UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zdjąć

Chronologizacja

1404, SStp
W postaci: zjąć

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdejmę
 zdejmiemy
2 os. zdejmiesz
 zdejmiecie
3 os. zdejmie
 zdejmą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdjąłem
+(e)m zdjął
 zdjęłam
+(e)m zdjęła
 zdjęłom
+(e)m zdjęło
 zdjęliśmy
+(e)śmy zdjęli
 zdjęłyśmy
+(e)śmy zdjęły
2 os. zdjąłeś
+(e)ś zdjął
 zdjęłaś
+(e)ś zdjęła
 zdjęłoś
+(e)ś zdjęło
 zdjęliście
+(e)ście zdjęli
 zdjęłyście
+(e)ście zdjęły
3 os. zdjął
 zdjęła
 zdjęło
 zdjęli
 zdjęły

bezosobnik: zdjęto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdejmijmy
2 os. zdejmij
 zdejmijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdjąłbym
bym zdjął
 zdjęłabym
bym zdjęła
 zdjęłobym
bym zdjęło
 zdjęlibyśmy
byśmy zdjęli
 zdjęłybyśmy
byśmy zdjęły
2 os. zdjąłbyś
byś zdjął
 zdjęłabyś
byś zdjęła
 zdjęłobyś
byś zdjęło
 zdjęlibyście
byście zdjęli
 zdjęłybyście
byście zdjęły
3 os. zdjąłby
by zdjął
 zdjęłaby
by zdjęła
 zdjęłoby
by zdjęło
 zdjęliby
by zdjęli
 zdjęłyby
by zdjęły

bezosobnik: zdjęto by

bezokolicznik: zdjąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdjąwszy

gerundium: zdjęcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdjęty

odpowiednik aspektowy: zdejmować

Pochodzenie

psł. *jьzęti, *jьzьmǫ 'zdjąć'

Zob. jąć

1. ubranie

Definicja

usunąć z powierzchni ciała ubranie lub coś, co się na niej znajduje i pełni zbliżoną funkcję

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zewlec
antonimy:  włożyć, założyć

Połączenia

  • zdjąć bluzę, bluzkę, buty, czapkę, hełm, kapelusz, kaptur, kostium, koszulę, kurtkę, majtki, marynarkę, maskę, okulary, palto, pantofle, plecak, płaszcz, rękawiczkę, spodnie, ubranie

Cytaty

Trudno jest jednak powabnie, wzbudzając pożądanie, zdjąć z siebie spodnie od garnituru, dlatego niebieskooki zszedł ze sceny, ku niezadowoleniu pań, właśnie w nich.

źródło: NKJP: Mężczyźni nocy, Dziennik Polski, 1998-04-17

Potem zdjął buty, przewiesił je na sznurowadle u pasa, splunął w ręce i zaczął wdrapywać się na drzewo.

źródło: KWSJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1954

Zdjął elegancki płaszcz, kapelusz i usiadł na niewygodnej drewnianej ławce ustawionej koło odrapanej kraty.

źródło: KWSJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004

Zdejmij ubranie, jeśli już idziesz spać.

źródło: NKJP: Tomasz Kwaśniewski: Dziennik taty, 2010

Ubranie na cebulkę jest wygodne, bo gdy nagle słońce mocniej przygrzeje, możemy zdjąć dziecku na przykład kurteczkę albo sweterek.

źródło: NKJP: Wiosenna kreacja dziecka, Dziennik Łódzki, 2002-03-23

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
CO + (z KOGO)
bez ograniczeń + zdjąć +
CO + (KOMU)

2. wazon

Definicja

usunąć kogoś lub coś z powierzchni, na której się znajduje

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

antonimy:  położyć

Połączenia

  • zdjąć rękę, skórę, szwy

Cytaty

Przez pewien czas poruszał mięsistymi wargami, jak gdyby sprawdzając smak jakiejś spożywanej we śnie potrawy, następnie zaś podniósł się ociężale i zdjął z siatki dużą torbę podróżną.

źródło: KWSJP: Zygmunt Zeydler-Zborowski: Czarny mercedes, 1958

Więc dobrze - zdjąłem rękę z jej barków - przygotuj mi wszystko do zabiegu.

źródło: KWSJP: Henryk Panas: Na rozstajnych drogach, 1974

Nie można było zdjąć szwów, bo z wargi sączyła się krew.

źródło: NKJP: Karolina Krajewska: Dziwny przypadek Dorotki, Dziennik Elbląski, 1999-05-07

Prowadzących akcję ratunkową strażacy uważają, że zabrakło zaledwie 8-10 sekund, aby zdjąć mężczyznę z okna specjalnym koszem.

źródło: NKJP: Zabrakło dziesięć sekund, Gazeta Poznańska, 2003-04-14

Planujemy zdjąć warstwę ścieralną starej części jezdni, a podbudowę podnieść do poziomu nowej.

źródło: KWSJP: Wałem już do dechy!, Życie Warszawy, 2001, nr 5/12

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO/CO + (z CZEGO)

3. odpowiedzialność

Definicja

uwolnić od czegoś niechcianego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  uwolnić

Połączenia

  • zdjąć ciężar, obowiązki, odpowiedzialność

Cytaty

Oczywiście to szczęście pochodziło z tego, że ciężar jego życia ktoś zdjął mu z pleców.

źródło: KWSJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Sława i chwała, 1962

Pozwalało zdjąć odpowiedzialność z szefów służb specjalnych, których zadaniem było zapewnienie prezydentowi bezpieczeństwa.

źródło: KWSJP: Marcin Wojciechowski: Pomarańczowy majdan, 2006

Trzeba tylko zdjąć terror z wsi.

źródło: KWSJP: Barbara Nawrocka-Dońska: Stolik z fotografią, 1975

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
CO + z KOGO/CZEGO

4. prezesa

Definicja

pot.  kwestion. 
pozbawić funkcji

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odwołać
antonimy:  mianować, powołać
hiperonimy:  zdymisjonować, zwolnić

Połączenia

  • zdjąć prezesa
  • zdjąć ze stanowiska

Cytaty

Wiem, że namawiali go, żeby wyjechał do innego powiatu, uparł się, że zostanie, chociaż zdjęli go z kierownictwa szkoły, przez jakiś czas nie pracował nawet jako nauczyciel, żył z kawałka ziemi i jeszcze mnie posyłał pieniądze.

źródło: KWSJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1976

Uważam, że pana Kuryłłę należy zdjąć ze stanowiska prezesa.

źródło: KWSJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1967

Czy będę sołtysem, czy nie będę, to od państwa zależy, bo wyście mnie wybrali i możecie mnie zdjąć.

źródło: KWSJP: Bogusław Bieńkowski: Takiego zebrania dawno nie było, Euroregio Glacensis, 2001, nr 6 (164)

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO + (z CZEGO)

Informacja normatywna

W tym znaczeniu uznawane za błędne

5. wartę

Definicja

nakazać odejście z określonego miejsca osobom, które tam wcześniej zostały wysłane, aby wykonywać pewne czynności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  odwołać

Połączenia

  • zdjąć blokadę, posterunek, wartę

Cytaty

Rosjanie nie zdjęli posterunków blokujących drogi i wioski w Czeczenii. Wręcz przeciwnie - wiele z nich wzmocniono.

źródło: NKJP: Andrzej M. Zaucha: Znów Czeczenia, Gazeta Wyborcza, 1996-07-10

Potem domagał się, by przed rozpoczęciem rozmów zdjęte zostały blokady urzędów.

źródło: KWSJP: Marcin Wojciechowski: Pomarańczowy majdan, 2006

Brama obozu stała teraz otworem. Warta została zdjęta.

źródło: KWSJP: Jan Dobraczyński: Wyczerpać morze, 1972

Tutaj wojska rosyjskie, nacierając w sierpniu 1914 [...], zmusiły Niemców, by zdjęli z frontu dwa korpusy armijne, nacierające na Paryż, co odegrało istotną rolę w zwycięstwie nad Marną.

źródło: KWSJP: Włodzimierz Kowalski: Zakręt '44, 1985

Sam obrońca Kłys aż 10 minut siedział na ławce kar! Dziwne, że tolerował to trener Rohaczek, nie zdjął zawodnika z lodu.

źródło: NKJP: Zgubiły ich kary, Dziennik Polski, 2008-02-20

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO + (z CZEGO)

6. embargo

Definicja

sprawić, że coś przestało działać lub obowiązywać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odwołać, unieważnić, znieść

Połączenia

  • zdjąć klauzulę, klątwę

Cytaty

Osobiście uważam, że Rosja zdejmie embargo, a kwestia jego nałożenia zostanie sprowadzona do problemu służb celnych obu krajów, a nie stosunków między Rosją a Polską (...).

źródło: NKJP: Świadectwo cyrylicy, Dziennik Polski, 2006-11-28

Rodzice Fiony zamknęli ją bowiem w wieży, mając nadzieję, że uwolni ją przystojny książę i zdejmie klątwę, na skutek której księżniczka zamienia się po zmroku w ogra.

źródło: NKJP: Shrek 2, Gazeta Krakowska, 2004-07-03

Te okoliczności były przedmiotem postępowania Prokuratury Okręgowej, co do którego klauzula nie została zdjęta.

źródło: KWSJP: Stenogram z 10. posiedzenia Komisji Śledczej

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
CO + (z CZEGO)

7. artykuł

Definicja

zabronić rozpowszechniania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  zabronić, zakazać

Połączenia

  • cenzura zdjęła coś; cenzor zdjął coś
  • zdjąć program
  • zdjęty artykuł

Cytaty

Przypomniał, że na prośby Cioska przed Zjazdem PZPR zdjęliśmy Czabańskiego, ale teraz będziemy się starali go wydrukować mimo przeszkód.

źródło: KWSJP: Waldemar Kuczyński: Burza nad Wisłą: dziennik 1980-1981, 1981

Kiedyś nam zdjęto, pamiętam, felieton Kisiela, który załamany przez kolejne zatrzymywane teksty, postanowił napisać rzecz politycznie obojętną, byle go wydrukowano. Opisał swój spacer po lesie. Cenzor nie pozwolił na publikację, interpretując artykulik jako wyraźne wezwanie do walki partyzanckiej.

źródło: KWSJP: Aleksander Pawlicki: Kompletna szarość: cenzura w latach 1956-1972: instytucja i ludzie, 2001

Przedstawieniu „Dziadów” towarzyszyło w Warszawie przekonanie, że trzeba się spieszyć, żeby je obejrzeć, bo za chwilę cenzura zdejmie spektakl.

źródło: NKJP: Krystyna Jagiełło: Dziedzice bezprawnej wolności, 2007

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
CO

8. z obrad

Definicja

usunąć coś, co wcześniej było elementem określonego zbioru, nazwanego następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

  • zdjąć z obrad, z porządku dziennego, z wokandy

Cytaty

Z niewiadomych powodów marszałek zdjął z obrad plenarnych pierwsze czytanie, przekazując do komisji...

źródło: KWSJP: Sprawozdania stenograficzne Sejmu RP, 20.01.2004

Przesunięcia budżetowe oraz uchwała o zaciągnięciu kredytu, które to uchwały wymagałyby naszego zaufania do tych, którzy będą je realizowali, po prostu zostały z sesji zdjęte.

źródło: KWSJP: Adam Banaszak: Oświadczenia i informacje Klubów Radnych RMT Klub Radnych Przymierze dla Torunia, Gazeta Miejska, 2001, nr 94

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
CO + z CZEGO

9. o strachu

Definicja

książk. 
opanować całkowicie jako negatywna emocja

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  objąć, ogarnąć

Połączenia

  • lęk, przerażenie, strach, żal zdjął kogoś

Cytaty

Długi czas nosiłem w sobie ciche pragnienie, które mnie ogarnęło w dniu, kiedy pierwszy raz znalazłem się wśród tych książek, tylu książek, że mnie lęk zdjął, lęk ze wzruszeniem pomieszany

źródło: KWSJP: Wiesław Myśliwski: Nagi sad, 1967

Co do mnie wolałem, póki można, nie być przy tym, zdjęło mnie zmęczenie na myśl o Niemcach nieuniknionych, gniotących.

źródło: KWSJP: Witold Gombrowicz: Pornografia, 1960

Uświadomił sobie, jak długo nie było go w domu, i nagle zdjął go strach przed karą.

źródło: KWSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO

10. kamerą

Definicja

pot. 
utrwalić obraz kogoś lub czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka fotografia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu

Relacje znaczeniowe

synonimy:  uwiecznić

Cytaty

Operator Jahoda potrafił w parę godzin tak zdjąć pierwszomajową Warszawę, jak nie filmował jej jeszcze nikt.

źródło: KWSJP: (wd): Jak daleko stąd, jak blisko, Kobieta i Życie, 1972, nr 20

Zdjęcie przedstawia raport poranny, komendant kompanii por. Bratro, później pułkownik 21 p.p., przyjmuje raport nieco swobodnie i w pantoflach. Ukryty fotograf zdjął go, a rozpowszechnione odbitki budzą wściekłą wesołość, zwłaszcza, że porucznik chciał uchodzić za formalistę.

źródło: Internet

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO/CO

11. zbiega

Definicja

pot. 
schwytać kogoś poszukiwanego przez organy ścigania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara

Relacje znaczeniowe

synonimy:  unieszkodliwić

Cytaty

Kiedy go zdjęli we Wrocławiu, to pojechał na katorgę do Bułgarii.

źródło: KWSJP: Aleksander Ziemny: Opowiadania dawne i nowe, 1984

Niedługo zdejmie nas najgłupszy agent gestapo.

źródło: KWSJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967

Nie ma się co martwić, jutro sobie wrócicie, a my spróbujemy zdjąć tych bandziorów, jeśli w ogóle przyjdą.

źródło: KWSJP: Wiesław Jażdżyński: Świętokrzyski polonez, 1983

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO

12. napastnika

Definicja

wojsk.  pot. 
trafić strzałem z dużej odległości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Cytaty

Balas wiedział, że gdyby nawet snajper zdjął gówniarza, ten w śmiertelnym skurczu naciśnie spust, przenosząc się do wieczności w towarzystwie głowy państwa.

źródło: NKJP: Grzegorz Mathea: IV Rzeczpospolita, 2005

(...) snajper najpierw ściągnie dowódcę, by zadać jak największe straty, a strzelec wyborowy zdejmie obsługę ckm-u, żeby chronić oddział?

źródło: Internet: ujarani.com/saathan

Składnia

bez ograniczeń + zdjąć +
KOGO

Frazeologizmy

jak z krzyża zdjęty
ktoś zdjął film z półki
ktoś zdjął kamień z serca komuś
ktoś zdjął miarę
ktoś zdjął nogę z gazu
ktoś zdjął odciski palców
ktoś zdjął togę
ktoś zdjął z afisza coś
ktoś zdjął ze sceny coś
ktoś zdjął z ekranu coś
ktoś zdjął z czyichś barków coś
ktoś zdjął z głowy komuś coś
ktoś zrzucił mundur
ktoś zdjął mundur
ktoś zrzucił pychę z serca
ktoś zdjął pychę z serca
ktoś zrzucił sutannę
ktoś zdjął habit
ktoś zdjął sutannę
ktoś/coś zdjął/zdjęło bielmo z oczu komuś
skóra zdjęta z kogoś/czegoś
Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2024
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN