UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ślepy

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *slěpъ 'ślepy, niewidony'

Z wcześniejszej postaci *sloi̯p-o-, związanej (najprawdopodobniej) z pie. *(s)lei̯p- ‘smarować tłuszczem, lepić’. Por. lepić

1. niewidomy

Definicja

taki, który nie widzi

Noty o użyciu

Ślepy mówi się też czasem o osobach, które mają słaby wzrok i nie widzą zbyt dobrze, zwłaszcza na odległość.
W odniesieniu do ludzi (niewidomych lub niedowidzących) słowo mało uprzejme.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

ślepy człowiek, grajek, żebrak; ślepe zwierzę; ślepe kocięta, krety, szczenięta; oczy
ślepy na jedno oko
ślepy jak kret
ślepy i głuchy

Cytaty

	[...] moi chłopcy zauważyli ślepego grajka, który rzępolił coś na podwórzu tego domu. źródło: NKJP: Andrzej Zbych: Stawka większa niż życie, 1967
	Rozkraczona na zydlu, w szerokiej spódnicy i chustce na siwiejących włosach, tęga wiejska baba. Oczy szeroko otwarte, ale w smudze słońca od razu widzisz, że ślepa. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995
	Jesteście jak ślepe szczenięta, które bez końca kręciłyby się w kółko, gdyby nie wasz pan! źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1997
	Po ścianach wędrowały ślepe ślimaki. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996
	Para jak z powieści. Obaj z clownowskim talentem [...]. Zawsze razem, zawsze w tym samym humorze, jeden ślepy na lewe, a drugi na prawe oko. źródło: NKJP: Martyna Bunda: August i inni, Polityka, 2004-09-25

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

2.a z miłości

Definicja

taki, który robi coś, nie zwracając uwagi na okoliczności ani na skutki swoich działań

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

ślepy na ostrzeżenia, na perswazję, na prośby, na racje innych, na zagrożenia; na wady, na zalety, na czyjeś zasługi; ślepy z miłości, z nienawiści
ślepy i głuchy

Cytaty

	Byłam głupia. I do pewnego czasu ślepa, a prawda okazała się gorzka. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	Parafrazując Kanta można powiedzieć, że historia matematyki bez filozofii staje się ślepa, a filozofia matematyki bez historii staje się pusta. źródło: NKJP: Roman Murawski: Filozofia matematyki. Zarys dziejów, 1995
	- Od kilkunastu lat składam kwiaty [...] - Tutaj zginęło trzy tysiące Rosjan. Nie jestem ślepy na to, co się działo, ale będę robił to nadal, żeby ich śmierć upamiętnić. źródło: NKJP: Maria Eichler: Chojnice, Gazeta Pomorska, 2010-02-16
	Jakaś kobieta daremnie próbowała [...] docisnąć się do okienka. Z bezlitosnego tłumu, ślepego na jej podeszły wiek, drżące ręce i zniszczone odzienie, sypały się wyzwiska i przekleństwa. źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady, 2007

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

Składnia

	+	ślepy	+	na CO
szyk: neutralny

2.b gniew

Definicja

charakterystyczny dla osoby, która robi coś, nie zwracając uwagi na okoliczności ani na skutki swoich działań

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

ślepy gniew; ślepa miłość, nienawiść, wiara; ślepe naśladownictwo, posłuszeństwo, przywiązanie; narzędzie w czyichś rękach

Cytaty

	Przecież ostatnia wojna nauczyła Europejczyków, do czego prowadzi ślepe wykonywanie rozkazów. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998
	Nie chciał ślepego naśladownictwa kabaretów paryskich i niemieckich, uważał, że wszystko, co najważniejsze, powinno być własnym dziełem twórców kabaretu. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006
	Właśnie dziś „grubą Genię” męczą uderzenia krwi do głowy, duszności, ślepa złość na wszystkich i wszystko! źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1981
	Prawdziwa miłość jest ślepa, dokumentnie, jak nietuzinkowa bohaterka książki. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wychowanie seksualne dla klasy wyższej, średniej i niższej, 2000

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

3. los

Definicja

niezależny od czyjejś woli i czyichś starań, dlatego nieprzewidywalny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

ślepy los, przypadek, traf; ślepe siły

Cytaty

	Przecież muszą tu być listy od matki do ojca, ta cała miłosna korespondencja, która w dawnych latach poprzedzała ceremoniał zaślubin, tę budzącą grozę uroczystość kupowania kota w worku od ślepego losu. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1992
	[...] przeznaczenie jest jakby zaprzeczeniem ślepego trafu, złej godziny, tego, co nagłe i niespodziewane... źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997
	Zaludniamy [...] świat wszelkiego rodzaju bytami, które, jeśli nawet są złoczynne, są mniej przerażające aniżeli ślepe siły przypadku. źródło: NKJP: Andrzej Kołakowski: Bergson, 1997
	Natura jest ślepa i nie zna pojęcia sprawiedliwości. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1, 1996

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

4. zaułek, kuchnia

Definicja

mający otwór prowadzący na zewnątrz tylko z jednej strony lub niemający go wcale

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

ślepy zaułek; mur; ślepa droga, ulica, uliczka; ściana; kuchnia

Cytaty

	Okienko kasowe wyglądało jak otwór w ślepej kuchni. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997
	Naprzeciw ślepego muru i zniszczonych szop wznosił się płot, niegdyś zapewne granica posesji. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990
	Przed nią otwierał się wylot korytarza; wąskie przejście zakończone owalną niszą, wyrzeźbioną przez jakiegoś dowcipnisia, miało kształt ślepego okna z wykuszem. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005
	Następnie skręcił w lewo. Po chwili okazało się, że uliczka była ślepa. Zawrócił i poszedł w prawo. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

5. indeks

Definicja

taki, który należy uzupełnić odpowiednimi danymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Połączenia

ślepy indeks, kosztorys; ślepa mapa

Cytaty

Co się tyczy waszego mieszkania, to znaleźliśmy już technika, który [...] w tych dniach złoży ślepy kosztorys. Wtedy można będzie wam napisać, jakiego materiału i ile będzie potrzeba.

źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Listy do córek, 2009

Jeżeli skala ślepej mapy jest taka sama jak skala mapy podstawowej wystarczy przerysować ślepą mapę na kalkę techniczną i przyłożyć na odpowiedni fragment tej mapy.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

6. amunicja

Definicja

niezawierający pocisku, przeznaczony do pozorowania strzałów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń

Relacje znaczeniowe

sprzeczne:

ostry

Połączenia

ślepa amunicja; ślepe naboje

Cytaty

Inny aktor strzelił mu w brzuch ze ślepej amunicji z około pięciu metrów.

źródło: NKJP: Ernest Skalski: Śmierć Lee, Gazeta Wyborcza, 1993-04-02

Pistolet, który mu pożyczyłem, miał tylko ślepe naboje.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 3, 1997

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa
D.	ślepego	ślepego	ślepego	ślepego	ślepej
C.	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepemu	ślepej
B.	ślepego	ślepego	ślepy	ślepe	ślepą
N.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepą
Ms.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym	ślepej
W.	ślepy	ślepy	ślepy	ślepe	ślepa

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe
D.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
C.	ślepym	ślepym	ślepym	ślepym
B.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepe
N.	ślepymi	ślepymi	ślepymi	ślepymi
Ms.	ślepych	ślepych	ślepych	ślepych
W.	ślepi	ślepi	ślepe	ślepe

Frazeologizmy

jak ślepy o kolorach
plamka ślepa
ślepa babka
ślepa kiszka
ślepa próba
ślepy test
ślepa recenzja
ślepa uliczka
ślepy zaułek
ślepy miecz
ślepy recenzent
ślepa uliczka
ślepy zaułek

Przysłowia

Trafiło mi / nam/... się jak ślepej kurze ziarno
Trafiło się (jak) ślepej kurze ziarno
Trafiło mi / nam/... się jak ślepej kurze ziarno
Między ślepymi jednooki królem
Wśród ślepych jednooki jest królem
Wiódł ślepy kulawego
Niósł ślepy kulawego, dobrze im się działo
Prowadził ślepy kulawego
Niósł ślepy kulawego

Niósł ślepy kulawego, dobrze im się działo
Prowadził ślepy kulawego
Niósł ślepy kulawego

Niósł ślepy kulawego, dobrze im się działo
Prowadził ślepy kulawego
Niósł ślepy kulawego

Data ostatniej modyfikacji: 25.01.2013