UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

koniec

Chronologizacja

XIV w., Bor

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. koniec
 końce
D. końca
 końców
C. końcowi
 końcom
B. koniec
 końce
N. końcem
 końcami
Ms. końcu
 końcach
W. końcu
 końce

Pochodzenie

psł. *konьcь 'punkt lub linia krańcowa, koniec lub początek'

1. w czasie

Definicja

moment, w którym coś przestaje trwać

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Relacje znaczeniowe

synonimy:  koniuszek, kres
antonimy:  początek, zaranie

Połączenia

  • bliski, rychły; definitywny, ostateczny, prawdziwy; szczęśliwy; tragiczny koniec
  • koniec czasów, dekady, dnia, epoki, lat pięćdziesiątych (osiemdziesiątych...), lata, miesiąca, nocy, roku, stulecia, wieczoru, wieku, zimy; kadencji, nauki, posiedzenia, procesu, prac nad czymś, życia; dyskusji, rozmowy; historii, komunizmu, koszmaru, wojny
  • koniec i początek czegoś
  • początek; data końca czegoś; atmosfera końca (lat 80, wieku...); człowiek końca XX wieku
  • koniec czegoś nadszedł, nastąpił, przyszedł
  • dobiec/dobiegać końca; doczekać końca czegoś
  • mieć (swój) koniec; nie mieć końca
  • dobrnąć, doprowadzić, dotrwać, zbliżać się, zmierzać do końca; doczekać, poczekać; potrwać, pozostać do końca czegoś
  • chylić się, mieć się, zbliżać się, zmierzać ku końcowi
  • czekać; osiągnąć coś, otrzymać coś; planowany, przewidziany, zaplanowany na koniec czegoś
  • przeprowadzony na końcu czegoś

Cytaty

Koniec roku kojarzy nam się ze Świętami i sylwestrem. W połowie grudnia wpadamy w przedświąteczny rytm.

źródło: NKJP: Ślub, Goniec Osiedlowy nr 7, 1996

Sylwester jest niezwykłym dniem i mam do niego specjalny stosunek. Jest końcem i początkiem jakiegoś etapu - budzi we mnie zadumę i refleksję nad upływającym czasem. To moment rozliczenia.

źródło: NKJP: Bale są dzisiaj bogate, zimne i puste..., Dziennik Polski, 1999-12-28

Trwający od prawie pięciu miesięcy spór, który zmierzał ku końcowi, prawdopodobnie rozgorzeje na nowo.

źródło: NKJP: Monika Dzierżyńska-Nowak: Niespokojna Porcelana, Gazeta Wyborcza, 1996-01-18

Wyjątkowym odcieniem jest różowy. Jest stosowany – ale nie obligatoryjnie – w trzecią niedzielę Adwentu i czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Ma przypominać o rychłym końcu oczekiwania na przyjście Pana.

źródło: NKJP: Zygmunt Chabowski: Przy ołtarzu zgodnie z modą, Dziennik Łódzki, 2005-03-05

Po studiach w Petersburgu otrzymał stypendium na dalsze kształcenie w Rzymie, dokąd przybył w 1855 roku i pozostał do końca życia, a umarł w 1904 roku.

źródło: NKJP: Marek Borucki: Polacy w Rzymie: od czasów Mieszka I do Jana Pawła I, 1995

Składnia

bez ograniczeń + koniec +
(CZEGO)

2. w przestrzeni

Definicja

miejsce, za którym tego, o czym mowa, już nie ma

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miejsce i jego usytuowanie w przestrzeni

Relacje znaczeniowe

antonimy:  początek

Połączenia

  • drugi, przeciwległy koniec
  • jeden koniec
  • koniec alei, drogi, ścieżki, trasy; jeziora, miasta, ogrodu, podwórza, Polski, wsi, ziemi; kija, liny, stołu; korytarza, peronu; nosa, ogona, palców
  • koniec i początek czegoś
  • nie mieć końca
  • dojechać, dojść/dochodzić do końca
  • iść, pobiec na koniec czegoś
  • być, siedzieć, mieszkać; leżeć; położony na końcu czegoś

Cytaty

Przez cały cmentarz - łącząc jego dwa najwyższe punkty - przebiega aleja zasłużonych. Na jej końcu i początku architekci umieścili kolumbaria, w których przechowywane będą skremowane prochy.

źródło: NKJP: r: W sprawie cmentarza, Tygodnik Regionalny „Gazeta Częstochowska” nr 19 (600), 2003-05-08

Wozy bojowe dojechały do końca drogi, a później strażacy leśną ścieżką z podręcznym ekwipunkiem doszli do palącego się budynku.

źródło: NKJP: (ZACH): Czerwony kur znów groźny, Gazeta Krakowska, 2007-10-05

Kanał zwano Akkadyjskim, gdyż u wylotu jego nad Eufratem leżał starożytny gród Akkad [...]. U drugiego końca kanału, nad Tygrem, znajdowało się miasto Sefarwaim.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952

Czułem tylko to moje dotknięcie, niby ciepłe, a drżące, zalęknione, najpierw w samych końcach palców, potem w całej dłoni, w całej ręce, w
całym sobie, a dopiero po chwili także w tym jej wygórzonym brzuchu, który, wydawało mi się, zaczął róść, rozkwitać [...].

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996

Przez cały dzień Delabranche mówił i pokazywał, pokazywał i mówił. Oprowadzał ich po tym dziwacznym domu, aż zaczęli podejrzewać, że dom nie ma końca, że rozrasta się i wgryza w górę, rozprzestrzenia korytarzykami, przejściami, do których prowadzą zapomniane drzwi.

źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Podróż ludzi księgi, 1993

Składnia

bez ograniczeń + koniec +
(CZEGO)

3. ostatnia część czegoś

Definicja

ostatnia część, która pozostała z większej całości, liczby lub ilości czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie kolejność

Relacje znaczeniowe

antonimy:  początek

Połączenia

  • koniec filmu, książki, piosenki, powieści, rozdziału; meczu; jedzenia, zapasów
  • dobrnąć, doczytać do końca
  • być; umieścić/umieszczać coś, zamieszczony na końcu czegoś

Cytaty

Błędy, które popełnia w „Casino Royale”, wynikają z tego, że działa on pod wpływem serca i emocji, a nie na chłodno i tylko z rozumem. Koniec filmu przynosi jednak pewność, że tych błędów Bond nie popełni ponownie.

źródło: NKJP: Dariusz Pawłowski: Nowy, niezły agent, Dziennik Łódzki, 2006-11-18

Aktualny stan badań nad dziełem Tadeusza Kantora odzwierciedla zamieszczona na końcu książki wielojęzyczna bibliografia podmiotowa i przedmiotowa druków zwartych poświęconych sztuce teatralnej artysty.

źródło: NKJP: Marek Pieniążek: Akt twórczy jako mimesis, 2005

- No i spiżarnie pełne... - Pełne przetworów, stoi sto słoików litrowych kompotów z czereśni i wiśni, dżemy truskawkowe, wiśniowe, z czarnej porzeczki, zasypane borówki. A jeszcze nie koniec zapasów, jeszcze ogórki, kapusta, pomidory marynowane.

źródło: NKJP: Stanisław Elmer: Długie wakacje Małgorzaty, Gazeta Krakowska, 2004-08-03

[...] książka Herlinga-Grudzińskiego [...] nie podobała mi się [...]; jego Inny świat był dla mnie wstrząsem, i musiałam to czytać od końca, kiedy już wyszedł z tego koszmaru.

źródło: NKJP: Krystyna Janda: Moja Droga B., 2000

Weszliśmy na scenę i zaczęło się: wszystko nas śmieszyło, nawet przysłowiowe kiwnięcie palcem. Nie wiem, jak dobrnęliśmy do końca spektaklu, grając dramat i jednocześnie pękając ze śmiechu.

źródło: NKJP: Jolanta Ciosek: Życie z uśmiechem, Dziennik Polski, -10-01

Składnia

bez ograniczeń + koniec +
(CZEGO)

4. śmierć

Definicja

to, że czyjeś życie lub funkcjonowanie czegoś albo kogoś w jakiejś sferze życia przestaje trwać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

synonimy:  śmierć, zejście, zgon

Połączenia

  • bliski, rychły; tragiczny; definitywny, prawdziwy koniec
  • koniec człowieka
  • koniec nadchodzi, zbliża się
  • robić, zrobić koniec z kimś/czymś
  • czekać na koniec

Cytaty

Kiedy zrozumiałam, że rak odebrał mi fantazję, przestraszyłam się, że nadchodzi koniec. I wystarczyła jedna noc. Przeprosiłam Boga za moją słabość i dalej stanęłam do walki (…)

źródło: NKJP: Iwona Kamieńska: Dobijanie raka, Gazeta Krakowska, 2007-02-17

Za śmierć na polu bitwy wszystko bywa wybaczane nieudolnemu generałowi; wbrew tej zasadzie jednak tragiczny koniec Boya-Żeleńskiego nie jest brany pod uwagę przy ocenie jego działalności pisarskiej [...].

źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Wstęp. W perspektywie czasu (Tadeusz Boy-Żeleński), 2006

- [...] tyle lat jest prezydentem i co z tego? Kiedyś odejdzie. Mój koniec też nastąpi. Jestem piłkarzem, mam głównie grać w piłkę, a nie prezentować się w mediach lub kogoś godzić.

źródło: NKJP:(PAP): Piłka nożna, Dziennik Polski, 2005-01-10

- Mam tylko nadzieję, że ta krwawa łaźnia odstraszy ludzi od Ruckoja i Chasbułatowa. A Jelcyn musi zdecydować się na prawdziwą wojnę. Jeśli nie zdecyduje się - to koniec z nim.

źródło: NKJP: Irena Lewandowska: Jelcyn musi iść na wojnę, Gazeta Wyborcza, 1993-10-04

Piloci są przekonani, że hipermarket Auchan będzie budowany za blisko pasa startowego, co narusza przepisy. - Wtedy wpis zostanie cofnięty i będzie koniec z lotniskiem - mówią piloci. Swoje niepokoje przekazali prokuraturze.

źródło: NKJP: Marlena Mokrzanowska: Latanie pod górkę, Gazeta Wrocławska, 2002-05-15

Składnia

bez ograniczeń + koniec +
(CZYJ)
bez ograniczeń + koniec +
(KOGO)
bez ograniczeń + koniec +
(z KIM/CZYM)

Frazeologizmy

bez końca
do końca świata
koniec pieśni
koniec balu
koniec i kropka
koniec końców I
koniec pieśni
koniec balu
koniec świata I
koniec świata II
koniec z kimś/czymś
ktoś ma na końcu języka coś
ktoś widzi tylko czubek własnego nosa
ktoś widzi tylko koniec własnego/swojego/swego nosa
ktoś patrzy na koniec własnego nosa
ktoś nie widzi dalej niż koniec własnego/swojego/swego nosa
ktoś wiąże koniec z końcem
ktoś widzi tylko czubek własnego nosa
ktoś widzi tylko koniec własnego/swojego/swego nosa
ktoś patrzy na koniec własnego nosa
ktoś nie widzi dalej niż koniec własnego/swojego/swego nosa
ktoś wypił kielich goryczy
ktoś wypił kielich goryczy do końca
ktoś wypił kielich goryczy
ktoś wypił kielich goryczy do końca
ktoś związał koniec z końcem
na koniec I
na koniec dnia
nie było końca czemuś
początek końca
szary koniec
w końcu I

Przysłowia

Koniec języka za przewodnika
Każdy kij ma dwa końce
Kij ma dwa końce
Koniec wieńczy dzieło
Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN