Chronologizacja
1.a krzew
Definicja
Pochodzenie
st.-w.-niem. rōsa
z łac. rosa
Niepewne jest czes. pośrednictwo w zapożyczeniu do polszczyzny.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin drzewa i krzewy
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny ozdobne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | krzew |
Połączenia
- pnąca róża
- sadzonka róży
- żywopłot z róży
- hodować; sadzić; szczepić róże
Cytaty
|
Leżał na boku, musiał okrywać słomą krzak róży, który piął się po kratce umocowanej do frontowej ściany. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005 |
|
|
Była to pnąca róża o mocno pachnących kwiatach herbacianego koloru, które zwisały w dół na długich ogonkach; jak „płaczące”. źródło: NKJP: Irena Domańska-Kubiak: Zakątek pamięci: życie w XIX-wiecznych dworkach kresowych, 2004 |
|
|
Generałowie zaś szczególnie lubili hodować róże i zbierać grzyby. źródło: NKJP: Andrzej Dobosz: Pocztówka z Londynu, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1994-01-07 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | róża |
róże |
|
| D. | róży |
róż |
|
| C. | róży |
różom |
|
| B. | różę |
róże |
|
| N. | różą |
różami |
|
| Ms. | róży |
różach |
|
| W. | różo |
róże |
1.b kwiat
Definicja
Pochodzenie
st.-w.-niem. rōsa
z łac. rosa
Niepewne jest czes. pośrednictwo w zapożyczeniu do polszczyzny.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin drzewa i krzewy
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny ozdobne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | kwiat |
Połączenia
- biała, czerwona, różowa...; długa; przywiędła róża
- kolce, płatki róży; bukiet, kosz, wiązanka; klomby; woń; wystawa róż
- bukiet z róż
- wąchać; wręczyć komuś różę
Cytaty
|
W wazonie różowa róża, dobrana może pod kolor bombonierki z czekoladkami, która leży tuż obok. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Tryby, 2003 |
|
|
Obiecał wrócić nad wieczorem - w międzyczasie pojechał do Mici, by na grobie położyć pachnący kwiat białej róży. źródło: NKJP: Witold Leder: Czerwona nić: ze wspomnień i prac rodziny Lederów, 2005 |
|
|
Przyniósł mi przywiędłą różę, pocałował w rękę i zaczęliśmy szukać bankomatu. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008 |
|
|
Dzieci zaśpiewały dwie piosenki, po czym każde z nich wręczyło premierowi bordową różę. źródło: NKJP: (DSF): Kraj - „U Siemachy” wśród dzieci, Dziennik Polski, 2001-03-19 |
|
|
Jest uroczo, szczęście rodzinne, młodzież miła i posłuszna, starzy cieszą się jesienią życia, wąchają róże i słuchają śpiewu słowików. źródło: NKJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | róża |
róże |
|
| D. | róży |
róż |
|
| C. | róży |
różom |
|
| B. | różę |
róże |
|
| N. | różą |
różami |
|
| Ms. | róży |
różach |
|
| W. | różo |
róże |
2. część warzywa
Definicja
Pochodzenie
Zob. róża 1.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin owoce i warzywa
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | różyczka |
Połączenia
- róża główna; róże boczne
- róże kalafiora
Cytaty
|
Ponieważ róże kalafiora są dostępne przez stosunkowo krótki okres, opracowano metodę otrzymywania in vitro roślin z pąków kwiatowych. źródło: NKJP: Leszek S. Jankiewicz: Regulatory wzrostu i rozwoju roślin: zastosowanie w ogrodnictwie, rolnictwie, leśnictwie i w kulturach tkanek: praca zbiorowa, 1997 |
|
|
W przeciwieństwie do kalafiora, który ma tylko jedną różę, brokuły oprócz róży głównej wytwarzają także boczne. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | róża |
róże |
|
| D. | róży |
róż |
|
| C. | róży |
różom |
|
| B. | różę |
róże |
|
| N. | różą |
różami |
|
| Ms. | róży |
różach |
|
| W. | różo |
róże |
3. konfitura
Definicja
Pochodzenie
st.-w.-niem. rōsa
Por. róża 1.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Pielęgnacja ciała przedmioty związane z pielęgnacją ciała
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Połączenia
- smażona; tarta róża
- dżem, konfitura, nadzienie, przecier; herbata z róży
- pączki, rogalik, tort z różą
- ucierać różę
- nadziewane różą
Cytaty
|
Renata postawiła na stole miseczkę z konfiturą. Poznała ją po aromatycznym zapachu. – Konfitura z róży! źródło: NKJP: Anna Bolecka: Concerto d'amore, 2004 |
|
|
Do pączka tradycyjnie dodaje się nadzienie z róży, czyli w praktyce najczęściej marmoladę z dodatkiem płatków róży. źródło: NKJP: (AM): Dzień pączka, Dziennik Polski - Kraków, 2003-02-27 |
|
|
Rożki z kruchego ciasta, nadziane płatkami tartej róży... źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
|
|
Specjalność domu - maleńkie kruche rożki nadziewane przecierem z róży... źródło: NKJP: Ewa Berberyusz: Moja teczka, 2006 |
|
|
Jeżeli dodamy więcej jakiegoś składnika, otrzymamy herbatę o smaku charakterystycznym dla niego, na przykład herbatę z róży, z czarnego bzu, z kwiatu lipy, z dziurawca, rumianku itd. źródło: NKJP: Stanisława Olko: Makrobiotyka w polskiej kuchni czyli Powrót do dawnego naturalnego sposobu odżywiania, 1993 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | róża |
róże |
|
| D. | róży |
róż |
|
| C. | róży |
różom |
|
| B. | różę |
róże |
|
| N. | różą |
różami |
|
| Ms. | róży |
różach |
|
| W. | różo |
róże |
Inne uwagi
Zwykle lp
4. choroba
Definicja
Pochodzenie
Kalka niem. rose, wund-rose, jako eufemicznej nazwy groźnej choroby zakaźnej.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób
Połączenia
- róża na nodze
- leczenie róży
- zachorować na różę
Cytaty
|
Chorobę jego - zachorował na różę - i on sam i wszyscy przypisywali przelęknieniu. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Dolina Issy, 1955 |
|
|
Moja teściowa ma różę na nodze. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | róża |
róże |
|
| D. | róży |
róż |
|
| C. | róży |
różom |
|
| B. | różę |
róże |
|
| N. | różą |
różami |
|
| Ms. | róży |
różach |
|
| W. | różo |
róże |
Inne uwagi
Zwykle lp