłego dziedzictwa, zwłaszcza gospodarczego, napełniało słuszną dumą ludzi stąd. źródło: NKJP: Jolanta Pierończyk: Ślązacy zostali ulepieni z innej gliny, Dziennik Zachodni, 2008-07-07 |
|
|
Nie sądził, aby pokonanie maszyny mogło być dla człowieka powodem do dumy. źródło: NKJP: Joanna Rudniańska: Miejsca, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | duma |
dumy |
|
| D. | dumy |
dum |
|
| C. | dumie |
dumom |
|
| B. | dumę |
dumy |
|
| N. | dumą |
dumami |
|
| Ms. | dumie |
dumach |
|
| W. | dumo |
dumy |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | duma | + |
(z CZEGO)
|
1.b przyczyna stanu
Definicja
Pochodzenie
psł. *duma 'myśl, zamysł, mniemanie, rozmyślanie'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- polska duma
- duma gospodarzy, matki, miasta, narodu, ojca, rodziców, szkoły, uczelni, właściciela
- coś jest czyjąś dumą
Cytaty
|
Dumą uczniów jest przyszkolny ogród botaniczny. źródło: NKJP: (jh): Podstawówka z tradycjami, Dziennik Zachodni, 2001-09-25 |
|
|
Andrzej miał leksusa. Był jego dumą. Tylko że krótko przed śmiercią zabrał mu go komornik. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
|
|
Kiedy dziesięć lat temu wyjeżdżałam z miasteczka, myślałam, że będę przyjeżdżać tylko w odwiedziny, coraz mądrzejsza, coraz ładniejsza, coraz lepiej ustawiona. Duma mamy, satysfakcja babci, sól w oku siostry. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Pudełko ze szpilkami, 2002 |
|
|
Dziś córka jest jego wielką dumą [...]. źródło: NKJP: Agata Pustułka: Julka widzi muzykę, Trybuna Śląska, 2002-04-26 |
|
|
Wspaniałe drzewostany bukowe stanowią dumę gospodarzy Nadleśnictwa Gryfino. źródło: NKJP: Krzysztof Jankowski: Tajemnica morowców, Las Polski, 2009-02-16 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | duma |
dumy |
|
| D. | dumy |
dum |
|
| C. | dumie |
dumom |
|
| B. | dumę |
dumy |
|
| N. | dumą |
dumami |
|
| Ms. | dumie |
dumach |
|
| W. | dumo |
dumy |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | duma | + |
CZYJA
|
2. wyższość
Definicja
Pochodzenie
psł. *duma 'myśl, zamysł, mniemanie, rozmyślanie'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich
Połączenia
- obrażona, nieskrywana, urażona, wyniosła duma; duma szlachecka
- duma i pycha
Cytaty
|
Trudno, prosić nie będę, moja duma się nie ugnie. źródło: NKJP: Edward Redliński: Szczurojorczycy, 1994 |
|
|
Niestety, Matsu-moto nie zdołał nawet przebrnąć przez egzaminy wstępne do college'u. Urażony w swej dumie młodzieniec oddał się lekturze literatury religijnej, przyłączył do sekty, w końcu trafił do więzienia. źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002 |
|
|
Zapalają się w pamięci różne chwile z dziejów naszych przodków. Spokój rycerzy przed bitwą. Albo wzgardliwa duma tego polskiego księcia, który się urodził w wieśniaczej chacie, renesansowego poety polsko-łacińskiego, Klemensa Janicjusza. źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Przestrzeń dzieł wiecznych : eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, 1993 |
|
|
Musiał jednak także dość często żebrać u bogatych progów o łyk polewki czy kęs chleba. Wrodzona duma nie pozwalała mu zwrócić się do mnie o pomoc, chociaż wiedział, że wróciłem do Krakowa i zająłem dawną pracownię brata Mikołaja. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Ogród miłości, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | duma |
dumy |
|
| D. | dumy |
dum |
|
| C. | dumie |
dumom |
|
| B. | dumę |
dumy |
|
| N. | dumą |
dumami |
|
| Ms. | dumie |
dumach |
|
| W. | dumo |
dumy |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. utwór literacki
Definicja
Pochodzenie
ukr.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura
Cytaty
|
Chata została wybudowana za honorarium otrzymane za „Popioły” i była letnim domem Stefana Żeromskiego. Pisarz kończył w niej powieść „Dzieje grzechu”, napisał „Dumę o hetmanie”, „Słowo o bandosie”, „Różę”. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Pisał dumy, elegie, pieśni, epigramaty, patriotyczne wiersze okolicznościowe (np. „Zdobycie wąwozu pod Samo-Sierra”), bajki, aktualne wiersze satyryczne. źródło: Bogdan Suchodolski: Wielka encyklopedia powszechna PWN, 1964 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | duma |
dumy |
|
| D. | dumy |
dum |
|
| C. | dumie |
dumom |
|
| B. | dumę |
dumy |
|
| N. | dumą |
dumami |
|
| Ms. | dumie |
dumach |
|
| W. | dumo |
dumy |
4. pieśń
Definicja
Pochodzenie
ukr.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja zwyczaje i obyczaje
Połączenia
- duma kozacka, ukraińska
- śpiewać dumę
Cytaty
|
Herszt zbójników broni się w grocie Dziwożon, kobziarz śpiewa dumę o porażce najeźdźcy, o uszach obcinanych pobitym góralom. źródło: NKJP: Stanisław Wasylewski: Życie polskie w XIX wieku, 2008 |
|
|
Prawdopodobnie stał się on pierwowzorem Kozaka Bajdy, bohatera jednej z najstarszych zachowanych do dzisiaj pieśni - dum kozackich. źródło: NKJP: Władysław A. Serczyk: Wolny najmita, Polityka, 2004-12-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | duma |
dumy |
|
| D. | dumy |
dum |
|
| C. | dumie |
dumom |
|
| B. | dumę |
dumy |
|
| N. | dumą |
dumami |
|
| Ms. | dumie |
dumach |
|
| W. | dumo |
dumy |