UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

naciskać

Chronologizacja

XVI w., SPXVI

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. naciskam
 naciskamy
2 os. naciskasz
 naciskacie
3 os. naciska
 naciskają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. naciskałem
+(e)m naciskał
 naciskałam
+(e)m naciskała
 naciskałom
+(e)m naciskało
 naciskaliśmy
+(e)śmy naciskali
 naciskałyśmy
+(e)śmy naciskały
2 os. naciskałeś
+(e)ś naciskał
 naciskałaś
+(e)ś naciskała
 naciskałoś
+(e)ś naciskało
 naciskaliście
+(e)ście naciskali
 naciskałyście
+(e)ście naciskały
3 os. naciskał
 naciskała
 naciskało
 naciskali
 naciskały

bezosobnik: naciskano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę naciskał
będę naciskać
 będę naciskała
będę naciskać
 będę naciskało
będę naciskać
 będziemy naciskali
będziemy naciskać
 będziemy naciskały
będziemy naciskać
2 os. będziesz naciskał
będziesz naciskać
 będziesz naciskała
będziesz naciskać
 będziesz naciskało
będziesz naciskać
 będziecie naciskali
będziecie naciskać
 będziecie naciskały
będziecie naciskać
3 os. będzie naciskał
będzie naciskać
 będzie naciskała
będzie naciskać
 będzie naciskało
będzie naciskać
 będą naciskali
będą naciskać
 będą naciskały
będą naciskać

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. naciskajmy
2 os. naciskaj
 naciskajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. naciskałbym
bym naciskał
 naciskałabym
bym naciskała
 naciskałobym
bym naciskało
 naciskalibyśmy
byśmy naciskali
 naciskałybyśmy
byśmy naciskały
2 os. naciskałbyś
byś naciskał
 naciskałabyś
byś naciskała
 naciskałobyś
byś naciskało
 naciskalibyście
byście naciskali
 naciskałybyście
byście naciskały
3 os. naciskałby
by naciskał
 naciskałaby
by naciskała
 naciskałoby
by naciskało
 naciskaliby
by naciskali
 naciskałyby
by naciskały

bezosobnik: naciskano by

bezokolicznik: naciskać

imiesłów przysłówkowy współczesny: naciskając

gerundium: naciskanie

imiesłów przymiotnikowy czynny: naciskający

imiesłów przymiotnikowy bierny: naciskany

odpowiednik aspektowy: nacisnąć

Pochodzenie

Zob. ciskać

1. klamkę

Definicja

oddziaływać na coś z pewną siłą

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

synonimy:  cisnąć, przyciskać

Połączenia

  • naciskać cyngiel, dzwonek, dźwignię, guzik, hamulec, klakson, klamkę, klawisz, migawkę, pedał, pilota, przycisk, spust, włącznik
  • naciskać dłonią, kciukiem, nogą, palcami
  • naciskać !?na hamulec, !?na pedał, !?na spust
  • naciskać delikatnie, gwałtownie, lekko, mocno
  • zacząć naciskać

Cytaty

Ogląda nogę, naciska przekrwiony bandaż. Nie widać, żeby zasychało, plama ciągle jest świeża.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

Jedną ręką szybko naciskał klawisze, ale tak, jakby szukał jakiegoś numeru, a nie wysyłał SMS-a.

źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006

Już chciała coś powiedzieć, kiedy nagle Mahmud wyciągnął rękę.
- Patrz! - zawołał, naciskając !?na hamulec.

źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999

Prawie nie naciskałem !?na gaz, a mimo to auto rozpędziło się tak szybko, że nie zdążyłem wrzucić biegów.

źródło: NKJP: Katarzyna Ostrowska: Sny – klucz, 2000

Składnia

bez ograniczeń + naciskać +
CO
bez ograniczeń + naciskać +
na CO

Informacja normatywna

Uznawane za niepoprawne: naciskać na co

2. podwładnego

Definicja

wywierać na kogoś presję, zmuszając do określonego zachowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:  cisnąć, przyciskać

Połączenia

  • naciskać na ministrów, na premiera, na rząd; na nieprzyjaciela; na przeciwnika

Cytaty

Rozumiem cię doskonale, że się jeszcze wahasz, czy tu przyjechać. Cóż, nie mam zamiaru naciskać. To twoja decyzja.

źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009

Od jakiegoś czasu stała się solą w oku władz powiatowych, które z kolei naciskały władze gminne.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991

Biuro Spraw Wewnętrznych sprawdza, kto utrzymywał kontakty z Porembą. A na Osucha naciskają, żeby zakończyć sprawę i wsadzić jakichś łysoli.

źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010

Jedyny raz Komitet Wojewódzki usiłował naciskać na jej członków, aby relegowali ze Związku Stefana Kisielewskiego

źródło: NKJP: Tadeusz Kwiatkowski: Panopticum, 1995

Składnia

Rzosobowy + naciskać +
KOGO
Rzosobowy + naciskać +
na KOGO + żeby ZDANIE

3. czapkę

Definicja

wkładać nakrycie głowy, nasuwając tak, że zakrywa czoło, a nawet oczy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

Połączenia

  • naciskać czapkę, kapelusz
  • naciskać na czoło, na głowę, na oczy, na uszy
  • naciskać głęboko

Cytaty

Onka zrywa się z ławki, naciska kapelusz na głowę i wybiega z altany.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 3, 1974

Kilkanaście godzin później w Minneapolis czy Nowym Jorku temperatura niższa o 30 stopni, śnieg, zamieć. Naciskasz czapkę głęboko na uszy, a i tak czujesz mróz i trzęsiesz się z zimna.

źródło: NKJP: Grzegorz Mikuła: Czapka na uszy i w drogę, Trybuna Śląska, 2003-05-02

Składnia

Rzosobowy + naciskać +
CO + (na CO)
Data ostatniej modyfikacji: 29.05.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN