UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

czerń

Chronologizacja

1560, SPXVI

Pochodzenie

Zob. czarny

1.a kolor

Definicja

kolor czarny

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	czarność
	hiperonimy:	barwa, kolor

Połączenia

błyszcząca, lśniąca, matowa, metaliczna, połyskliwa; aksamitna, głęboka, intensywna, nieskazitelna; atramentowa, krucza; granatowa czerń
czerń oczu, oczodołów, rzęs, skóry, włosów; garnituru, fraka, smokingu, sutanny; kory, sadzy, węgla; asfaltu
czerń i biel, czerń i czerwień, czerń i szarość
barwa, kolor; odcienie czerni

Cytaty

	Japońskie kimona, hinduskie sari, paryskie szyfony i welury wyglądają na tle czerni fraków i smokingów jak rój różnobarwnych motyli. źródło: KWSJP: Bogusław Kaczyński: Dzikie orchidee, 1983
	Twarz Jagiełły była nieruchoma, jakby wykuta z marmuru i tylko jego pociemniałe aż do zupełnej prawie czerni oczy nie wróżyły pomyślnego wyniku posłowaniu popa Hilariona. źródło: KWSJP: Stefan M. Kuczyński: Litwin i Andegawenka, 1977
	Dziko i egzotycznie piękny, pod czernią bujnych, skłębionych włosów, pod ciemną twarzą przybysza ze stepów dalekich krył żary opanowanego, mocno w garść ujętego ognia. źródło: KWSJP: Edward Kozikowski: Więcej prawdy niż plotki. Wspomnienia o pisarzach czasów minionych, 1964
	Z żółtawym tłem wspaniale kontrastuje brunatnoczerwonawa dekoracja, wpadająca chwilami we fiolet lub kolor pomarańczowy, uzupełniona czernią i bielą. źródło: KWSJP: Maria Nowicka: Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego, 1988
	Obok zawieszonego na rzemyku Ptaka Grzmotu, zrobionego z kolorowych koralików [...] nieskazitelną czerń jego swetra ozdabiał okrągły czerwony znaczek z twarzą Che. źródło: KWSJP: Cezary Michalski: Siła odpychania, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czerń	czernie
D.	czerni	czerni

C.	czerni	czerniom
B.	czerń	czernie
N.	czernią	czerniami
Ms.	czerni	czerniach
W.	czerni	czernie

Składnia

czerń

(CZEGO)

1.b barwnik

Definicja

barwnik, farba lub pigment koloru czarnego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

barwnik, pigment

Połączenia

amidowa, anilinowa, żelazowa czerń

Cytaty

Dawniej polimer ten (określany wówczas jako czerń anilinowa) szeroko stosowany był w charakterze barwnika.

źródło: Internet

Czerń żelazowa (czarny tlenek żelaza) jest naturalnym tlenkiem o matowym, czystym czarnym odcieniu. Dodany do bazy kolorystycznej przyciemnia ją i pogłębia [...].

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czerń	czernie
D.	czerni	czerni

C.	czerni	czerniom
B.	czerń	czernie
N.	czernią	czerniami
Ms.	czerni	czerniach
W.	czerni	czernie

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

czerń

JAKA

1.c ubranie

Definicja

ubranie w kolorze czarnym

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań

Połączenia

elegancka, uroczysta, wieczorowa; wdowia, żałobna; jedwabna czerń
fałdy czerni
dama, dziewczyna, kobieta, mężczyzna, pan, pani w czerni
cały w czerni
czerń spowija
włożyć czerń
odziać się w czerń
odziany, okutany, spowity, ubrany w czerń
chodzić w czerni

Cytaty

	Przysiadłem się do jakiegoś staruszka w czerni i w staromodnym kołnierzyku, nakrochmalonym jak to nieszczęście. źródło: KWSJP: Michał Choromański: Dygresje na temat kaloszy, 1966
	Dwie w średnim wieku barmanki, całe w uśmiechach i dekoltowanej czerni, uwijały się przy szerokiej ladzie, pełnej wysokich szklanek, kieliszków, tacek z ciastkami wielkości małych torcików. źródło: KWSJP: Krystyna Nepomucka: Miłość niedoskonała, 1978
	[...] spowita w obcisłą czerń, na której się pyszniła połyskująca perła, z jedną nogą nieznacznie wysuniętą do przodu i lekko zgiętą w kolanie, a drugą wyprostowaną, mocno stojącą na ziemi na podwyższonym obcasie – była olśniewająca! źródło: KWSJP: ANtoni Libera: Madame, 1998
	Od rzeki w stronę dębów szedł ukosem przez ośnieżone łęgi jakiś samotny człowiek okutany w czerń. źródło: KWSJP: Artur Klingen: Kawaler pokutnego krzyża, 1976
	[...] wybawił go z kłopotu nieduży, w gustowne czernie odziany mężczyzna, stojący przy rufowym żurawiku. źródło: KWSJP: Artur Baniewicz: Smoczy pazur, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czerń	czernie
D.	czerni	czerni

C.	czerni	czerniom
B.	czerń	czernie
N.	czernią	czerniami
Ms.	czerni	czerniach
W.	czerni	czernie

2. ciemność

Definicja

całkowita ciemność

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	egipskie ciemności
	hiperonimy:	ciemność

Połączenia

nieprzenikniona; wszechogarniająca czerń
czerń okna, pokoju; kosmosu, morza, nieba; lasu, ogrodu; nocy, wieczoru
czerń panuje; pochłania, spowija
ziać czernią
wychodzić, wydobywać się, wyłaniać się z czerni
zniknąć/znikać w czerni

Cytaty

	Owa jasność jeszcze pogłębia kontrast, utworzony przez ziejący czernią podjazd dla samochodów dostawczych, przewożących towar dla stołówki. źródło: KWSJP: Ryszard Lassota: Tajemnica, 1978
	[...] podobnie jak wszyscy odczuwam dziwny niepokój, gdy w nocnej nieprzeniknionej czerni nagle pojawi się przede mną tańczący błędnie purpurowy punkcik, to rozświetlający się, to przygasający. źródło: KWSJP: Witold Szołginia: Dom pod Żelaznym Lwem, 1989
	Ruszyłem stąpając z wolna, gdy nagle trzasnęła jakaś gałązka i z lewej strony drogi przemknął cień i zniknął w czerni lasu. źródło: KWSJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946
	Krótka prezentacja, parę komend i rozedrgany pracą silnika statek powoli rusza w aksamitną czerń letniej nocy. źródło: KWSJP: Henryk Mąka: Saga rodów morskich, 1979
	Zatrzymał się na chwilę i wpatrzył w czerń za oknem. źródło: KWSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czerń	czernie
D.	czerni	czerni

C.	czerni	czerniom
B.	czerń	czernie
N.	czernią	czerniami
Ms.	czerni	czerniach
W.	czerni	czernie

Inne uwagi

Zwykle lp

3. chłopstwo

Definicja

powstałe w XVII w. określenie chłopstwa zamieszkującego tereny Ukrainy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny nazwy osób ze względu na ich pochodzenie i przynależność terytorialną

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Połączenia

czerń chłopska; kozacka; ukraińska

Cytaty

Ale on umykał pogoniom i sidłom niczym Onufry Zagłoba. Wreszcie zdradził go prawosławny woźnica - gdzieś na drodze pod Janowem, między wsiami Peredylna i Mohylna, dopadnięty został przez czerń kozacką.

źródło: KWSJP: Zbigniew Mikołejko: Żywoty świętych poprawione, 2000

Moskiewskie latopisy, potępiające zdrajców - bojarów, jednogłośnie stwierdzają, że decyzja ich cieszyła się poparciem czerni - pospólstwa nowogrodzkiego.

źródło: KWSJP: Benedykt Zientara: Dawna Rosja: despotyzm i demokracja, 1995

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czerń	czernie
D.	czerni	czerni

C.	czerni	czerniom
B.	czerń	czernie
N.	czernią	czerniami
Ms.	czerni	czerniach
W.	czerni	czernie

Inne uwagi

Zwykle lp

4. pogardliwie

Definicja

pogard.

określenie odnoszone do grup ludzi, które mówiący uważa za mniej wartościowe ze względy na miejsce urodzenia, pochodzenie, wykształcenie itp.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Cytaty

Czy pani naprawdę tego nie rozumie, że te wybory już zostały rozpisane, a tzw. demokracja i wolne wybory w Polsce to jest zwykła fikcja dla polskiej czerni.

źródło: Internet: niepoprawni.pl

Oklaski dla niego, uśmiechy dla czerni; Wódz a za wodzem wierni.

źródło: Andrzej Janeczko: Wódz, 1981 (tekst piosenki, parafraza wiersza Witolda Woroszylskiego)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	czerń	czernie
D.	czerni	czerni

C.	czerni	czerniom
B.	czerń	czernie
N.	czernią	czerniami
Ms.	czerni	czerniach
W.	czerni	czernie

Inne uwagi

Zwykle lp

Data ostatniej modyfikacji: 03.04.2025