UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

korzeń

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *korę, *korene 'korzeń'

Forma korzeń ma swoje źródło w temacie przypadków zależnych, por. psł. biernik *korenь.

1. część rośliny

Definicja

część niektórych roślin tkwiąca w ziemi lub wodzie, przytwierdzająca je do podłoża oraz pobierająca z gleby składniki odżywcze

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

Połączenia

  • długi; gruby, mocny, twardy; wystający korzeń; kruche; potężne; splątane korzenie
  • korzeń buraka cukrowego; dębu, drzewa; selera; korzenie krzewów, roślin
  • choinka, drzewko z korzeniem
  • trafić na korzeń; potknąć się o korzeń
  • drzewa wyrwane z korzeniami
  • twardy jak korzeń

Cytaty

Ponieważ palmy mają długi korzeń, należy je sadzić w wysokich i wąskich pojemnikach.

źródło: KWSJP: Aleksandra Dominiewska, Piotr Kardasz: Od pestki, Kwietnik nr 6, 1995

Trafił na mocny i gruby korzeń, musiał rurę wcisnąć pod nim, bo inaczej się nie dało.

źródło: KWSJP: Janczo Todorow: Lipne sąsiedzctwo, Gazeta Lubuska, 2005

Chciałam zebrać trochę chrustu na podpałkę i potknęłam się o korzeń - wyjaśniła ofiara wypadku.

źródło: KWSJP: Joanna Wilińska: Dobranoc dla dorosłych, 1977

Oparł się o wystający korzeń dębu i patrzył w księżyc.

źródło: KWSJP: Włodzimierz Pawluczuk: Judasz, 2004

Ponadto korzeń buraka cukrowego jest cenną paszą dla bydła i owiec.

źródło: KWSJP: Jan Fereniec: Zarys ekonomiki i organizacji rolnictwa, 1985

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. korzeń
korzenie
D. korzenia
korzeni
C. korzeniowi
korzeniom
B. korzeń
korzenie
N. korzeniem
korzeniami
Ms. korzeniu
korzeniach
W. korzeniu
korzenie

2. zęba

Definicja

anat. 
niewidoczny, osadzony pod skórą fragment niektórych części ciała

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • korzeń paznokcia; włosa; zęba
  • korzeń (pozostający) w dziąśle
  • korzeń i trzon
  • kanał; szczyt korzenia
  • wyrwanie korzenia
  • przejście korony w korzeń

Cytaty

Na drugi dzień pani doktor stwierdziła, że zęba nie da się uratować i trzeba wyrwać pozostający w dziąśle korzeń, a pani Barbara Ł. pospieszyła z propozycją, aby to zrobić tutaj i że technik uzupełni mi protezę, a to wszystko kosztować będzie 110 zł.

źródło: KWSJP: W.Karolewska: Lecz zęby w „Arnice”, Gazeta Lokalna Warszawa-Bemowo nr 5, 1998

Korona jest to górna część zęba ponad zębodołem i dziąsłem, korzeń tkwi w zębodole szczęki lub żuchwy, szyjka natomiast znajduje się na przejściu korony w korzeń.

źródło: KWSJP: Jan Zarzycki, Jan Kuryszko: Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka, 1995

W każdym mieszku zaczepiony jest korzeń włosa.

źródło: NKJP: Sławomir Zagórski: (Nie) tylko dla łysych, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1996-09-27

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. korzeń
korzenie
D. korzenia
korzeni
C. korzeniowi
korzeniom
B. korzeń
korzenie
N. korzeniem
korzeniami
Ms. korzeniu
korzeniach
W. korzeniu
korzenie

3. przyprawa

Definicja

części roślin zawierające substancje aromatyczne lub lecznicze, używane jako przyprawy do potraw lub w ziołolecznictwie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie przyprawy, smaki

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  przyprawa

Połączenia

  • skurczony korzeń
  • korzeń arcydzięgla; chrzanu; kopytnika lekarskiego; kozłka lekarskiego; lubczyku; lukrecji; mniszka; waleriany; żeń-szenia
  • esencja, napary, sok, wyciąg, wywar z korzenia
  • zetrzeć korzeń

Cytaty

Podobną opinią cieszył się od wieków w Chinach korzeń żeń-szenia [...] stosowany jako środek pobudzający, wzmacniający, przeciwbólowy.

źródło: KWSJP: Marian Koczwara: Rośliny lecznicze i nielecznicze, Wszechświat nr 7-8, 1958

Brak apetytu - korzeń arcydzięgla, jagody jałowca, liście mięty pieprzowej, bazylia, cząber, hyzop lekarski, kłącze tataraku, liście rozmarynu.

źródło: KWSJP: M. P.: Przyprawy w dietach ludzi chorych, Goniec Osiedlowy nr 10/17, 1997

Na grubej tarce zetrzeć korzeń chrzanu i wiórkami posypać zapiekankę.

źródło: KWSJP: Zapiekanka wielkanocna, Super Express. Dodatek kulinarny, 1998

Najbardziej znanym i cenionym jest korzeń kozłka lekarskiego (czyli popularna waleriana), z którego wytwarza się większość roślinnych leków uspokajających na naszym kontynencie.

źródło: KWSJP: Paweł Walewski: Ziołowa apteka, Polityka nr 2699, 2009-04-04

Oto produkty szczególnie wartościowe, które, jak wskazują badania naukowe, przedłużają młodość: czosnek, owoce cytrusowe, ryby, korzeń lukrecji, nasiona lnu, warzywa i owoce [...].

źródło: KWSJP: Krystyna Rożnowska: Jak przedłużyć młodość, 1993

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. korzeń
korzenie
D. korzenia
korzeni
C. korzeniowi
korzeniom
B. korzeń
korzenie
N. korzeniem
korzeniami
Ms. korzeniu
korzeniach
W. korzeniu
korzenie

4. penis

Definicja

pot. 
penis

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  banan, człon, członek, fallus, frędzel, frędzelek, interes, jedenasty palec, penis, pisior, prącie, ptak, ptaszek, sikacz, siusiak, wacek, wałek, żenidło

Cytaty

Każdy facet miał to w oczach: zerżnąłby nas na każdym stopniu schodów, bez mrugnięcia okiem. Jedno co ich trzyma w ryzach, to chyba to miejsce i ludzie. Wystarczy kiwnąć palcem, pójść w jakiś cichy kąt i nie ma problemu. Tam jest takie zapotrzebowanie na cokolwiek, w postaci otworów, gdzie można umieścić swój korzeń, że trudno w to uwierzyć.

źródło: Erotyczne immunitety. Pamiętnik Anastazji P, 1992 (niniwa22.cba.pl)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. korzeń
korzenie
D. korzenia
korzeni
C. korzeniowi
korzeniom
B. korzeń
korzenie
N. korzeniem
korzeniami
Ms. korzeniu
korzeniach
W. korzeniu
korzenie

Frazeologizmy

coś sięga korzeniami
coś zapuszcza korzenie
coś zapuściło korzenie
korzeń mydlany
ktoś wyrwał z korzeniami coś
ktoś wyrywa z korzeniami coś
ktoś zapuszcza korzenie
ktoś zapuścił korzenie
ktoś/coś podciął/podcięło korzenie
ktoś/coś podcina korzenie
na surowym korzeniu
Data ostatniej modyfikacji: 03.06.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj