UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pięta

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Pochodzenie

psł. *pęta 'tylna część stopy; tylna wygięta część czegoś'

Forma prasłowiańska jest prawdopodobnie derywatem od psł. *pęti 'napinać, naciągać, rozciągać' z przyrostkiem *-ta; pierwotne znaczenie: 'to, co jest napięte, naciągnięte' stąd 'napięta, naciągnięta część ciała' (Bor)

1.a część ciała

Definicja

tylna część stopy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • brudna; odbita pięta
  • pięta i śródstopie; pięty i palce
  • strzał piętą
  • koszula, futro, kożuch... do pięt
  • długi do pięt
  • odegrać, podać, skierować piłkę, strzelić, trafić, zagrać piętą; uderzyć konia piętami
  • kopnięcie, uderzenie piętą
  • bić kogoś w pięty
  • obrócić się, odwrócić się/odwracać się, okręcić się, wykręcić się, zakręcić się, zawrócić na pięcie; przysiąść/przysiadać, siedzieć, siadać na piętach; bić kogoś po piętach
  • od czubka głowy do pięt

Cytaty

Piesza doznała złamania kości pięty lewej stopy i trafiła do szpitala.

źródło: NKJP: 997, Nowiny Raciborskie, 2007-09-11

Bramkę po wcześniejszym przytomnym zagraniu piętą przez Komorka strzałem po ziemi z ok. 20 m uzyskał Hałgas.

źródło: NKJP: (RL): Podhalańska klasa okregowa, juniorów, Dziennik Polski, 2003-04-24

Zenek szedł wolno; opierał się na kiju, a chorą stopę stawiał na pięcie.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1990

Tuż przed nałożeniem samoopalacza dokładnie wymyj i wysusz skórę, a potem wmasuj w nią lekki krem lub balsam nawilżający, zwracając szczególną uwagę na łokcie, pięty i kolana.

źródło: NKJP: Danuta Bybrowska: Słońce w kremie, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1999-05-15

Siedziałam więc przy nim całe noce i dnie w fotelu. Podkładałam poduszki pod pięty i łokcie. Przekręcałam go z boku na bok, aby nie dostał odleżyn.

źródło: NKJP: Janek powrócił do nas po19 latach choroby, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-03

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. pięta
pięty
D. pięty
pięt
C. pięcie
piętom
B. piętę
pięty
N. piętą
piętami
Ms. pięcie
piętach
W. pięto
pięty

1.b buta

Definicja

część buta, pończochy lub skarpetki osłaniająca piętę - część stopy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań

Połączenia

  • ruchoma, sztywna, usztywniona pięta
  • pięta buta
  • szpic i pięta
  • kapcie, klapki, sandałki... bez pięt
  • buty z całą, z pełną; z odkrytą; z twardą... piętą

Cytaty

W zależności od tego, czy but upadł noskiem, czy piętą do drzwi, dziewczyna miała wyjść za mąż bądź zostać panną.

źródło: NKJP: (EKA): Wieczór wróżb, Dziennik Polski, 2002-11-30

Tenisówki, które dostałem, co tydzień musiałem zszywać na piętach, bo się rozlatywały.

źródło: NKJP: O życiu, sporcie i przyszłości, Dziennik Polski, 2001-03-03

Dwa miesiące później kozakom za prawie 110 zł pękły szwy na piętach.

źródło: NKJP: Paweł Kuca: Oddajcie pieniądze za moje kozaki, prasa, 2006

[...] własnoręcznie naciągnął na jej drobne stopy o długich kształtnych palcach swoje marynarskie, białe wełniane skarpety z niezacerowanymi dziurkami na piętach.

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Wyspy szerszenia, 2008

Celność to skoki oddawane z wysokości 1000 metrów z natychmiastowym otwarciem spadochronu. Mierzy się w tak zwaną „patelnię”, czyli koło o średnicy 16 centymetrów [...]. W środku tego koła znajduje się mniejsze o średnicy 3 centymetrów, w które trzeba trafić piętą buta.

źródło: NKJP: Lubię przemyślane ryzyko, Dziennik Polski, 2003-03-10

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. pięta
pięty
D. pięty
pięt
C. pięcie
piętom
B. piętę
pięty
N. piętą
piętami
Ms. pięcie
piętach
W. pięto
pięty

Składnia

bez ograniczeń + pięta +
CZEGO

2. masztu

Definicja

żegl. 
szersza część belki masztu, bomu lub bukszprytu służąca do jego umocowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Połączenia

  • pięta bomu, masztu

Cytaty

[...] linka o nazwie hals, mocująca róg halsowy żagla do pięty bomu (czasem także równocześnie do masztu) nosi nazwę refhals [...].

źródło: NKJP: CiaPan: Refszkentla, Wikipedia.pl, 2009-05-09

Okucie pięty bomu umożliwia wychylanie drzewca w poziomie i w pionie oraz obrót dookoła osi bomu.

źródło: NKJP: Royas: Bom, Wikipedia.pl, 2008-11-10

W nadstępce znajduje się otwór, w który wchodzi pięta masztu (lub jej czop), lub też zamocowane jest do niej gniazdo masztu.

źródło: NKJP: YarluBot: Nadstępka, Wikipedia.pl, 2008-04-02

Drewniana lub metalowa rozpórka zwiększająca kąt pomiędzy olinowaniem stałym a masztem, usztywniająca maszt na wysokości zamocowania want kolumnowych, przymocowana jednym końcem (piętą) do masztu pod odpowiednim kątem, a drugim końcem (nokiem) rozpierająca wantę [...].

źródło: NKJP: Klejas: Saling, Wikipedia.pl, 2008-09-06

Przypominam sobie wszystkie tradycyjne metody przywołania wiatru: jakieś skrobanie pięt masztów, czynione ponoć na dawnych żaglowcach [...].

źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. pięta
pięty
D. pięty
pięt
C. pięcie
piętom
B. piętę
pięty
N. piętą
piętami
Ms. pięcie
piętach
W. pięto
pięty

Składnia

bez ograniczeń + pięta +
CZEGO

Frazeologizmy

coś poszło w pięty komuś
ktoś depcze po piętach komuś
ktoś następuje na pięty komuś
ktoś nadeptuje na pięty komuś
ktoś ma w nosie
ktoś ma w pięcie
ktoś/coś nie dorasta do pięt komuś/czemuś
ktoś/coś nie sięga do pięt komuś/czemuś
ktoś/coś nie dorasta do pięt komuś/czemuś
ktoś/coś nie sięga do pięt komuś/czemuś
pięta achillesowa
pięta Achillesa
serce uciekło komuś w pięty
Data ostatniej modyfikacji: 25.04.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj