UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zapłonąć

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zapłonę	zapłoniemy
2 os.	zapłoniesz	zapłoniecie
3 os.	zapłonie	zapłoną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zapłonąłem +(e)m zapłonął	zapłonęłam +(e)m zapłonęła	zapłonęłom +(e)m zapłonęło	zapłonęliśmy +(e)śmy zapłonęli	zapłonęłyśmy +(e)śmy zapłonęły
2 os.	zapłonąłeś +(e)ś zapłonął	zapłonęłaś +(e)ś zapłonęła	zapłonęłoś +(e)ś zapłonęło	zapłonęliście +(e)ście zapłonęli	zapłonęłyście +(e)ście zapłonęły
3 os.	zapłonął	zapłonęła	zapłonęło	zapłonęli	zapłonęły

bezosobnik: zapłonięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zapłońmy
2 os.	zapłoń	zapłońcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zapłonąłbym bym zapłonął	zapłonęłabym bym zapłonęła	zapłonęłobym bym zapłonęło	zapłonęlibyśmy byśmy zapłonęli	zapłonęłybyśmy byśmy zapłonęły
2 os.	zapłonąłbyś byś zapłonął	zapłonęłabyś byś zapłonęła	zapłonęłobyś byś zapłonęło	zapłonęlibyście byście zapłonęli	zapłonęłybyście byście zapłonęły
3 os.	zapłonąłby by zapłonął	zapłonęłaby by zapłonęła	zapłonęłoby by zapłonęło	zapłonęliby by zapłonęli	zapłonęłyby by zapłonęły

bezosobnik: zapłonięto by

bezokolicznik: zapłonąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zapłonąwszy

gerundium: zapłonięcie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zapłonięcie	zapłonięcia
D.	zapłonięcia	zapłonięć
C.	zapłonięciu	zapłonięciom
B.	zapłonięcie	zapłonięcia
N.	zapłonięciem	zapłonięciami
Ms.	zapłonięciu	zapłonięciach
W.	zapłonięcie	zapłonięcia

Pochodzenie

Zob. płonąć

1. ogień

Definicja

książk.

powstać i palić się płomieniem

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień

Relacje znaczeniowe

synonimy:

rozgorzeć, zagorzeć, zapalić się

Połączenia

zapłonął ogień

Cytaty

Stoi tam dom przy domu. [...] W jednym z nich zapłonął ogień. Pożar buzował od strychu do pierwszego piętra.

źródło: NKJP: (rob): Czarny scenariusz, Gazeta Krakowska, 2001-12-12

Zapłonęły ogniki zapalniczek, a oni śpiewali, śpiewali, śpiewali...

źródło: NKJP: Oddaj broń, podaj dłoń, Dziennik Polski, 2002-10-19

W Atenach zapłonął w piątek ponownie olimpijski ogień.

źródło: NKJP: (JAD),: Znowu płonie olimpijski znicz, Dziennik Zachodni, 2004-09-18

2. dom

Definicja

książk.

zacząć być niszczonym przez ogień

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zagorzeć, zapalić się

Połączenia

zapłonęło ognisko, zapłonęła watra

Cytaty

	Rok później zapłonęły barykady Paryża, a dwa lata później na farmie w Woodstock ruch osiągnął szczyt. źródło: NKJP: Marek Miller:Pierwszy milion czyli Cłopcy z Mielczarskiego , 1999
	Drewniany amfiteatr zapłonął nagle niby wielka pochodnia, a potem runął na wiwaria pełne oszalałych z trwogi zwierząt, na zwiezione pod budowę nowego pałacu materiały [...] źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949
	Wieczorem w głębi parku zapłonęły ogniska. źródło: NKJP: Krystyna Uniechowska-Dembińska: Był pałac, 2008
	Lada dzień tłuszcza wyjdzie na ulice. Zapłoną fabryki, poleje się krew. źródło: NKJP: Roman Praszyński: Jajojad, 1998

3. znicz

Definicja

książk.

zacząć dawać światło, paląc się płomieniem

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

CZŁOWIEK I TECHNIKA Energia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zagorzeć, zapalić się

Połączenia

zapłonęły pochodnie, świece, znicze

Cytaty

Podczas rajdu zapłoną znicze w miejscach pamięci narodowej, związanych ze 147. rocznicą wybuchu powstania styczniowego.

źródło: NKJP: (xs): Włocławek: Śladami historii na dwóch kółkach, Gazeta Pomorska, 2010-01-13

Po zapadnięciu zmroku zapłonęły pochodnie.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Niemiecki taniec, 2009

Na zielonych drzewkach zapłonęły świeczki, zaśpiewano kolędy, przełamano się opłatkiem.

źródło: NKJP: (mk): Harcerskie świętowanie, Czas Ostrzeszowski, 2004

4.a światło

Definicja

książk.

zacząć świecić

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

CZŁOWIEK I TECHNIKA Energia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zapalić się, zaświecić się

Połączenia

zapłonęły światła, światełka; reflektory, żarówki

Cytaty

Przekręcił kontakt, zapłonęły żarówki w żyrandolu...

źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967

Na niebie zapłonęła pierwsza gwiaździsta iskra i zaraz zgasła nad pobliskim blokiem.

źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Rebelia, 2007

Kiedy zapłonęło zielone światło, szparko przeszedł przez ulicę i parędziesiąt metrów dalej dopadł drzwi, nad którymi płonął neon okrzyczanego lokalu.

źródło: NKJP:Piotr Siemion: Finimondo: komedia romantyczna, 2004

4.b miasto

Definicja

książk.

ukazać się jako coś świecącego wieloma światłami

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Cytaty

O północy Tamiza zapłonie feerią świateł.

źródło: NKJP: Marcin Meller: Najdłuższy bal, Polityka, 2000-01-01

Składnia

zapłonąć

CZYM

5. las jesienią

Definicja

książk.

stać się widocznym jako coś ogniście jaskrawego, zwłaszcza jaskrawoczerwonego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Połączenia

niebo zapłonęło

Cytaty

	W jaskrawym świetle zapłonęły krwawe plamy na białej rękawiczce z trzema powiewającymi luźno palcami. źródło: NKJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2001
	Kryształowe kwiaty zapłonęły wspaniałymi kolorami od jasnego lazuru po głęboki fiolet. źródło: NKJP: Stanisław Lem: Fiasko, 1987
	Ta noc się nigdy nie skończy. Nigdy nie zapłonie niebo jasną czerwienią poranka ani niebieskością świtu. źródło: NKJP: Wiesław Dymny: Opowiadania zwykłe, 1997
	Zapłonie łunami niebo od Trutnova po Hradec Kralove. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002
	Brunatnofioletowe wzgórza na horyzoncie przybliżały się jednak, coraz lepiej widoczne. Opadł kurz i zapłonęły w zachodzącym słońcu. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Urwany ślad, 2001

Składnia

zapłonąć

(CZYM)

6. rumieńcem na twarzy

Definicja

książk.

poczerwienieć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	krew uderzyła do twarzy komuś, ktoś oblał się rumieńcem, poczerwienieć, rozgorzeć, zaczerwienić się, zagorzeć
	antonimy:	krew odpłynęła z twarzy komuś, poblednąć, zblednąć
	hiperonimy:	zabarwić się

Cytaty

	Jego policzki na nowo zapłonęły rumieńcem. źródło: NKJP: Marcin Mortka: Świt po bitwie,Esensja 2007-06
	Aurelii zapłonęły uszy. Dezaprobata w jego wzroku była więcej niż czytelna. źródło: NKJP: Małgorzata Musierowicz: Dziecko piątku, 2003
	Policzki Izoldy zapłonęły szkarłatem – Przepraszam, matko – prawie wyszeptała. źródło: NKJP: Marek Wasielewski: Dzieje Tristana i Izoldy inaczej, Esensja 2005-10
	Policzki ich zapłonęły wypiekami. źródło: NKJP: Bohdan Czeszko: Pokolenie, 1951

Składnia

zapłonąć

(CZYM)

7.a miłość

Definicja

książk.

o uczuciach: nabrać wielkiej intensywności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

rozgorzeć, rozpalić się, zagorzeć, zajarzyć się

Cytaty

Ona i poeta spotkali się w Höxter, małym westfalskim miasteczku. Tutaj na chwilę zapłonęło jakieś uczucie, [...]

źródło: NKJP: Kira Gałczyńska:Nie wrócę tu nigdy czyli Pożegnanie z Mazurami, 1998

7.b gniewem

Definicja

książk.

doznać intensywnego, gorącego uczucia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

zagorzeć

Połączenia

zapłonąć gniewem, wściekłością; radością

Cytaty

Dowiedziawszy się o tym, papież zapłonął prawdziwym entuzjazmem, spodziewał się bowiem, że cesarz wyruszy wreszcie na zapowiadaną od dawna krucjatę przeciwko Saracenom.

źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Uczeń czarnoksiężnika, 2003

Wtedy Pan zapłonął gwałtownym gniewem przeciw Izraelowi i odrzucił go od swego oblicza.

źródło: NKJP: Poniedziałek 21 VI 2010, Głos Ojca Pio, 2010

Obydwoje zapłonęli do siebie miłością i żyli szczęśliwie.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Orinoko, 1957

Składnia

zapłonąć

CZYM

Frazeologizmy

oczy zabłysły
oczy zapłonęły

Data ostatniej modyfikacji: 10.11.2021