UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wywalać

Chronologizacja

SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	wywalam	wywalamy
2 os.	wywalasz	wywalacie
3 os.	wywala	wywalają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wywalałem +(e)m wywalał	wywalałam +(e)m wywalała	wywalałom +(e)m wywalało	wywalaliśmy +(e)śmy wywalali	wywalałyśmy +(e)śmy wywalały
2 os.	wywalałeś +(e)ś wywalał	wywalałaś +(e)ś wywalała	wywalałoś +(e)ś wywalało	wywalaliście +(e)ście wywalali	wywalałyście +(e)ście wywalały
3 os.	wywalał	wywalała	wywalało	wywalali	wywalały

bezosobnik: wywalano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę wywalał będę wywalać	będę wywalała będę wywalać	będę wywalało będę wywalać	będziemy wywalali będziemy wywalać	będziemy wywalały będziemy wywalać
2 os.	będziesz wywalał będziesz wywalać	będziesz wywalała będziesz wywalać	będziesz wywalało będziesz wywalać	będziecie wywalali będziecie wywalać	będziecie wywalały będziecie wywalać
3 os.	będzie wywalał będzie wywalać	będzie wywalała będzie wywalać	będzie wywalało będzie wywalać	będą wywalali będą wywalać	będą wywalały będą wywalać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		wywalajmy
2 os.	wywalaj	wywalajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wywalałbym bym wywalał	wywalałabym bym wywalała	wywalałobym bym wywalało	wywalalibyśmy byśmy wywalali	wywalałybyśmy byśmy wywalały
2 os.	wywalałbyś byś wywalał	wywalałabyś byś wywalała	wywalałobyś byś wywalało	wywalalibyście byście wywalali	wywalałybyście byście wywalały
3 os.	wywalałby by wywalał	wywalałaby by wywalała	wywalałoby by wywalało	wywalaliby by wywalali	wywalałyby by wywalały

bezosobnik: wywalano by

bezokolicznik: wywalać

imiesłów przysłówkowy współczesny: wywalając

gerundium: wywalanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wywalanie	wywalania
D.	wywalania	wywalań
C.	wywalaniu	wywalaniom
B.	wywalanie	wywalania
N.	wywalaniem	wywalaniami
Ms.	wywalaniu	wywalaniach
W.	wywalanie	wywalania

imiesłów przymiotnikowy czynny: wywalający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wywalający	wywalający	wywalający	wywalające	wywalająca
D.	wywalającego	wywalającego	wywalającego	wywalającego	wywalającej
C.	wywalającemu	wywalającemu	wywalającemu	wywalającemu	wywalającej
B.	wywalającego	wywalającego	wywalający	wywalające	wywalającą
N.	wywalającym	wywalającym	wywalającym	wywalającym	wywalającą
Ms.	wywalającym	wywalającym	wywalającym	wywalającym	wywalającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wywalający	wywalający	wywalające	wywalające
D.	wywalających	wywalających	wywalających	wywalających
C.	wywalającym	wywalającym	wywalającym	wywalającym
B.	wywalających	wywalających	wywalających	wywalające
N.	wywalającymi	wywalającymi	wywalającymi	wywalającymi
Ms.	wywalających	wywalających	wywalających	wywalających

imiesłów przymiotnikowy bierny: wywalany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wywalany	wywalany	wywalany	wywalane	wywalana
D.	wywalanego	wywalanego	wywalanego	wywalanego	wywalanej
C.	wywalanemu	wywalanemu	wywalanemu	wywalanemu	wywalanej
B.	wywalanego	wywalanego	wywalany	wywalane	wywalaną
N.	wywalanym	wywalanym	wywalanym	wywalanym	wywalaną
Ms.	wywalanym	wywalanym	wywalanym	wywalanym	wywalanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wywalani	wywalani	wywalane	wywalane
D.	wywalanych	wywalanych	wywalanych	wywalanych
C.	wywalanym	wywalanym	wywalanym	wywalanym
B.	wywalanych	wywalanych	wywalanych	wywalane
N.	wywalanymi	wywalanymi	wywalanymi	wywalanymi
Ms.	wywalanych	wywalanych	wywalanych	wywalanych

Pochodzenie

Zob. walić, walać się

1. śmieci

Definicja

pot.

pozbywać się niechcianych albo niepotrzebnych przedmiotów, umieszczając je w specjalnie przeznaczonych do tego miejscach

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wychrzaniać, wypierniczać, wyrzucać

Połączenia

ludzie wywalają
wywalać książki, śmieci
wywalać do kosza, do śmietnika
wywalać na śmietnik
szkoda wywalać

Cytaty

Ludzie wywalają tu śmiecie i gruz z podwórek [...].

źródło: KWSJP: Marcin Wolski: Alterland, 2003

Wywalam mnóstwo dobrych rękawic, kominiarek, skarpet. Gromadzone latami miały się przydać, a teraz kończą w śniegu.

źródło: KWSJP: Marek Kamiński, Wojciech Moskal, Sławomir Swerpel: Nie tylko biegun, 1996

Las traktują jako wielki zsyp na śmieci, które wywalają z przyczep traktorów na ziemię.

źródło: NKJP: Mariusz Wilk: Dom nad Oniego, 2006

Składnia

wywalać

KOGO/CO + (SKĄD) + (GDZIE)

2. pracownika

Definicja

pozbawiać stanowiska w pracy lub organizacji

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wychrzaniać, wypierniczać, wyrzucać

Połączenia

wywalać ludzi, pracowników, robotników
wywalać z pracy, z roboty, z uczelni
wywalać bezlitośnie; na zbity pysk

Cytaty

Najczęściej już po pół godzinie nie było ciepłej wody - ponieważ podgrzewana była w kotłowni, a tam średnio raz na tydzień wywalano palacza za pijaństwo.

źródło: KWSJP: Marek Ciesielski, Paweł Siekański, Arkadiusz Znojek: 540 DDC, czyli jakie jest wojsko, 2000

- A może by spróbować przez ZMP? - wtrąciła Olga. - Nie tak dawno jeszcze za taki nielegalny związek wywalali z organizacji - mruknął Franaszek - i wcale bym się nie zdziwił, gdyby was to spotkało.

źródło: KWSJP: Henryk Panas: Grzesznicy, 1966

Jest ruch w balecie i wśród tenorów. Obecnie padło na Kraków, gdyż dyrektorka na zagraniczne wojaże zabrała część zespołu, resztę karnie zostawiając w kraju. Reszta więc zajęła się wywalaniem dyrektorki.

źródło: KWSJP: Coś z życia, prasa, 1995

Składnia

wywalać

KOGO + SKĄD + (za CO)

3. intruza z mieszkania

Definicja

pot.

stanowczo nakazywać komuś opuścić dane miejsce, grożąc, a nawet używając siły fizycznej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

wywalać ludzi
wywalać kogoś z domu, z mieszkania

Cytaty

Ruskie wywalają uchodźców czeczeńskich z obozów, zamachy w Kenii, zamieszki muzułmańskie w Nigerii, wojna w Iraku, potem może w Iranie, okupacja i krew na ulicach.

źródło: KWSJP: Max Cegielski: Apokalipso, 2004

W tamtych latach aspołeczny i politycznie obcy element wywalano z Warszawy.

źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010

Mieszkania podpalali, ludzi wywalali z domów.

źródło: NKJP: Anna Bińczak: Mieliśmy jechać do Polski, a trafiliśmy do Prus Wschodnich, Dziennik Bałtycki, 2006-02-10

Składnia

wywalać

KOGO + SKĄD + (DOKĄD)

4. z szafy

Definicja

pot.

rzucając czymś, powodować, że przestaje się to znajdować w jednym miejscu, a zaczyna znajdować w drugim

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni ułożenie względem siebie

Połączenia

wywalać rzeczy, zawartość
wywalać z szafy, z szuflady

Cytaty

Przeszli obok stodoły, którą zamieniono na rzeźnię - w szeroko rozwartych wrotach widać było wiszące za nogi sprawione tusze kilku wieprzy i wielkiego wołu, z tego ostatniego, rozpłatanego właśnie, wywalano do balii wnętrzności.

źródło: KWSJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Wybebeszył biurko, wyciągał kolejne szuflady komódki, bezceremonialnie wywalając ich zawartość niczym milicjant, dokonujący rewizji.

źródło: NKJP: Marcin Wolski tytuł Alterland, 2003

Zawartość wrzucasz do garnka, garnek stawiasz na średnim ogniu i podgrzewasz, mieszając od czasu do czasu, żeby się nie przypaliło. Jak zawartość gorąca, wywalasz ją na talerze.

źródło: NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996

Składnia

wywalać

CO + SKĄD

5. drzwi

Definicja

pot.

wypychać drzwi lub okno, uderzając w nie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wyrywać

Połączenia

wywalać drzwi, okno

Cytaty

Niestety, niepomny na mądrą maksymę: „Nie siłą, lecz techniką”, krzepą wywalam drzwi z piekielnym hukiem.

źródło: KWSJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1985

Nie wiedząc, co robi, z kurtką zarzuconą na głowę, obsypaną iskrami, wspinał się po schodach, zadeptując trzaskające płomyki. Wiedział, że za nim idą koledzy, słyszał, jak tańczą na parterze po ogniu i wywalają drzwi, sam dopadł wreszcie piętra.

źródło: KWSJP: Tadeusz Hołuj: Raj, 1972

[...] gasili lampę i ściągniętym z blachy garnkiem wywalali okno.

źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: A jak królem, a jak katem będziesz, 1967

Składnia

wywalać

6. pieniądze

Definicja

pot.

wydawać dużo pieniędzy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

wydawać

Połączenia

wywalać forsę, kasę, pieniądze

Cytaty

	Ludzie, którzy bez mrugnięcia okiem wywalają tysiąc złotych za różnicę w jakości obiektywu, której w życiu nie zobaczą, łamią się o jakieś 20 zł na czapeczce... źródło: NKJP: Internet
	Po co więc wywalać kilkaset melonów, by w efekcie mieć to samo, co jest? źródło: NKJP: Internet
	Rozumiem, czyli wywalasz tysiąc siedemset złotych, żeby zarobić niecałe szesnaście... źródło: KWSJP: O pracy w aptece i lekach, 2002
	Od wielu lat wywalam kasę na najlepsze na rynku kamery cyfrowe i stwierdzam, że - w moim przypadku - nigdy nie była ona wywalona w błoto. źródło: NKJP: Internet

Składnia

wywalać

CO + (na CO)

7. język

Definicja

pot.

wystawiać w całości na widok

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

wystawiać

Połączenia

wywalać cyc, cycki, informację, jęzor, język, piersi

Cytaty

- Proszę pokazać język - mówi srogo doktor Sławiński. - Z przyjemnością - mruczy Anda, wywalając język na całą długość.

źródło: KWSJP: Maria Krüger: Godzina pąsowej róży, 1960

Wilk biegał niezmordowanie. Czasami wywalał język i nitki śliny ściekały mu na pierś, rozwiewały się od pędu.

źródło: KWSJP: Wojciech Żukrowski: Córeczka, 1951

Kurczę, mnie nie przeszkadza, jak kobieta karmi dziecko w miejscu publicznym, o ile właśnie robi to dyskretnie, a nie wywala cyca na środku pomieszczenia, ale sama bym raczej nie mogła.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

wywalać

Frazeologizmy

ktoś wytrzeszcza oczy na kogoś/coś
ktoś wywala oczy na kogoś/coś
ktoś wywala gały na kogoś/coś
wywala korki

Data ostatniej modyfikacji: 08.12.2014