UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

rozwalić

Chronologizacja

SStp, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	rozwalę	rozwalimy
2 os.	rozwalisz	rozwalicie
3 os.	rozwali	rozwalą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	rozwaliłem +(e)m rozwalił	rozwaliłam +(e)m rozwaliła	rozwaliłom +(e)m rozwaliło	rozwaliliśmy +(e)śmy rozwalili	rozwaliłyśmy +(e)śmy rozwaliły
2 os.	rozwaliłeś +(e)ś rozwalił	rozwaliłaś +(e)ś rozwaliła	rozwaliłoś +(e)ś rozwaliło	rozwaliliście +(e)ście rozwalili	rozwaliłyście +(e)ście rozwaliły
3 os.	rozwalił	rozwaliła	rozwaliło	rozwalili	rozwaliły

bezosobnik: rozwalono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		rozwalmy
2 os.	rozwal	rozwalcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	rozwaliłbym bym rozwalił	rozwaliłabym bym rozwaliła	rozwaliłobym bym rozwaliło	rozwalilibyśmy byśmy rozwalili	rozwaliłybyśmy byśmy rozwaliły
2 os.	rozwaliłbyś byś rozwalił	rozwaliłabyś byś rozwaliła	rozwaliłobyś byś rozwaliło	rozwalilibyście byście rozwalili	rozwaliłybyście byście rozwaliły
3 os.	rozwaliłby by rozwalił	rozwaliłaby by rozwaliła	rozwaliłoby by rozwaliło	rozwaliliby by rozwalili	rozwaliłyby by rozwaliły

bezosobnik: rozwalono by

bezokolicznik: rozwalić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozwaliwszy

gerundium: rozwalenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	rozwalenie	rozwalenia
D.	rozwalenia	rozwaleń
C.	rozwaleniu	rozwaleniom
B.	rozwalenie	rozwalenia
N.	rozwaleniem	rozwaleniami
Ms.	rozwaleniu	rozwaleniach
W.	rozwalenie	rozwalenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozwalony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	rozwalony	rozwalony	rozwalony	rozwalone	rozwalona
D.	rozwalonego	rozwalonego	rozwalonego	rozwalonego	rozwalonej
C.	rozwalonemu	rozwalonemu	rozwalonemu	rozwalonemu	rozwalonej
B.	rozwalonego	rozwalonego	rozwalony	rozwalone	rozwaloną
N.	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonym	rozwaloną
Ms.	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	rozwaleni	rozwaleni	rozwalone	rozwalone
D.	rozwalonych	rozwalonych	rozwalonych	rozwalonych
C.	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonym	rozwalonym
B.	rozwalonych	rozwalonych	rozwalonych	rozwalone
N.	rozwalonymi	rozwalonymi	rozwalonymi	rozwalonymi
Ms.	rozwalonych	rozwalonych	rozwalonych	rozwalonych

odpowiednik aspektowy: rozwalać

Pochodzenie

psł. *orzvaliti

Zob. walić.

1. budynek

Definicja

pot.

zniszczyć, gwałtownie uderzając, burząc, powodując upadek lub zbyt intensywnie używając

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zniszczyć

Połączenia

bomba, rakieta rozwaliła
rozwalić auto, czołg, samochód, samolot, wóz; bramę, chałupę, drzwi, kasetkę, mur, płot, szybę, ścianę; buty
rozwalić pociskiem, siekierą
rozwalić całkiem, częściowo, dokumentnie, totalnie, zupełnie
na wpół rozwalony

Cytaty

	Ten moment, kiedy rozwaliłem BMW, zapamiętam do końca życia. źródło: KWSJP: Marek Bukowski: Wysłannik szatana, 1999
	Początkowo zamyślał stary dom rozwalić, teraz go zostawia. źródło: KWSJP: Stanisława Górnikiewicz: Lwy z Westerplatte, 1983
	Ojciec pamięta, jak zahaczyłem o coś w biegu i rozwaliłem sobie but. źródło: KWSJP: Miron Białoszewski: Pamiętnik z Powstania Warszawskiego, 1984
	Jak zechcę, to rozwalę skałę dynamitem. źródło: KWSJP: Rudolf Jasik: Martwi nie śpiewają, 1961
	- Weźcie ten kilof - powiedział do mundurowego - i rozwalcie ścianę, tak by można było wyciągnąć tego umarlaka. źródło: KWSJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Składnia

rozwalić

(KOMU) + CO + (CZYM)

2. małżeństwo

Definicja

pot.

spowodować, że przestaje istnieć jakiegoś rodzaju relacja między ludźmi, forma organizacji państwa lub stan wyrażony następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa działalność polityczna

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zniszczyć

Połączenia

rozwalić małżeństwo, rodzinę, związek; zabawę, życie; imperium, koalicję, komunę, komunizm, system, układ
rozwalić całkiem, częściowo, dokumentnie, totalnie, zupełnie

Cytaty

	No i tak się stało, że Wierzyński się w Jance zakochał. Nie był on jej również obojętny, piękny, atrakcyjny - ale Janka była zbyt dobra, zbyt szlachetna, aby rozwalić małżeństwo przyjaciółki. źródło: KWSJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003
	Niestety, nie załatwiono lustracji w momencie rozwalenia komunizmu i dopiero po 18 latach rozpętano wojnę z przeszłością. źródło: NKJP: Janusz Wróblewski: Zrobić Saharę w piaskownicy, Polityka, 2007-04-28
	W 2005 r. [...] mówił, że najważniejsze to wpychać kij w szprychy rządzącym. Że trzeba rozwalić układ Okrągłego Stołu, gdzie czerwony z różowym porozumieli się nad głowami Polaków. źródło: NKJP: Jagienka Wilczak: Wszyscy wrogowie Wrzodaka, Polityka, 2005-10-15
	Uwolnienie Andreasa to był ożywczy, wiosenny powiew, który rozgonił zatęchłe opary bezpłodnych ideologicznych dysput i przyniósł zapach prawdziwej Rewolucji. Cel był jasny - rozwalić system! źródło: NKJP: Bogdan Herburt Kozieł: Czerwona Walkiria [wspomnienie o Ulrice Meinhof], Fronda, 1998

Składnia

rozwalić

3. nogę

Definicja

pot.

spowodować obrażenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

synonimy:

rozbić

Połączenia

rozwalić czaszkę, głowę, kolana, łeb, nos, pysk

Cytaty

	Tylko wyjątkowym rozmiarom starej wanny zawdzięczał to, że kiedy nadepnął na mydło i runął, nie rozwalił sobie głowy. źródło: KWSJP: Piotr Siemion: Niskie Łąki, 2000
	Jeszcze jedno twoje słowo, a rozwalę ci pysk. źródło: KWSJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997
	Gębę i owszem, nieźle jej rozwalił, samem widział. źródło: KWSJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997
	Podbiłem mu oczy, rozwaliłem nos i rozciąłem wargi, a mimo to nie chciał przyznać się do klęski. źródło: KWSJP: Leif Panduro: Inny świat Daniela, 1973

Składnia

Rz_osobowy

rozwalić

KOMU + CO

4. człowieka

Definicja

pot.

zabić, strzelając z broni palnej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa przestępstwa

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zabić

Cytaty

	Idziemy nad rzekę rozwalić tę trójkę szpiegów. źródło: KWSJP: Henryk Panas: Na rozstajnych drogach, 1974
	Gestapo w ulicznej egzekucji rozwaliło jej ojca, tokarza od Lilpopa, matkę później wywieźli do Oświęcimia. źródło: KWSJP: Barbara Nawrocka-Dońska: Stolik z fotografią, 1975
	Przywieźli ich rano i rozwalili pod murem, parę kroków od nas. źródło: KWSJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995
	Jakiś czas temu jeden myśliwy rozwalił psa nielubianemu koledze. źródło: NKJP: Usenet

Składnia

rozwalić

KOGO/CO + (KOMU)

5. okna

Definicja

pot.

otworzyć na całą szerokość

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

otworzyć

Połączenia

rozwalić bramę, drzwi, okno, skrzydła (okna, szafy...)

Cytaty

Analizuję dwie, w tej sytuacji możliwe, drogi wyjścia. Pierwsza z obrazu Zanussiego. Gdy bratowa opuści pokój po nasmarowaniu moich pleców spirytusem, szeroko rozwalić oba skrzydła okna, zrzucić kurtkę od piżamy, naćpać się lodowatym powietrzem.

źródło: KWSJP: Tadeusz Zimecki: Ja, Franek..., 2001

Z impetem wtargnął do łazienki, zakręcił kurek, rozwalił okna i półprzytomnego Grzesia zaciągnął na łóżko.

źródło: KWSJP: Leopold Rybarski: Konterfekt z cieniem, 1985

To żaden wypadek, tylko oberwanie drzwi z głupoty redaktorka, który na przystanku rozwalił drzwi na całą szerokość, cymbał.

źródło: Internet

Składnia

rozwalić

6. ubrania

Definicja

pot.

niedbale rozrzucić w jakimś miejscu

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

Cytaty

	Do tego trzy bachory, co poukładam, rozwalą, coś tam przygadywały, to po angielsku, to po rusku, i rechotały. źródło: KWSJP: Edward Redliński: Szczurojorczycy, 1994
	A na dodatek rozwaliła wszystkie zabawki w moim pokoju! A ja je tak ładnie wczoraj posprzątałem! I znów je będę musiał układać! źródło: Internet
	Jak wchodzę do brudnego pokoju, to mnie to po prostu obrzydza, ale do rozwalonych na łóżku ciuchów nic nie mam. źródło: Internet
	Rozwaliła papiery na jego biurku, zaczęła otwierać szafki w poszukiwaniu czegoś cennego. źródło: Internet

Składnia

rozwalić

CO + (GDZIE)

7. swoim zachowaniem

Definicja

pot.

wywołać u kogoś silny, pozytywny lub negatywny stan emocjonalny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Połączenia

artykuł, napis, post, tekst, zarzut rozwalił kogoś
rozwalić swoim zachowaniem, postem, tekstem, zdjęciem

Cytaty

Rozwalił mnie stwierdzeniem - Monet to abstrakcjonista.

źródło: Internet

Powiem bez ogródek: rozwalił mnie ten wiersz.

źródło: NKJP: Usenet

Rozwalił mnie jej tekst o bieganiu w szpilkach.

źródło: Internet

Składnia

rozwalić

KOGO + (CZYM)

Data ostatniej modyfikacji: 17.03.2014