Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *vьchakъ
Wyraz polski kontynuuje zróżnicowaną wskutek 3 palatalizacji postać zach.psł. *vьšakъ ‘każdy, wszelki, wszystek’ (wobec wsch. i płd.psł. *vьsakъ).
Od psł. *vьchъ 'wszystek, cały' z przyrostkiem *-akъ.
Forma podstawowa zaimka niezachowana w polszczyźnie. Ślady form zależnych utrzymane w skostniałych wyrażeniach, np. po wsze czasy.
1. przecież
Definicja
Noty o użyciu
komentarz przyrematyczny
Warianty
- wszakoż
- rzadziej wszakże
Kategoria znaczeniowa
wykładnik wnioskowania
Cytaty
|
Baczcie uważniej na krewnych, kupcze Biberveldt, bo sami wszak wiecie, jesteście odpowiedzialni. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992 |
|
|
Czas pocałunków usta w usta, wszak niewinnych i bez skutków ubocznych, skrócił się obecnie, jak się zdaje, na rzecz seksu konkretnego, w którym skutki uboczne niweluje już piguła. źródło: NKJP: Barbara Pietkiewicz: Dotknij do żywego, Polityka, 2001-12-22 |
|
|
A jak się okazuje, rodzina jej będzie z obu stron obciążona skłonnością do chorób umysłowych. Wszak śród Ostrzeńskich był też wariat, niejaki Jacuś. źródło: NKJP: Maria Dąbrowska: Noce i dnie, 1982 |
|
|
Reynevan, prawdę rzekłszy, nigdy w życiu nie był nad morzem, a korabie widywał wyłącznie na obrazkach, nie wątpił wszakoż, że tak właśnie, nie inaczej, muszą one się kołysać. źródło: NKJP: |
Odmiana
część mowy: partykuła
podklasa: uzasadniająca
Składnia
| wszak _ | |||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: Cz. t. rozk.
|
|||
| szyk: zmienny: neutralna antepozycja obligatoryjny poprzedzający kontekst |
|||
2. jednak
Definicja
Noty o użyciu
komentarz przyrematyczny
Warianty
- wszakoż
- rzadziej wszakże
Kategoria znaczeniowa
wykładnik poprawności wnioskowania
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | jednak, jednakże, wszelako II |
Cytaty
|
[...] chciał zgnieść i rozbić doszczętnie dobrze zorganizowaną „maszynę” niemiecką okupującą Francję i Belgię. Nie została ona wszak pobita, tylko cofnęła się dzięki kolosalnemu naporowi mas ludzkich i technice, i za tym wszystkim stojących kapitałów Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. źródło: NKJP: Jerzy Odrowąż-Pieniążek: Więcej niż świadek, 2007 |
|
|
Była tu od początku, a na pierwszy ogień poszedł wszak jej opiekun, Tołłoczko. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
|
Widać było, że jest zupełnie zbity z pantałyku przykrym incydentem, dla którego wszak nie można zerwać konwencji liturgicznego przedziału między kapłanem a wiernymi, a co za tym idzie, zwymyślać szewca. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1995 |
|
|
Spełniali ją, jak potrafili lepiej lub gorzej nie mieli wszak innego wyjścia, bo uchylić się od tej roli i tych zadań znaczyłoby sprzeniewierzyć się i swemu ludowi, i najistotniejszej, bo humanistycznej treści religii. źródło: NKJP: Jerzy Surdykowski: Duch Rzeczypospolitej, 2001 |
|
|
Większe wszakoż ryzyko w XXI wieku stanowią załogowe loty kosmiczne w promie Discovery. źródło: NKJP: Andrzej Niczyperowicz: Plus, minus i consensus, Gazeta Poznańska, 2005-08-27 |
Odmiana
część mowy: partykuła
podklasa: spajająca ????????
Składnia
| _ wszak | |||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: Cz. t. rozk.
|
|||
| szyk: zmienny: neutralna postpozycja obligatoryjny poprzedzający kontekst |
|||