UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

aby

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

Zob. a i by

1. robię po to, aby

Definicja

wprowadza zdanie podrzędne, które wskazuje na cel tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik celu

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

ażeby, by, żeby

Cytaty

	Pospieszył do Gibeah, przypomniał mu, że namaścił go na króla, aby bronił Izraela, i rozkazał, aby natychmiast pociągnął z całym wojskiem przeciwko Amalekitom. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1996
	Zobaczcie, Pan Bóg chleb rozmnożył, aby starczyło dla ludzi i ptaków niebieskich. źródło: NKJP: Józef Zawitkowski: Jam sługa Twój..., 1995
	Pracują tylko po to, aby zarobić na kolejny wyjazd. źródło: NKJP: Max Cegielski: Masala, 2002
	[...] aby lapidarnie wyrazić istotę tego poglądu, mówiła, że pierwsze metro zbudowano w Londynie w 1863 roku, a w Warszawie ciągle nie widać końca jego budowy. źródło: NKJP: Dawid Bienkowski: Nic, 2005

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., aby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz. - czynności zamierzone Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz., bezok.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.}: obligatoryjna: abym, abyś, abyśmy, abyście
korelat: fakultatywny: po to
ograniczenia zakresu użycia: Zd.Podrz.: Cz. _{t. przyp., cz. teraźn., cz. przysz.}
szyk: stały: antepozycja względem wprowadzanego zdania

2. trzeba zrobić, aby

Definicja

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mowa jest o tym, osiągnięcia jakiego celu warunkiem jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik możliwości

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

ażeby, by, żeby

Cytaty

	Od dawna bliskie mi jest przekonanie, że trzeba być konserwatystą, aby móc być liberałem. źródło: NKJP: Maciej Zięba: Po szkodzie? Przed szkodą?, 1997
	Trzeba cierpliwości, aby wśród setek, a może milionów ewentualnych połączeń wpaść na to, które przyczyni się do powstania zupełnie nie znanej dotąd jakości. źródło: NKJP: Krzystof Szmidt: Elementarz twórczego życia, 1997
	Aby dokładnie prognozować zachowanie się gruntu przy zawilgoceniu, badania należałoby przeprowadzać przy użyciu wody o składzie zbliżonym do wody gruntowej występującej na obszarze, na którym przeprowadza się badania. źródło: NKJP: Elżbieta Myślińska: Laboratoryjne badania gruntów, 1998
	Guernica przez nieprzygotowanych odbiorców była stawiana poza granicami sztuki, i musiała zostać wcześniej objaśniona, aby być zrozumiałą jako dzieło sztuki. źródło: NKJP: Michał Ostrowicki: Dzieło sztuki jako system, 1997

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., aby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz. _modalny Zd.Podrz.: Cz. _bezok.
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.}: obligatoryjna: abym, abyś, abyśmy, abyście
korelat: fakultatywny: do tego, po to
szyk: stały: antepozycja względem wprowadzanego zdania

3. zrób tak, aby

Definicja

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o sposobie osiągnięcia celu, o jakim mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik sposobu

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

ażeby, by, żeby

Cytaty

Obnażył na chwilę lśniącą klingę, tak aby wszyscy dostrzegli wygrawerowany na niej napis: „Wielkość - Wielkości”.

źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Powrót do Breitenheide, 1998

Chciała zaznać rozkoszy, ale tak, aby on się nie zorientował.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wychowanie seksualne dla klasy wyższej, średniej i niższej, 2000

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., aby _: Zd.Podrz. Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz., bezok.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.}: obligatoryjna: abym, abyś, abyśmy, abyście
korelat: fakultatywny: tak
szyk: stały: interpozycja

4. za mały, aby

Definicja

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o celu, którego osiągnięcie jest zależne od stopnia tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik warunku

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ażeby, by, żeby

Cytaty

	Stefan był za mądry, aby tego nie dostrzec. źródło: NKJP: Tadeusz Kwiatkowski: Panopticum, 1995
	Część odbiorców jest po prostu zbyt biedna, aby kupić reklamowane towary, część ich nie potrzebuje. źródło: NKJP: Tomasz Goban-Klas: Media i komunikowanie masowe, 2000
	Ale tamci zbyt hałaśliwie rozmawiali i zanadto byli zajęci sobą, aby mogli usłyszeć. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1995
	Nie na tyle oczywiście, aby zobaczyć słońce, ale wystarczająco, aby ocean malował się w jaśniejszym kolorze. źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1997

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., aby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: operator gradacji _{wykładnik stopnia} Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz., bezok.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.}: obligatoryjna: abym, abyś, abyśmy, abyście
korelat: fakultatywny: do tego, na to
szyk: stały: antepozycja względem wprowadzanego zdania

5. stało się to, aby stało się potem coś innego

Definicja

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mowa jest o tym, co nastąpiło po tym, o czym mowa w Zd. Nadrz. w sposób niezależny od tego, o czym mowa w Zd. Nadrz. i w wyniku czego dany obiekt znalazł się w sytuacji sprzed tej, o której mowa w Zd. Nadrz. bądź w innej, niż się należało spodziewać

Kategoria znaczeniowa

wykładnik następstwa

Relacje znaczeniowe

synonimy:

by, żeby

Cytaty

Zdjął okulary. Włożył je, aby znowu zdjąć, coś cicho, samemu sobie, odczytał z kartki.

źródło: PWN: Tadeusz Zubiński: Odlot dzikich gęsi, 2001

Płonął nieustannie, przygasając tylko chwilami, aby znów trysnąć pióropuszami krwawych ogni.

źródło: PWN: Andrzej Kuczyński: Atlantyda, wyspa ognia, 1996

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., aby _: Zd.Podrz. Zd.Podrz.: Cz. _bezok. obligatoryjna tożsamość podmiotu Zd.Podrz. i Zd.Nadrz.
szyk: stały: interpozycja

6. chcę, aby

Definicja

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o tym, co chce osiągnąć osoba, o której mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik życzenia / woli

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

ażeby, by, żeby

Cytaty

	Ludzie chcieliby, aby to, co się dzieje w szkole, odbywało się w sposób sensowny, logiczny, jawny - żeby można było wyjść sobie naprzeciw, nie tworząc wydziałowych gett. źródło: NKJP: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998
	Najnędzniejsi czuli się znowu ludźmi, najszczęśliwsi odczuwali pragnienie, aby ze swej szczęśliwości udzielić innym. źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1996
	Nie wiem, czego oczekuję po tej znajomości, poza tym, że marzę o tym, aby mnie przytulał i dotykał, ale nie dopuszczam do siebie myśli, że mogłoby zdarzyć się coś więcej. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998
	Trącił obcesowo mój łokieć, nie tyle prosząc, co żądając, abym dała mu papierosa. źródło: PWN: Magdalena Nawrocka: Krzywe zwierciadło, 1999

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., aby _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz., Przym., Rz. _wolitywny Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz., bezok., bezosob.}
aglutynacja: w zdaniach z Cz. _{cz. przesz.}: obligatoryjna: abym, abyś, abyśmy, abyście
korelat: fakultatywny: to
szyk: stały: antepozycja względem wprowadzanego zdania

7. zrób, aby dobrze

Definicja

pot.

wprowadza zdanie podrzędne, w którym mówi się o tym, co jest konieczne dla zajścia tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym

Kategoria znaczeniowa

wykładnik warunku

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

byle, tylko

Cytaty

Może to być każda osoba, aby była realna, istniejąca obecnie lub dawniej.

źródło: NKJP: Krzysztof Jedliński: Nie dać się upokorzyć, 1996

Machinalnie zdjęła ze sznura prześcieradło, złożyła je bez naciągania, byle jak, aby szybciej.

źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_, aby _
szyk: stały: antepozycja względem wprowadzanego zdania

8. aby zrobi?

Definicja

pot.

mówiący nie wie, czy tak jest i nie wie nic takiego, żeby być gotowym powiedzieć, że tak jest

Noty o użyciu

1) komentarz przyzdaniowy 2) występuje także w zdaniu podrzędnym wprowadzanym przez czy, np. Dręczyła go niepewność, czy aby na pewno to profesor August Hene jest jego ojcem.

Kategoria znaczeniowa

wyrażenie epistemiczne

Pragmatyka

wykładnik pytania

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

czasami II

Cytaty

Aby zrozumieliście, o co pytałem?

źródło: Internet

A o tej autopsji twojej to szanowna małżonka aby wie?

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator wypowiedzenia pytajnego

Składnia

aby _ w Zd. _pyt.
ograniczenia zakresu użycia: nie: Cz. _{t. przyp., 1 os. lp.}
szyk: stały: antepozycja względem nadrzędnego Cz. w zdaniu neutralna antepozycja względem całego zdania

9. robić aby robić

Definicja

to, o czym mowa jest robione tak, że nie przynosi żadnych efektów

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	żeby
	(quasi)synonimy:	byle, dla

Cytaty

Daj jakieś argumenty sensowne, bo jak masz gadać aby gadać, to szkoda mojego i Twojego czasu.

źródło: Internet

Wydaje mi się jednak, że brak Ci pomysłu, trochę jakbyś pisała aby pisać, a nie dlatego, że masz coś do powiedzenia.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: niewłaściwy

Składnia

_: Zd.Nadrz. aby _: Zd.Podrz. Zd.Podrz.: Cz._bezok. w obu pozycjach ten sam Cz.
szyk: stały: interpozycja

Frazeologizmy

aby aby
aby do

Data ostatniej modyfikacji: 17.11.2022