UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

skorupa

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *skorupa / *skoŕupa (?) 'twarda pokrywa, powłoka, skorupa'

Od psł. *skora ‘skóra, kora, to, co otacza, powleka' (zob. skóra), chociaż brak paralelnych formacji rzeczownikowych z przyrostkiem *-(j)upa pozostawia wątpliwości. Wtórna postać *skorlupa powstała drogą skojarzenia z czasownikiem *lupiti ‘zdzierać zewnętrzną warstwę, usuwać łupinę, skórę, korę’ (zob. łupić, łupać)

1. twarda warstwa

Definicja

twarda warstwa, która okrywa powierzchnię czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

osłona, warstwa

Połączenia

cienka, gruba, sztywna, twarda; chropawa, chropowata; popękana, spękana, wypalona, zmarznięta; gliniasta, lodowa, plastikowa, skalna, solna, wapienna; księżycowa, ziemska; pusta, zewnętrzna skorupa; skorupa kontynentalna, oceaniczna, śnieżna
skorupa dyni, jaja, kokosa, orzecha; Księżyca, Ziemi; brudu, krwi, lodu
grubość; fragmenty, powierzchnia, warstwy; ruchy, wstrząsy skorupy
naprężenia w skorupie
rozbić skorupę
pokryty skorupą
zamknięty w skorupie

Cytaty

	Skorupa błota zaschła w marmurkowy wzór popękań. źródło: NKJP: Adam Bahdaj: Wakacje z duchami, 1996
	[...] potrafią być szczęśliwe malutkie pisklęta, które co dopiero wygrzebały się ze skorupy jaja. źródło: NKJP: Faustyna znaczy szczęśliwa, Dziennik Polski, 2002-07-01
	Tryton to jeden z księżyców Neptuna, najzimniejszy z dotychczas badanych, pokryty twardą, lodowatą skorupą. źródło: NKJP: Joanna Rose: Nauka, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1994-03-18
	Kalcytowe skorupy załamują się, grzęznę po kostki w czymś, co jest podobne do kruchych wafli. źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	skorupa	skorupy
D.	skorupy	skorup

C.	skorupie	skorupom
B.	skorupę	skorupy
N.	skorupą	skorupami
Ms.	skorupie	skorupach
W.	skorupo	skorupy

2. kawałek naczynia

Definicja

kawałek stłuczonego naczynia

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Połączenia

gliniane, porcelanowe; stare; pęknięte, potłuczone skorupy; skorupy ceramiczne
skorupy garnków, naczyń
sterty skorup
kleić; odnaleźć, zbierać, znaleźć skorupy

Cytaty

	Pełno tu było skorup potłuczonego naczynia, kawałków mebli, książek szemrzących żałośnie podartymi stronicami. źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Siedmioróg, 1995
	[...] zatrzymywał się raz po raz i wygrzebywał końcem buta porcelanowe skorupy. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: W czerwieni, 1998
	[...] nieraz wspomagano pamięć, zapisując niektóre wypowiedzi proroków na ostrakach. Były to gliniane skorupy, pochodzące z potłuczonych naczyń. źródło: NKJP: Witold Tyloch: Dzieje ksiąg Starego Testamentu: szkice z krytyki biblijnej, 1994
	Na środku gościńca, częściowo wdeptana w ziemię, obfajdana przez bydło, obsypana [...] skorupami potłuczonych garnków, leżała chorągiew z wielkim czerwonym krzyżem. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	skorupa	skorupy
D.	skorupy	skorup

C.	skorupie	skorupom
B.	skorupę	skorupy
N.	skorupą	skorupami
Ms.	skorupie	skorupach
W.	skorupo	skorupy

Inne uwagi

Zwykle lm

3. naczynie

Definicja

pot.

naczynie wykonane z tworzywa, które można stłuc lub połamać

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka sprzęty domowe i przedmioty codziennego użytku

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

naczynie

Cytaty

Zobacz, Euzebku, na tych z tyłu, lepsze cwaniaki, z busa sprzedają arcoroc, takie nietłukące się skorupy, szklanki, talerze, dzbanki, kolorowe, przezroczyste, matowe.

źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Nic, 2005

[...] kupił jakąś porcelanową skorupę i starą lampę kolejarską.

źródło: NKJP: Lech Wand: Moi pasażerowie, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-10-10

Tęskniłam za Wiesią, która [...] pracowała w fabryce ceramicznej [...]. „Wiesz, Mirka - pisała do mnie - tu to się dopiero żyje...! [...] Tylko te skorupy... po wytoczeniu 50 talerzy mam ochotę rzucać nimi w kierownika.”

źródło: NKJP: Najtrwalsza okazała się nasza przyjaźń, Życie na gorąco nr 37, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	skorupa	skorupy
D.	skorupy	skorup

C.	skorupie	skorupom
B.	skorupę	skorupy
N.	skorupą	skorupami
Ms.	skorupie	skorupach
W.	skorupo	skorupy

4. u zwierząt

Definicja

twarda osłona, która okrywa ciało niektórych zwierząt

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

ślimacza, żółwia; twarda skorupa
skorupa kraba, małży, ślimaka, żółwia
ślimak bez skorupy
ślimak, żółw w skorupie
mieć skorupę
chować się, skryć się, zamykać się jak ślimak w skorupie

Cytaty

	Skorupa kraba, najeżona po brzegach kolcami, służyła im za popielniczkę [...]. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1994
	Po oczyszczeniu wydobywa się ślimaka ze skorupy i gotuje w rosołku, przyprawia [...]. źródło: NKJP: Ślimak, ślimak pokaż rogi, Dziennik Polski, 2001-03-24
	Potwór był jednak zbyt szybki, miecz uderzył w chitynową skorupę, nie przecinając jej - gruby dywan mchu zamortyzował uderzenie. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992
	Wyrabiali ponadto i pięknie zdobili instrumenty muzyczne, jak bębny, grzechotki z żółwich skorup i flety, będące specjalnością szamanów. źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	skorupa	skorupy
D.	skorupy	skorup

C.	skorupie	skorupom
B.	skorupę	skorupy
N.	skorupą	skorupami
Ms.	skorupie	skorupach
W.	skorupo	skorupy

5. bariera psychiczna

Definicja

świadomie wytwarzany przez kogoś rodzaj psychicznej bariery, oddzielającej go od otoczenia i spraw innych ludzi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

pancerz

Połączenia

ochronna, plugawa; moja, swoja, własna skorupa
skorupa egoizmu, obojętności
wyjść, wyleźć ze skorupy
przebić się przez skorupę; chować się, schować się w skorupę

Cytaty

	[...] dobrobyt niszczy ludzi moralnie, zamyka ich w skorupie egoizmu i użycia, odwraca ich od najszczytniejszego ludzkiego powołania [...]. źródło: NKJP: Jerzy Turowicz: Kościół ubogich, Gazeta Wyborcza, 1999-01-30
	Naród się przebudził, zrzucił z siebie skorupę obojętności i obłudy, przemówił silny, donośny, polski, narodowy głos. źródło: NKJP: Marek Bukowski: Wysłannik szatana, 1999
	[...] przyjechaliśmy do Polski, żeby zobaczyć inny świat, wyjść ze swojej skorupy, zobaczyć, jak ludzie żyją gdzie indziej. źródło: NKJP: Pokazać inny świat, Dziennik Polski, 2002-03-27
	Nie odzywam się do nikogo, żeby nie usłyszeć nic, co mogłoby mnie znów wytrącić, zanim moja skorupa stwardnieje na tyle, by móc uczestniczyć w „życiu zbiorowym” [...]. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	skorupa	skorupy
D.	skorupy	skorup

C.	skorupie	skorupom
B.	skorupę	skorupy
N.	skorupą	skorupami
Ms.	skorupie	skorupach
W.	skorupo	skorupy

Inne uwagi

Zwykle lp

Data ostatniej modyfikacji: 11.01.2011