Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *serdъkъ 'centralny, środkowy punkt czegoś, wnętrze'
Od: psł. *serdь / *serda 'środek' z przyrostkiem *-ъkъ.
1. drogi
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miejsce i jego usytuowanie w przestrzeni
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | pośrodek |
Połączenia
- środek drogi, jezdni, ulicy; równiny; pokoju, pomieszczenia; miasta, wsi
Cytaty
|
Z przyjemnością zauważył, że na obu biurkach panuje nienaganny porządek. Jego partner, Światło, był pedantyczny i drobiazgowy. Na środku jego biurka leżały kolorowe długopisy. źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009 |
|
|
Gdy obejrzeli się w tamtym kierunku zobaczyli samochód hamujący przed toczącym się powoli przez środek ulicy wózkiem z hot-dogami. źródło: NKJP: Adam Barczyński: Ślepy los, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | środek |
środki |
|
| D. | środka |
środków |
|
| C. | środkowi |
środkom |
|
| B. | środek |
środki |
|
| N. | środkiem |
środkami |
|
| Ms. | środku |
środkach |
|
| W. | środku |
środki |
2. nocy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- środek popołudnia, dnia, nocy; jesieni, lata, wiosny, zimy; koncertu, zabawy
Cytaty
|
Kiedy wyszła z więzienia, górnicy urządzili dla niej w licealnej stołówce przyjęcie powitalne. Zjawiła się połowa uczniów wspólnie z rodzicami. Udało jej się nawet wymknąć w środku zabawy na parking, gdzie napiła się z górnikami. źródło: NKJP: 1632, Esensja, 2006-04 |
|
|
Był środek roziskrzonego popołudnia, na granicę spacerkiem dziesięć minut, a ona mówiła z takim przekonaniem, jakby miejsce załadunku kontrabandy leżało gdzieś za Rygą. źródło: NKJP: Michał Olszewski: Chwalcie łąki umajone, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | środek |
środki |
|
| D. | środka |
środków |
|
| C. | środkowi |
środkom |
|
| B. | środek |
środki |
|
| N. | środkiem |
środkami |
|
| Ms. | środku |
środkach |
|
| W. | środku |
środki |
3. wnętrze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miejsce i jego usytuowanie w przestrzeni
Połączenia
- środek budynku
- wejść, zajrzeć do środka
Cytaty
|
Wysiadłem i podszedłem do następnego auta. Było zamknięte, ale rozbiłem boczną szybę łyżką do opon i w ten sposób mogłem dostać się do środka. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Droga do Ite, 2006 |
|
|
[...] jej matce kolebały się pewnie dwa wiadra na stągwi, a ona niesie reklamówki z napisem ABC Supermarket Krystynex, w środku orgia kolorowych opakowań, jogurtów, serków, szynki napompowane wodą - taszcząc to wszystko, zmierza do domu. źródło: NKJP: Michał Olszewski: Chwalcie łąki umajone, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | środek |
środki |
|
| D. | środka |
środków |
|
| C. | środkowi |
środkom |
|
| B. | środek |
środki |
|
| N. | środkiem |
środkami |
|
| Ms. | środku |
środkach |
|
| W. | środku |
środki |
4. lokomocji
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny
Połączenia
- środek płatniczy
- środek lokomocji, transportu; komunikacji
Cytaty
|
W twierdzy Breslau auta i dorożki zostały w ogromnej mierze zastąpione przez riksze. W dobie wojennego kryzysu paliwowego był to niezastąpiony środek lokomocji – sprawnie i szybko poruszały się po ulicach zablokowanych częściowo przez góry gruzu lub kolumny wojsk. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
|
|
Jak wspomniałem w trakcie wywodu, jednym z symboli Królowej były muszle kauri, inaczej porcelanki, używane jako środek płatniczy przez wiele prymitywnych ludów. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | środek |
środki |
|
| D. | środka |
środków |
|
| C. | środkowi |
środkom |
|
| B. | środek |
środki |
|
| N. | środkiem |
środkami |
|
| Ms. | środku |
środkach |
|
| W. | środku |
środki |
5. wychowawczy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- środek administracyjny, prawny, sądowy; dowodowy; zapobiegawczy, zaradczy; wychowawczy; drastyczny środek
Cytaty
|
[...] wiem, że bicie jest najgorszym środkiem wychowawczym i należy je stosować w ostateczności. źródło: NKJP: Agata Miklaszewska: Huśtawka, 2005 |
|
|
W czasie II wojny światowej hitlerowskie władze okupacyjne dokonały podziału narodowościowego Kościoła. Środkami administracyjnymi zmuszono jego członków do zaprzestania pracy apostolskiej. źródło: NKJP: Marek Budziarek: Świątynie Łodzi, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | środek |
środki |
|
| D. | środka |
środków |
|
| C. | środkowi |
środkom |
|
| B. | środek |
środki |
|
| N. | środkiem |
środkami |
|
| Ms. | środku |
środkach |
|
| W. | środku |
środki |
6. piorący
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie leki i sposoby leczenia, zabiegi, sprzęty medyczne
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka sprzęty domowe i przedmioty codziennego użytku
Połączenia
- środek chemiczny; piorący; antykoncepcyjny, nasenny, przeciwbólowy, przeczyszczający, znieczulający; owadobójczy
- środek na serce; przeczyszczenie; !?wszy
Cytaty
|
Wszyscyśmy musieli się kąpać, myć włosy, czesać najgęstszym grzebieniem. Były takie grzebienie tylko do wszy. Gęste, że powietrze przez zęby ledwo przechodziło. No, i zlewała nas sabadylem. Nie wie pan, co to sabadyl? Wtedy był to najskuteczniejszy środek !?na wszy. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007 |
|
|
Kwieciński przyjrzał się opuchliźnie. Rozległe zasinienie. Jak tu skończysz, jedź od razu na prześwietlenie. Po drodze zatrzymasz się w aptece i kupisz sobie środki przeciwbólowe. źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | środek |
środki |
|
| D. | środka |
środków |
|
| C. | środkowi |
środkom |
|
| B. | środek |
środki |
|
| N. | środkiem |
środkami |
|
| Ms. | środku |
środkach |
|
| W. | środku |
środki |
Informacja normatywna
Uznawane za niepoprawne w połączeniu: środek na wszy